Z okazji Dnia Języka Ojczystego reżimowy urząd statystyczny Biełstat przeprowadził ankietę dotyczącą uznawania białoruszczyzny za mowę ojczystą. Wynika z niej, że w ciągu 5 lat od ostatniego spisu powszechnego liczba osób białoruskojęzycznych mogła spaść o ponad 6 punktów procentowych. Spisowi powszechnemu w 2019 roku towarzyszyła jednak intensywna kampania promująca białoruszczyznę.
Na Białorusi rządzonej przez reżim Łukaszenki zakazane są wszelkie badania opinii publicznej poza tymi przeprowadzanymi przez Biełstat.
Według Biełsatu białoruski za język ojczysty uznało 54,1 proc. Białorusinów. Zgodnie z przeprowadzonym badaniem ankietowym, więcej osób białoruskojęzycznych mieszka na zachodzie niż na wschodzie kraju. Odpowiednio: w obwodzie brzeskim jest to 77 proc. badanych, w mińskim 59,5 proc., a w grodzieńskim 54,5 proc.
Z kolei we wschodnich obwodach, jak wynika z przedstawionych danych, do języka białoruskiego przywiązana jest mniej niż połowa ludności. W graniczącym z Ukrainą i Rosją obwodzie homelskim 47 proc, w obwodzie mohylewskim 46,1 proc, a w obwodzie witebskim 45,3 proc.
Podział ten pokrywa się przebiegiem granicy między II RP i ZSRR. W dwudziestoleciu międzywojennym na obszarze Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej, po początkowym promowaniu kultury białoruskiej w okresie leninizmu, nastąpiła tam bowiem brutalna rusyfikacja czasów stalinizmu.
Oznaczała ona zarówno wymordowanie białoruskiej elity intelektualnej, jak też zniszczenie wspólnot cerkiewnych i kościelnych, które pielęgnowały białoruską ustną tradycję religijną.
Należy podkreślić, że Wiaczasłau Karatkiewicz, odpowiedzialny w Narodowej Akademii Nauk Białorusi za badanie jakości edukacji stwierdził ostatnio, że ponad 90 proc. absolwentów szkół średnich ogólnokształcących uważa język białoruski za ojczysty. Według niego białoruszczyzna stała się modna wśród młodzieży, bo jej znajomość świadczy o inteligencji.
Przeczy temu badanie Biełstatu, według którego najwięcej białoruskojęzycznych jest wśród osób po 70 roku życia (13,4 proc.) oraz w grupach wiekowych 30-34 (9,6 proc.) oraz 60-64 (9,4 proc.).
Wyniki ankiety można zestawić z wynikami przeprowadzonego w 2019 roku spisu powszechnego. Wtedy to język białoruski uznało za ojczysty 60,3 proc. Białorusinów oraz 54,4 proc. przedstawicieli mniejszości polskiej.
Wynik taki został jednak osiągnięty po intensywnej kampanii społecznej opozycji i wolnych mediów, zachęcającej do wybrania języka białoruskiego jako formy deklaracji politycznej – nawet jeśli w codziennych relacjach ankietowani używali rosyjskiego.
Wykazany w badaniu spadek liczby białoruskojęzycznych o 6 punktów procentowych można wyjaśnić kilkoma czynnikami. Po pierwsze, badaniu Biełstatu nie towarzyszyły kampanie społeczne zbliżone do tych z 2019 roku. Po drugie, już po spisie powszechnym Białoruś została ciężko doświadczona przez pandemię Covid-19, która szczególnie dotknęła najstarsze pokolenie.
Po trzecie, przywiązanie do języka i wartości narodowych jest przez reżim Alaksandra Łukaszenki odbierane jako poglądy opozycyjne, do których przyznanie się telefonicznemu ankieterowi część badanych może uznać za niebezpieczne. Po czwarte zaś od protestów w 2020 roku Białoruś opuściło nawet pół miliona patriotycznie nastawionych przeciwników reżimu.
pj/belsat.eu
