Od ataków terrorystycznych po „opcję syryjską”. Jak Putin stawał się nowym Hitlerem
Zdaniem wielu ekspertów pełnowymiarowa agresja Rosji na Ukrainę jest efektem działań, które Władimir Putin zaczął prowadzić jeszcze we wczesnych latach sprawowania władzy. Przedstawiamy, jak na przestrzeni lat ewoluowała agresywna polityka prezydenta Rosji, która dziś często porównywana jest do polityki hitlerowskich Niemiec.
Ataki terrorystyczne i wojna w Czeczenii
Władimir Putin objął stanowisko premiera Rosji 9 sierpnia 1999 roku, a już we wrześniu w kraju doszło do serii bezprecedensowych zamachów terrorystycznych – ataków bombowych na budynki mieszkalne w Moskwie, Bujnaksku i Wołgodońsku. Zginęło ponad 300 osób. Oficjalnie ogłoszono, że ataki terrorystyczne przeprowadzili wahhabici z Północnego Kaukazu. Od razu jednak pojawiła się alternatywna wersja, według której za tymi przestępstwami stała rosyjska Federalna Służba Bezpieczeństwa (FSB). Celem było poprawienie notowań Putina i przekonanie opinii publicznej o potrzebie nowej wojny w Czeczenii, która wkrótce się rozpoczęła.
Na tle zamachów terrorystycznych i wojny notowania Putina, którym jeszcze do niedawna nie interesowało się zbyt wiele osób, gwałtownie wzrosły. 31 grudnia 1999 roku prezydent Rosji Borys Jelcyn podał się do dymisji i przekazał władzę Putinowi.
Wojnie w Czeczenii, która wybuchła na początku rządów Putina, towarzyszyły liczne zbrodnie wojenne. W Nowych Ałdach siły bezpieczeństwa Putina zamordowały co najmniej 56 cywilów, w tym osoby starsze, kobiety i dzieci. Długotrwały ostrzał i naloty lotnicze niemal zrównały z ziemią miasto Grozny. Tysiące Czeczenów torturowano w obozie filtracyjnym w Czernokozowie, wielu zabito bez procesu.
Brutalność i całkowita dehumanizacja Czeczenów była rozpowszechniana przez osoby obejmujące wysokie stanowiska: generał Władimir Szamanow powiedział dziennikarzom, że za “bandytów” uważa również żony i dzieci “bandytów” i że “bandytów” należy likwidować. Symbolem tej epoki był Putin, który obiecał “załatwić terrorystów w kiblu”.
Pierwsze ataki za granicą
Po dojściu do władzy Putin zaczął szybko wprowadzać autorytarny model rządów. Kluczowe stanowiska w objęli jego przyjaciele i koledzy, z którymi wcześniej współpracował, głównie ze służb bezpieczeństwa. Putin zlikwidował niezależną telewizję, prześladował oligarchów, którzy krytykowali rząd i finansowali opozycję, odwołał wybory gubernatorów i nękał przeciwników politycznych.
Stopniowo działania reżimu Putina zaczęły wykraczać poza granice Rosji. W 2004 roku rosyjskie służby bezpieczeństwa dokonały w Katarze zamachu na Zelimchana Jandarbijewa, ideologa nieuznawanej Czeczeńskiej Republiki Iczkerii, podkładając bombę w jego samochodzie. A 26 listopada 2006 roku były oficer FSB i uchodźca polityczny Aleksandr Litwinienko zmarł w Londynie po zatruciu polonem-210, który dodano mu do herbaty.
Litwinienko był zagorzałym krytykiem reżimu Putina, autorem książki “Wysadzić Rosję. Kulisy intryg FSB”, w której twierdził, że za zamachami bombowymi w budynkach mieszkalnych stoją rosyjskie służby specjalne. Brytyjska policja i sąd uznały, że Litwinienko został zabity w wyniku operacji specjalnej FSB, zatwierdzonej przez najwyższe kierownictwo Rosji.
Echo tych wydarzeń był duże, ale dla Kremla nie pociągnęły one za sobą żadnych konsekwencji. Od tego czasu zabójstwa polityczne z użyciem broni chemicznej, zarówno w Rosji, jak i w Europie, stały się znakiem rozpoznawczym reżimu Putina.
Przemówienie w Monachium
W lutym 2007 roku Putin ostro skrytykował Zachód na Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa. Potępił jednobiegunowy model świata i oskarżył Stany Zjednoczone o system prawny, który “przekroczył granice państwowe we wszystkich sferach”. Putin uznał także rozszerzenie się NATO na wschód i jej podejście do granic Rosji za działania nie do przyjęcia.
Przemówienie w Monachium jest uważane za punkt wyjścia dla agresywnej rosyjskiej polityki zagranicznej Putina. W 2007 roku niektóre media i analitycy na Zachodzie spekulowali, że wystąpienie to sygnalizowało powrót do zimnej wojny, ale opinia ta nie okazała się wiążąca. Zachód zareagował na wystąpienie Putina bardzo spokojnie i nie zrewidował swojej polityki wobec Kremla.
Atak hybrydowy w Estonii
Pierwszym sprawdzianem siły Zachodu były masowe zamieszki w Estonii.
Wiosną 2007 roku władze estońskie podjęły decyzję o przeniesieniu pomnika Brązowego Żołnierza (pomnika żołnierzy radzieckich, którzy zginęli w czasie II wojny światowej) z centrum miasta na cmentarz wojskowy. Moskwa ostro potępiła tę decyzję, zaczęła wywierać presję na Estonię i wzniecać propagandową histerię. Rosyjskie media nazwały zwolenników przeniesienia pomnika “faszystami”.
Wśród rosyjskojęzycznej ludności Estonii wybuchły niepokoje, których kulminacją były zamieszki, pogromy, grabieże i starcia z policją w Tallinie w dniach 26-27 kwietnia. Zatrzymano około 1200 osób, a 50 zostało rannych. Jeden obywatel rosyjski zmarł w wyniku ran kłutych.
Estońska prokuratora doszła do wniosku, że zamieszki zostały przygotowane z wyprzedzeniem, przy finansowej pomocy Rosji. Tallin oficjalnie wezwał UE do nałożenia sankcji na Rosję, ale politycy europejscy nie zdecydowali się na ten krok.
Szantaż w Bukareszcie
W kwietniu 2008 roku, na szczycie NATO w Bukareszcie, w porządku obrad znalazła się między innymi kwestia przystąpienia Gruzji i Ukrainy do Planu Działań na rzecz Członkostwa w NATO.
Na zamkniętym posiedzeniu z udziałem przedstawicieli NATO i Rosji Putin oświadczył, że Moskwa postrzega podejście NATO do swoich granic jako realne zagrożenie i zamierza podjąć w odpowiedzi odpowiednie kroki. Zasugerował, że przystąpienie Gruzji do Planu Działań na rzecz Członkostw doprowadzi do uznania przez Rosję niepodległości Abchazji i Osetii Południowej.
Według dziennika Kommiersant, gdy zaczęto dyskutować o kwestii Ukrainy, Putin był wściekły. Zwracając się do prezydenta USA George’a Busha, powiedział: “Przecież wiesz, George, że Ukraina nie jest nawet państwem! Czym jest Ukraina? Część jej terytorium to Europa Wschodnia, a część, i to znaczna część, to prezent od nas!”. Putin bardzo przejrzyście zasugerował, że jeśli Ukraina zostanie przyjęta do NATO, to państwo to po prostu przestanie istnieć.
Szantaż Putina odniósł sukces: na szczycie nie zatwierdzono przystąpienia Gruzji i Ukrainy do Planu Działań na rzecz Członkostwa w NATO.
Wojna z Gruzją
Stosunki między Moskwą a Tbilisi gwałtownie pogorszyły się po “Rewolucji róż” w 2003 roku, kiedy to na drodze pokojowych protestów urząd prezydenta objął prozachodni Micheil Saakaszwili. Kreml był bardzo niezadowolony z niezależnej polityki reformatorskiej nowego prezydenta. Aby wywrzeć presję na Tbilisi, Rosja “odmroziła” konflikt gruzińsko-osetyjski i zaczęła aktywnie wspierać lokalnych separatystów.
W lipcu 2008 roku Rosja przeprowadziła na Kaukazie Północnym ćwiczenia, w ramach których duża grupa wojsk skoncentrowała się w pobliżu granicy. Na początku sierpnia nasilił się ostrzał terytorium Gruzji przez Osetię Południową. 3 sierpnia przywódca Osetii Południowej Eduard Kokojty ogłosił ewakuację stolicy, Cchinwali (ten sam schemat – ewakuacja przed inwazją – Kreml powtórzy w samozwańczych republikach na wschodzie Ukrainy w lutym 2022 roku).
Rosja chciała sprowokować Gruzję do zbrojnej odpowiedzi i to się udało. Saakaszwili rozpoczął operację wojskową przeciwko separatystom – na to właśnie czekała Rosja: 8 sierpnia natychmiast ogłoszono “operację pokojową”. Putin już w drugim dniu konfliktu oznajmił, że miało miejsce “ludobójstwo narodu osetyjskiego”, choć było to jawne kłamstwo. W tym czasie dochodziło do czystek etnicznych wśród Gruzinów – tysiące ludzi zostało wypędzonych ze swoich domów.
Putinowi w sierpniu 2008 roku udało się przeprowadzić “małą zwycięską wojnę”. Gruzja została pokonana i praktycznie straciła szanse na odzyskanie kontroli nad terytoriami separatystów w najbliższej przyszłości. Abchazja i Osetia Południowa zostały uznane przez Moskwę za niepodległe państwa.
Większość państw europejskich zdystansowała się od kryzysu na Kaukazie i po prostu wezwała do ogólnej deeskalacji. Kwintesencją tego kursu obranego przez zachodnich polityków był raport komisji kierowanej przez szwajcarską dyplomatkę Heidi Tagliavini, która miała ustalić, kto ponosi winę za tę wojnę. Komisja de facto podzieliła odpowiedzialność między strony konfliktu, ale jej wnioski zostały sformułowane w taki sposób, że to Gruzja wydawała się być głównym winowajcą.
Pierwszy atak na Ukrainę
W 2014 roku Putin zdecydował się na jeszcze bardziej bezczelną i demonstracyjną agresję i idealnie trafił z czasem– na Ukrainie panowała niestabilna sytuacja po wydarzeniach Euromajdanu. 27 lutego 2014 roku rosyjskie siły specjalne zajęły budynki rządowe Autonomicznej Republiki Krymu w Symferopolu. Następnie uformowano prorosyjską marionetkową władzę, która ogłosiła referendum w sprawie przyłączenia do Rosji.
Aneksja półwyspu odbyła się niemal bezkrwawo. Następnie Putin rozpoczął wojnę hybrydową w Donbasie, aby przejąć kontrolę nad wschodnimi regionami Ukrainy.
Aneksja Krymu była pierwszym od czasów II wojny światowej przypadkiem zajęcia cudzego terytorium w Europie i skłoniła przywódców państw zachodnich do przemyślenia swojego stosunku do Putina.
– Nie jestem pewna, czy pan Putin nie stracił kontaktu rzeczywistością. On żyje w innym świecie – powiedziała wówczas kanclerz Niemiec Angela Merkel.
Prezydent USA Barack Obama określił rosyjską agresję jako poważne wyzwanie dla bezpieczeństwa światowego. NATO zaczęło rozważać zwiększenie swojej obecności w Europie Wschodniej.
Jednak UE i USA działały zbyt zachowawczo. Państwa zachodnie nie podjęły decyzji o dostarczaniu broni na Ukrainę, a pierwsze pakiety sankcji antyrosyjskich miały charakter czysto symboliczny. Dopiero uporczywy opór Ukraińców i konsolidacja społeczności międzynarodowej zmusiły Kreml do przemyślenia swoich poczynań. W latach 2014-2015 Moskwa nie uznała niepodległości separatystycznych republik, nie przeprowadziła też otwartej inwazji na pełną skalę (zaangażowanie armii rosyjskiej w konflikt było tajne i ograniczone). Putin wolał tymczasowo zamrozić konflikt.
Syryjskie “ćwiczenia” i przygotowania do wielkiej wojny
Po wydarzeniach na Krymie i w Donbasie pozycja międzynarodowa Kremla zachwiała się. Aby odwrócić uwagę od Ukrainy, zwiększyć swoje wpływy na arenie międzynarodowej, a także skłonić światowych przywódców do rozmów z nim, Putin postanowił interweniować w wojnę w Syrii.
Według oficjalnego stanowiska Moskwy, rosyjskie wojsko walczy w Syrii z terrorystami. W rzeczywistości jednak Rosjanie walczyli przeciwko wszystkim przeciwnikom dyktatorskiego reżimu Baszara al-Asada, a przede wszystkim przeciwko powstańczym siłom umiarkowanej opozycji.
Operacja w Syrii została przeprowadzona głównie przy użyciu sił powietrznych, więc oficjalnie ofiary wśród rosyjskich żołnierzy były znikome. W grudniu 2015 roku Putin cynicznie nazwał wojnę w Syrii “najlepszymi ćwiczeniami”. Podczas tych “ćwiczeń” rosyjskie samoloty zabiły tysiące cywilów, zbombardowały domy, szkoły i szpitale. Metody, które Rosja stosowała w Syrii (masowe bombardowania gęsto zaludnionych dzielnic mieszkaniowych, całkowite zniszczenie miast), są obecnie wykorzystywane na Ukrainie. Ta barbarzyńska taktyka została nazwana “syrianizacją wojny”.
Cele polityczne Putina w Syrii zostały w zasadzie osiągnięte. Kolejnym krokiem było stopniowe przygotowywanie się do wielkiej wojny z Ukrainą. Działania przygotowawcze prowadzono zarówno pod względem militarnym, jak i ekonomicznym (opracowywanie specjalnych projektów na wypadek sankcji, a nawet testy oddzielnych gałęzi gospodarki) oraz politycznym (czystki w mediach, opozycji i organizacjach publicznych). Towarzyszyła temu intensyfikacja szantażu nuklearnego, który miał zniechęcić Zachód do ingerencji.
W rezultacie 24 lutego 2022 roku rozpoczęła się pełnowymiarowa inwazja Rosji na Ukrainę – największy konflikt zbrojny w Europie od czasów II wojny światowej.
rr, ksz/ belsat.eu
