Struktury białoruskich sił demokratycznych na uchodźctwie rozrastają się. Niedawno Zjednoczonym Gabinecie Przejściowym pojawiło się nowe stanowisko – kierownik aparatu. Czasami jednak pojawiają się zarzuty, że opozycja „zarasta biurokracją”. Zebraliśmy wszystkie najważniejsze informacje o tym, kto i jakie stanowisko zajmuje w Zjednoczonym Gabinecie Przejściowym, kogo ostatnio odwołano lub powołano oraz ilu doradców ma Swiatłana Cichanouskaja i za co odpowiadają.
Biuro Swiatłany Cichanouskiej i kierowany przez nią Zjednoczony Gabinet Przejściowy to dwa różne organy białoruskich sił demokratycznych, które jednak ściśle ze sobą współpracują. Łączy je jeden lider, a właściwie liderka – Swiatłana Cichanouskaja, którą w 2020 roku Białorusini wybrali na swoją prezydent, lecz reżim Alaksandra Łukaszenki sfałszował wyniki głosowania. Biuro zaczęło działać w 2020 roku. Zjednoczony Gabinet Przejściowy został powołany 9 sierpnia 2022 roku podczas konferencji „Nowa Białoruś” w Wilnie.
Początkowo w skład Gabinetu wchodzili:
Nieco później w gabinecie pojawiło się trzech kolejnych przedstawicieli:
Przedstawiciele Zjednoczonego Gabinetu Przejściowego są swego rodzaju ministrami, którzy tworzą „protorząd”. Są oni powoływani i odwoływani przez Cichanouską, ale istnieje organ, który może rekomendować powołanie lub odwołanie „ministrów” – Rada Koordynacyjna.
Rada Koordynacyjna to protoparlament – organ przedstawicielski białoruskiego społeczeństwa, utworzony z inicjatywy Swiatłany Cichanouskiej. Jako swoje cele Rada deklaruje organizację procesu przezwyciężania kryzysu politycznego i zapewnienie harmonii w społeczeństwie, ochronę suwerenności i niezależności Białorusi. Następny skład Rady Koordynacyjnej ma zostać ustalony w drodze wyborów.
Swiatłana Cichanouskaja mianowała na to stanowisko doświadczonego dyplomatę, byłego ambasadora Białorusi w Polsce, Francji, Hiszpanii i Portugalii, ministra kultury i dyrektora Teatru Narodowego im. Janki Kupały w Mińsku Pawła Łatuszkę. Jest on również zastępcą Cichanouskiej i przewodniczącym własnego demokratycznego organu Narodowego Zarządu Antykryzysowego (NAU).
W ramach swojej pracy w gabinecie Łatuszka zajmuje się takimi sferami jak:
Od 2020 roku stanowisko to piastuje Waler Kawaleuski. Swoją karierę polityczną rozpoczął w 1998 roku w Ministerstwie Zagranicznych Stosunków Gospodarczych Białorusi. W 2001 roku rozpoczął pracę w zakresie współpracy politycznej w Ambasadzie Białorusi w USA. W 2004 roku wrócił na Białoruś i działał w obszarze praw człowieka oraz walki z handlem ludźmi.
Podczas kampanii wyborczej w 2010 roku był członkiem sztabu kandydata Andreja Sannikawa. Po wyborach Kawaleuski został aresztowany, po czym wyjechał do USA by podjąć studia na Uniwersytecie Georgetown. Uzyskał tytuł magistra polityki zagranicznej i stosunków międzynarodowych. Pracował jako dziennikarz dla portalu Voice of America, a od 2016 roku w Waszyngtonie, dla Banku Światowego jako konsultant ds. środowiska w krajach afrykańskich.
W sierpniu 2020 roku, przed wyborami prezydenckimi, wrócił do Mińska, gdzie przebywał do listopada 2020 roku, kiedy to został aresztowany podczas protestu. Po wyjściu na wolność został zaproszony do współpracy przez Swiatłanę Cichanouską.
Kawaleuski pełni funkcję ministra spraw zagranicznych w Gabinecie i jest zastępcą Cichanouskiej. Obecnie zajmuje się między innymi rozwojem i promocją paszportu Nowej Białorusi – projektu nowego białoruskiego dokumentu tożsamości, który będzie wydawany bez udziału organów reżimu. Jest odpowiedzialny za stosunki międzynarodowe białoruskich sił demokratycznych.
Na to stanowisko został mianowany Waleryj Sachaszczyk, podpułkownik rezerwy sił powietrznodesantowych i były dowódca 38. Brzeskiej Powietrznodesantowej Brygady Szturmowej. W 2020 roku Sachaszczyk brał udział w protestach w Brześciu. Po ataku Rosji na Ukrainę wezwał białoruskich oficerów, by nie brali udziału w wojnie.
Po objęciu stanowiska przedstawiciela Gabinetu Sachaszczyk oświadczył, że uważa za całkiem możliwe utworzenie alternatywnej białoruskiej armii.
Obowiązki Sachaszczyka jako przedstawiciela ds. obrony i bezpieczeństwa narodowego obejmują:
Stanowisko to od 16 września 2022 roku zajmuje była dziennikarka Biełsatu Alina Kouszyk. Zadania Kouszyk w ramach jej pracy w Gabinecie są następujące:
Do strategicznych zadań przedstawicielki ds. odrodzenia narodowego należy nawiązanie współpracy z międzynarodowymi partnerami, ambasadami, międzynarodowymi organizacjami kulturalnymi w celu zwiększenia wsparcia dla białoruskiej kultury, edukacji i historii. Alina jest również zaangażowana w tworzenie komisji roboczych ds. odrodzenia języka białoruskiego, pamięci historycznej i zabytków, a także heraldyki.
Przedstawicielstwo ds. społecznych pojawiło się w Zjednoczonym Gabinecie 26 grudnia 2022 roku. Na jego czele stanęła była szefowa azylu dla kobiet i dzieci – ofiar przemocy domowej „Radzisława” i więźniarka polityczna Wolha Harbunowa.
Głównym priorytetem pracy Harbunowej jest kwestia więźniów politycznych, systemowe wsparcie ich rodzin, poszukiwanie środków na wsparcie działania organizacji pozarządowych i fundacji, które udzielają pomocy więźniom politycznym i ich rodzinom.
Niedawno przedstawicielstwo ds. społecznych opracowało i zaprezentowało serwis informacyjno-doradczy „Jedno okno”, za pośrednictwem którego rodziny więźniów politycznych mogą pozyskać niezbędne informacje na tematy związane ze wsparciem ich bliskich.
Harbunowa zajęła się również opracowywaniem koncepcji ustawy o rehabilitacji więźniów politycznych.
Kierownik aparatu gabinetu
To najnowsze stanowisko, które pojawiło się w Zjednoczonym Gabinecie Przejściowym w październiku 2023 roku. Objął je polityk i działacz społeczny Waler Mackiewicz. Jest obecny w białoruskim życiu politycznym od 1999 roku. Swego czasu był wiceprzewodniczącym organizacji Młody Front. Ma doświadczenie we współpracy z organizacjami międzynarodowymi i strukturami politycznymi. Współpracował z ambasadami krajów UE i USA w Mińsku. Koordynował opozycyjne kampanie wyborcze przed wyborami prezydenckimi w latach 2001, 2006, 2010. W 2007 roku startował w wyborach samorządowych.
Podczas kampanii wyborczej w 2020 roku kierował jedną z grup strategiczno-analitycznych w sztabie Swiatłany Cichanouskiej. Po sfałszowanych przez reżim Alaksandra Łukaszenki wyborach trafił do aresztu przy ulicy Akreścina w Mińsku i więzienia w Żodzinie.
Jest członkiem Rady Koordynacyjnej od jej powstania we wrześniu 2020 roku. Zajmował w niej stanowisko przedstawiciela ds. współpracy z programem Partnerstwa Wschodniego Unii Europejskiej. Odpowiadał za planowanie strategiczne i koordynację w Narodowym Zarządzie Antykryzysowym.
Swoją misję w Gabinecie Mackiewicz określił w następujący sposób: organizacja pracy Gabinetu jako dobrze skoordynowanego mechanizmu o wspólnych priorytetach i jednym celu – niezależnej demokratycznej Białorusi bez więźniów politycznych i z legalną władzą.
Mackiewicz definiuje aparat gabinetu jako sekretariat, który zajmuje się pracą organizacyjną, przygotowuje materiały analityczne, informacyjne i referencyjne, opracowuje propozycje zgodnie z decyzjami Gabinetu, zapewnia jego komunikację z mediami i koordynuje współpracę ze strukturami partnerskimi.
W skład aparatu wchodzi zespół ds. mediów, rzecznik prasowy, dział administracyjny oraz dział analiz politycznych. Ustanowienie stanowiska kierownika aparatu stało się konieczne ze względu na zwiększone obciążenie pracą w Gabinecie. Zadaniem osoby kierującej aparatem jest koordynacja współdziałania oddziałów i kontrola wdrażania decyzji.
Przyjrzyjmy się strukturze biura Swiatłany Cichanouskiej, w którym obecnie działają:
Wszystkie te stanowiska są podzielone między kilka oddziałów.
Kieruje nim starszy doradca polityczny Alaksandr Dabrawolski, doświadczony białoruski polityk, członek rady politycznej Zjednoczonej Partii Obywatelskiej. Jest dyrektorem Wschodnioeuropejskiej Szkoły Studiów Politycznych. Zajmuje się polityką od czasów ZSRR, kiedy to na Zjeździe Deputowanych Ludowych ZSRR został członkiem Międzyregionalnej Grupy Deputowanych – pierwszej demokratycznej opozycji parlamentarnej w ZSRR. Współpracował z Andriejem Sacharowem, Borysem Jelcynem, Anatolijem Sobczakiem, Wasilem Bykawem czy Alaksiejem Adamowiczem.
W 1990 roku był jednym z inicjatorów utworzenia Zjednoczonej Partii Demokratycznej – pierwszej opozycyjnej partii politycznej zarejestrowanej na Białorusi, która później przekształciła się w Zjednoczoną Partię Obywatelską. W 1995 roku został wybrany na deputowanego Rady Najwyższej Białorusi. W 1996 roku był przedstawicielem grupy deputowanych Rady Najwyższej w Sądzie Konstytucyjnym w sprawie impeachmentu Łukaszenki.
W ostatnich latach Dabrowolski kierował Wschodnioeuropejską Szkołą Studiów Politycznych w Mińsku. Do zespołu Cichanouskiej dołączył latem 2020 roku.
Oprócz pracy w biurze Dabrowolski jest również członkiem frakcji Akcja Obywatelska w Radzie Koordynacyjnej, która uważa się za kontynuację frakcji o tej samej nazwie w Radzie Najwyższej 13. kadencji, którą Łukaszenka zlikwidował zastępując ją Zgromadzeniem Narodowym. Frakcja opowiada się za euroatlantycką drogą Białorusi, ale przeciwko kontroli Białorusi przez inne państwa, za konsolidacją przy prawie do krytyki i przeciwko kwestionowaniu przywództwa Cichanouskiej.
Franak Wiaczorka był członkiem Młodego Frontu, Młodzieży Białoruskiego Frontu Ludowego, oraz Partii Białoruski Front Ludowy. Podczas wyborów w 2006 roku był członkiem sztabu opozycyjnego kandydata Alaksandra Milinkiewicza.
W 2014 roku Wiachorka ukończył studia na Uniwersytecie Warszawskim na kierunku Public Relations i Marketing Medialny. W 2018 roku ukończył Uniwersytet Amerykański w Waszyngtonie na kierunku Stosunki Międzynarodowe.
Do zespołu Cichanouskiej Wiaczorka dołączył w 2020 roku. Jako starszy doradca towarzyszy liderce opozycji w podróżach zagranicznych i pojawia się w białoruskich i zagranicznych mediach.
W oddziale polityki zagranicznej Biura pracuje również doradca ds. dyplomacji Dzianis Kuczynski,. Pochodzi on z Lidy. Studiował na Europejskim Uniwersytecie Humanistycznym w Wilnie i był przewodniczącym samorządu studenckiego. Ukończył studia magisterskie na kierunku dyplomacja na Uniwersytecie Witolda Wielkiego w Kownie.
Kieruje nim rzeczniczka prasowa Swiatłany Cichanouskiej Hanna Krasulina.
Hanna urodziła się w Rosji. Po ukończeniu studiów przeniosła się do Mińska, skąd pochodzi jej mąż. W 2019 roku otrzymała obywatelstwo Białorusi, którą uważa za swój kraj.
Krasulina dołączyła do zespołu Swiatłany Cichanouskiej zaraz po zakończeniu zbierania podpisów dla kandydata w wyborach i lidera Zjednoczonej Partii Obywatelskiej Mikałaja Kazłowa, którego była zastępczynią. Jednocześnie pracowała jako rzecznik prasowy Zjednoczonej Partii Obywatelskiej.
Tak Krasulina mówiła o swojej pracy w biurze:
– Zapewniam jej [Swiatłanie Cichanowskiej] komunikację z prasą, zajmuje się wszystkim, co odbywa się za pośrednictwem mediów. Otrzymuję wszystkie zapytania od dziennikarzy, przygotowuję wywiady, ustalam priorytety tych wywiadów – komu, kiedy. Uzgadniamy warunki i tak dalej.
Krasulina przygotowuje Cichanouską do wywiadów, czasami wypowiada się w imieniu białoruskiej liderki lub sama udziela wywiadów, uczestniczy w opracowywaniu kwestii strategicznych w biurze.
Kieruje nim Daniił Harkawy. Jednocześnie jest on koordynatorem ds. diaspory. Harkawy pełni tę funkcję od niedawna, bo od 1 czerwca 2023 roku. Zorganizował II Konferencję Białorusinów Świata. W sierpniu 2020 roku Harkawy był jednym z koordynatorów w obozie wolontariuszy w pobliżu aresztu przy ulicy Akreścina, gdzie przetrzymywano wielu uczestników powyborczych protestów.
Doradca ds. oświaty i nauki Tacciana Szczytcowa, doktor filozofii, profesor Wydziału Filozofii i Nauk Politycznych Europejskiego Uniwersytetu Humanistycznego w Wilnie, dyrektor Centrum Interdyscyplinarnych Studiów Humanitarnych (Mińsk). Redaktor naczelna czasopisma filozoficzno-kulturalnego Topos, wydawanego od 2000 roku. Autorka wielu książek.
Jako doradczyni Cichanouskiej, Szczytcowa zajmuje się głównie trzema obszarami:
Doradca ds. reform gospodarczych – Aleś Alachnowicz. Szef Centrum Badań Społeczno-Ekonomicznych CASE Belarus, wiceprezes Związku Białoruskiego Biznesu za Granicą. Absolwent London School of Economics i Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Pracował w EY, McKinsey i Narodowym Banku Polskim.
Doradcą ds. prawnych jest Kryścina Rychter. Zajmuje się wszystkimi pracami związanymi z kwestiami prawnymi, działaniem Biura jako podmiotu prawnego, mechanizmami odpowiedzialności międzynarodowej, opracowywaniem nowych dokumentów na okres tranzytu władzy, rehabilitacją więźniów politycznych.
– Ponadto nadal zajmuję się rzecznictwem interesów Białorusinów za granicą, ponieważ jestem w grupie roboczej w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Polski – powiedziała Rychter o swojej pracy.
Doradcą ds. reformy konstytucyjnej i współpracy międzyparlamentarnej został znany polityk opozycyjny i były przewodniczący Zjednoczonej Partii Obywatelskiej Anatol Labiedźka.
Niezależnym doradcą Cichanouskiej w sprawie realizacji europejskiej drogi Białorusi został w tym roku został inny znany białoruski polityk i osoba publiczna, kandydat na prezydenta Białorusi w 2006 roku Alaksandr Milinkiewicz. W tym charakterze Milinkiewicz będzie pomagał w tworzeniu więzi między demokratyczną Białorusią a krajami Unii Europejskiej. Jednym z głównych celów jego działań jest wzmocnienie integracji kultury białoruskiej z kulturą europejską, której zawsze była częścią.
W 2023 roku na stanowisko doradcy ds. młodzieży i studentów mianowana została Marharyta Worychawa.
Worychawa od trzech lat jest przewodniczącą białoruskiej Krajowej Rady Młodzieży RADA. Organizacja zrzesza 38 inicjatyw z różnych sfer – kulturalnej, LGBT, ekologicznej, edukacyjnej i innych. Worychawa jest również członkiem Grupy Kontaktowej Rady Europy – struktury utworzonej w celu umożliwienia Białorusinom i Białorusinkom zgłaszania swoich potrzeb Radzie.
W Biurze Cichanouskiej Worychawa planuje zajmować się koordynacją polityki młodzieżowej – jak współdziałać z młodzieżą, a w szczególności ze studentami. Za nadrzędny cel Worychawa stawia wypracowanie tej polityki, ponieważ nadal nie istnieje ona w formie dobrze zdefiniowanego dokumentu, który działałby w praktyce.
Oprócz doradców, Cichanouskaja ma oficjalnych przedstawicieli za granicą: w Czechach – dyrektorka Biura Sił Demokratycznych Kryścina Szyjanok, w Estonii i na Łotwie – Wital Małczanau, w Belgii – przewodniczący Przedstawicielstwa Zjednoczonego Gabinetu Przejściowego w Brukseli i zastępca przedstawiciela ds. stosunków międzynarodowych Uładzimir Astapienka, na Ukrainie – szef Misji Demokratycznej Białorusi w Kijowie Hienadź Mańko.
Białoruskie Siły Demokratyczne reprezentowane są także przez takie organizacje jak Rada Białoruskiej Republiki Ludowej, Narodowy Zarząd Antykryzysowy z Pawłem Łatuszką na czele, organizacja byłych funkcjonariuszy BYPOL, a obecnie także BELPOL, Białoruskie Pospolite Ruszenie, a także Pułk im. Konstantego Kalinowskiego, który również wyraża swoje ambicje polityczne. Są one niezależnymi jednostkami, w żaden sposób niepodporządkowanymi Zjednoczonemu Gabinetowi Przejściowemu ani Biuru Swiatłany Cichanouskiej.
Hanna Hanczar, ksz/ belsat.eu