Sukcesy i porażki generała Syrskiego. Co wiadomo o nowym głównodowodzącym ukraińskiej armii
8 lutego prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski zdymisjonował głównodowodzącego Sił Zbrojnych Ukrainy Wałerija Załużnego i powołał na jego miejsce Ołeksandra Syrskiego, który wcześniej dowodził Wojskami Lądowymi. Opinie o Syrskim są bardzo skrajne: niektórzy mówią o nim jako o „najlepszym dowódcy XXI wieku”, inni twierdzą, że jest niepopularnym generałem, który nie żałuje swoich żołnierzy. Biełsat sprawdził, co wiadomo o nowym głównodowodzącym ukraińskiej armii.
Sukcesy w wojnie w Donbasie
Ołeksandr Syrski jest starszy od swojego poprzednika Wałerija Załużnego o osiem lat. Urodził się w 1965 roku we wsi Nowinki w obwodzie włodzimierskim Rosyjskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w rodzinie wojskowego. Rosyjska agencja informacyjna TASS donosi, że brat Syrskiego, z którym ten od dawna nie utrzymuje kontaktu, nadal mieszka w mieście Włodzimierz w Rosji. Ukraińskie źródła nie potwierdziły jeszcze ani nie zaprzeczyły tym informacjom.
Syrski otrzymał wykształcenie w Rosji – przyszły głównodowodzący ukończył Moskiewską Wojskową Wyższą Szkołę Dowodzenia w 1986 roku. W latach 80. na tej uczelni studiowało wielu znanych postsowieckich wojskowych: na przykład były dowódca rosyjskich jednostek w Syrii i na Ukrainie Aleksandr Dwornikow (szkołę ukończył w 1982 roku), były minister obrony Białorusi Andrej Raukou (1988), sekretarz Rady Bezpieczeństwa Białorusi Aleksandr Walfowicz (1988), a także Waler Sachaszczyk, który w opozycyjnym białoruskim Zjednoczonym Gabinecie Przejściowym zajmuje się obecnie kwestiami obrony i bezpieczeństwa.
– Dzięki temu łatwiej jest zrozumieć działania wroga. Można przewidzieć, co [wróg] zrobiłby w różnych sytuacjach – tak o zaletach studiowania w Moskwie mówił sam Syrski.
Po ukończeniu szkoły wyjechał na sowiecką jeszcze Ukrainę i rozpoczął służbę jako dowódca plutonu strzelców zmotoryzowanych. Następnie studiował w Akademii Sił Zbrojnych Ukrainy i Akademii Obrony Narodowej w Kijowie. Otrzymał stopień doktora nauk wojskowych. W latach 2000. dowodził 72 Brygadą Zmechanizowaną.
Od początku wojny w Donbasie w 2014 roku kierował sztabem jednostek biorących udział w działaniach wojennych w regionie. Koordynował wycofywanie ukraińskich wojsk z oblężenia na lotnisku w Debalcewie w lutym 2015 roku. Odwrót zakończył się sukcesem, udało się uniknąć powtórki katastroficznych strat z Iłowajska. Za operację w Debalcewie Syrski został odznaczony Orderem Bohdana Chmielnickiego III stopnia. Otrzymał też stopień generała porucznika.
W 2016 roku kierował połączonym sztabem operacyjnym ukraińskiej armii, a w 2017 roku został dowódcą całej operacji antyterrorystycznej w Donbasie [ATO, tak nazywane są działania wojskowe wykonywane w trakcie wojny w Donbasie przed rozpoczęciem pełnoskalowej inwazji]. W 2019 roku stanął na czele Wojsk Lądowych. W 2020 roku został awansowany do stopnia generała pułkownika.
Zwycięskie bitwy pod Kijowem i Charkowem
Na początku pełnowymiarowej inwazji na Ukrainę Syrski dowodził obroną Kijowa. W porę wydał polecenia, by wysadzić tamy i mosty na drodze wojsk rosyjskich, co pomogło spowolnić ich natarcie.
– Pod Kijowem zastosowaliśmy klasyczną obronę, która była połączona z działaniami jednostek mobilnych, prowadzących aktywną obronę i kontratak – tak Syrski wyjaśniał później ukraińską taktykę w tamtych bitwach.
– Od 24 lutego nie spał przez trzy dni – powiedział jego współpracownik w komentarzu dla The Guardian.
Jak twierdzą osoby, które miały kontakt z Syrskimi w początkowej fazie wojny, nawet w najbardziej krytycznych momentach bitwy pozostawał opanowany i pewny siebie. Uważa się, że to dzięki jego szybkim decyzjom udało się obronić ukraińską stolicę.
Rosyjska ofensywa na Kijów zakończyła się jej całkowitą porażką: agresor poniósł ogromne straty i został zmuszony do odwrotu w obwodach czernihowskim, kijowskim i sumskim – obszary te zostały całkowicie wyzwolone od okupantów. Za zwycięstwo w bitwie o Kijów Syrski został odznaczony Orderem Bogdana Chmielnickiego II stopnia, a następnie tytułem Bohatera Ukrainy – najwyższym ukraińskim odznaczeniem wojskowym.
Syrski dowodził ukraińskimi jednostkami również podczas ofensywy w obwodzie charkowskim we wrześniu 2022 roku. Wtedy Siły Zbrojne Ukrainy całkowicie przełamały obronę armii rosyjskiej w pobliżu Bałaklii w ciągu kilku godzin i zademonstrowały oszałamiające tempo: już pierwszego dnia ukraińskie wojsko posunęło się naprzód o 18 km, a w ciągu zaledwie tygodnia wyzwolono 3,8 tys. km kwadratowych ukraińskiego terytorium. Co więcej, dokonano tego w czasie, gdy ukraińskie siły nie dysponowały jeszcze ani najnowszymi systemami przeciwlotniczymi, ani nowoczesnymi pojazdami opancerzonymi, ani wystarczającą ilością amunicji.
Prezydent Wołodymyr Zełenski powiedział później, że to generał Syrski zaproponował, by przeprowadzić taką operację. Z kolei Syrski wyjaśnił, że w tym czasie planowano ofensywę na Chersoń, a siły ukraińskiej armii na wschodzie miały za zadanie według własnego uznania opracować plan działania, który odwróciłby uwagę wroga.
– Ale kiedy zaczęło dziać się na południu, wróg przeniósł część sił i środków tam. Pomyślałem, że może warto byłoby spróbować zaplanować operację ofensywną właśnie w tym kierunku [w obwodzie charkowskim] – wspomina generał.
– Syrski był w stanie stworzyć warunki, w których wróg nie do końca rozumiał, co planuje Ukraina. To był kluczowy aspekt osiągnięcia tam zwycięstwa – wyjaśniał szef ukraińskiego wywiadu wojskowego HUR Kiryło Budanow.
Amerykański dziennikarz Simon Schuster w swojej książce „The Showman”, poświęconej Zełenskiemu, pisze, że decyzja o rozpoczęciu udanej ofensywy w Charkowie została rzekomo podjęta wbrew opinii Załużnego.
Śpi cztery godziny, czyta Plutarcha i Clausewitza
Operacje pod Kijowem i Charkowem przyczyniły się do uzyskania przez Syrskiego reputacji bardzo skutecznego dowódcy. The Economist określił go „jednym z najbardziej doświadczonych oficerów armii, który był mózgiem operacyjnym“ dwóch błyskotliwych zwycięstw nad Rosją w 2022 roku. W jednym ze swoich artykułów BBC nazwało generała „najlepszym dowódcą wojskowym XXI wieku”.
– Generał Syrski jest bardzo szanowany. Wiele osób mówi o jego determinacji, zdecydowaniu i wojskowym sprycie. Mówią, że odpoczynkiem jest dla niego codzienna siłownia i zwykle śpi cztery i pół godziny na dobę – podało w zeszłym roku BBC w jednym ze swoich reportaży.
Dziennikarze The Guardian opisywali Syrskiego jako „wojskowego do szpiku kości”. Brytyjskie pismo dotarło do ciekawych informacji o nowym głównodowodzącym – jak donosił The Guardian, podczas cotygodniowych wizyt na linii frontu robi on zdjęcia zachodów słońca i dzieli się nimi z kolegami. Znajduje czas na czytanie… Na swoim stoliku nocnym ma teraz dzieła pruskiego generała Carla von Clausewitza.
– Czytając Plutarcha i innych autorów oraz oglądając filmy dokumentalne o historii starożytnej Grecji, zauważam, że używali oni tych samych zasad prowadzenia wojny, co my teraz – cytował Syrskiego The Guardian.
Zdaniem generała, podstawowe zasady prowadzenia wojny nie zmieniły się od tego czasu – zmianom uległa jedynie złożoność sprzętu wojskowego i stopień automatyzacji.
Klęska pod Bachmutem, krytyka ze strony wojska i Zachodu
Od końca 2022 roku Syrski dowodził obroną Sołedaru i Bachmutu – obu miast, które ukraińskie wojsko musiało opuścić po długotrwałych krwawych walkach. Następnie, w maju 2023 roku Siły Zbrojne Ukrainy rozpoczęły w pobliżu Bachmutu ograniczoną operację kontrofensywną, która trwała do jesieni.
Latem 2023 roku w wywiadzie dla BBC Syrski powiedział, że dla niego odzyskanie Bachmutu było kwestią honoru:
– Straciliśmy wielu naszych braci, naszych wojskowych, kiedy broniliśmy Bachmutu. Musimy go po prostu odzyskać – powiedział.
Jednak w drugiej połowie 2023 roku nie udało się tego dokonać – ukraińska armia zdołała zająć tylko kilka wiosek na tym odcinku frontu.
Działania w pobliżu Bachmutu koordynowane w 2023 roku przez Syrskiego są głównym punktem odniesienia krytyki w stosunku do niego. Ukraińskie dowództwo podkreślało, że walki o Bachmut przez cały rok wyczerpały zasoby Rosji i rozproszyły jej rezerwy. W dużej mierze jest to prawda: wrogowi udało się zdobyć Bachmut kosztem ogromnych strat – zginęło tam więcej rosyjskich żołnierzy niż w ciągu 10 lat wojny w Afganistanie.
Jednak Ukraińcy również ponieśli znaczne straty. Zarówno na Zachodzie jak i w Ukrainie wielu uważa, że ukraińskie siły zbrojne zmarnowały w Bachmucie zasoby, które byłyby bardziej przydatne na froncie na kierunku zaporoskim, gdzie latem i jesienią zadano główny cios ukraińskiej kontrofensywie. Według New York Times, Załużny również uważał, że należy skupić się na południu. Syrski miał być zwolennikiem odbicia Bachmutu.
Ukraińska Prawda informowała, że jej korespondenci wojskowi wielokrotnie spotykali się z opinią ukraińskich wojskowych, że Bachmut, który w mediach często nazywany był „twierdzą”, w rzeczywistości był całkowicie nieprzygotowany do obrony.
– Twierdza Bachmut trwała kosztem zniszczenia ukraińskiego wojska – powiedział w komentarzu dla Ukraińskiej Prawdy dowódca kompanii z 3. Samodzielnej Brygady Szturmowej o pseudonimie „Foka”.
To właśnie bitwa o Bachmut stworzyła wizerunek Syrskiego jako generała, który rzekomo nie dba o straty wśród żołnierzy.
– Jego surowe podejście do walki sprawiło, że stał się niepopularny wśród wojskowych. W zeszłym roku poświęcił zaprawionych w bojach dowódców podczas, być może, bezsensownej obrony małego miasteczka Bachmut – pisze The Economist.
Dowódca Wojsk Lądowych Ołeksandr Syrski podczas narady z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim wizytującym pozycje obronne pod Charkowem. 3 października 2023 r.Zdj. Presidential Press Off / Zuma Press / Forum
– Generał Syrski ma reputację człowieka, który jest gotów do walki z wrogiem, nawet jeśli będzie to kosztować wiele żyć i duże ilości sprzętu – czytamy w innym artykule The Economist. – Zdania na temat jego osoby są podzielone i wywołuje on silne reakcje wśród oficerów. Niektórzy chwalą jego profesjonalizm, inni twierdzą, że przeraża podwładnych i kontroluje ich za pomocą strachu. Jest mniej skłonny do kwestionowania priorytetów prezydenta.
Redaktor naczelny portalu Censor.net i ekspert wojskowy Juryj Butusow również twierdzi, że Syrski nie jest lubiany w ukraińskiej armii. Jak mówi dziennikarz, szczególnie niezadowoleni z niego są dowódcy na poziomie brygad i batalionów. Butusow opisuje Syrskiego jako „osobę niekomunikatywną”, która ma skrajnie inną wizję systemu zarządzania niż Załużny. Jest on na przykład zwolennikiem tak zwanego „mikrozarządzania”, czyli ingerowania w sprawy, które powinny być załatwiane na niższym szczeblu.
– Ołeksandr Syrski ma jeden duży problem – lubi dowodzić poszczególnymi plutonami i kompaniami przez cały czas trwania wojny – wyjaśnia Butusow.
Bardziej pozytywną ocenę osobowości Syrskiego wyraża obserwator wojskowy portalu informacyjno-analitycznego LB.ua, emerytowany pułkownik Wiktor Kewluk. Uważa on, że Syrski nie jest „radzieckim generałem” ani „rzeźnikiem”, ale nie uważa go też za „geniusza sztuki wojskowej”.
– Jest mistrzem w gromadzeniu i organizowaniu zespołów ludzi zdolnych do tworzenia doskonałych strategii – uważa Kewluk.
The Washington Post proponuje najbardziej kompromisową ocenę stylu dowodzenia Syrskiego. Jak pisze amerykańska gazeta, „łączy on hierarchiczną naturę charakterystyczną dla radzieckiej strategii wojskowej z typowymi dla NATO zasadami elastyczności operacyjnej”.
Gleb Nierżyn, ksz/ belsat.eu
