W rosyjskiej przestrzeni medialnej, z inspiracji płynącej z Białorusi, aktywnie omawiana jest możliwość wizyty w Mohylewie papieża Kościoła katolickiego Franciszka i patriarchy rosyjskiej Cerkwi Cyryla. Jednak jest duże prawdopodobieństwo, że doniesienie na ten temat było po prostu żartem primaaprilisowym. Tym bardziej, że niezbyt jasne jest jaka logika miałaby stać za taką wizytą.
1 kwietnia przedstawiciel bliskiego władzom na Białorusi ośrodka eksperckiego „Miński dialog” w swoim podcaście wśród różnych tematów wspomniał rzekome przygotowywanie wizyty papieża Franciszka i patriarchy Cyryla na Białorusi.
Temat pojawił się w tytule audycji, w której brali udział też inni goście związani z reżimem Łukaszenki. Ale został wspomniany dopiero na koniec programu. Według słów uczestników, do spotkania papieża i patriarchy moskiewskiego dojdzie w Mohylewie, który został określony jako centrum prawosławia w Rzeczypospolitej, a potem katolicyzmu w imperium rosyjskim. A celem spotkania miałoby być „danie sygnału liderom państw i Zachodu, i Wschodu, że trzeba doprowadzić do rozejmu, bo wojna jądrowa – to tak czy inaczej niezbyt dobra alternatywa”.
Więcej szczegółów nie podali.
– Może coś wyjaśni się do naszej następnej audycji, i wtedy się tym z wami oczywiście podzielimy. Ale na razie nie mówimy o szczgółach, choć już niektóre są – powiedziano tajemniczo w programie.
Uczestnicy zgodzili się, że „proces jest, jak to się mówi, na zaawansowanym etapie”.
W Rosji wierzą w spotkanie Cyryla i Franciszka
Rewelacje z podcastu następnego dnia podchwyciła rosyjska publicystka Ksenia Łucenko, prowadząca kanał „Prawosławie i zombi”. Według niej, doniesienia o możliwym spotkaniu Franciszka i Cyryla to dowód na to, że Watykan wzmocnił swoją aktywność na rzecz pokoju.
– Wygląda na to, że Watykan twardo wziął kurs na zmuszenie do pokoju. Pojawiły się słuchy o możliwości jakiegoś wielkiego wydarzenia politycznego w Watykanie już w najbliższych tygodniach. Rzekomo spotkają się tam oficjalni przedstawiciele walczących stron – pisze.
Łucenko dodała, że „słuchy o możliwym spotkaniu papieża Franciszka i patriarchy Cyryla pojawiaj się często”, a na początku pełnowymiarowej inwazji (nazywanej w Rosji „specjalną operacją wojskową”) Franciszek nazwał Cyryla „ministrantem Władimira Putina”.
Ale, jak podkreśla Łucenko, „teraz coś poszło nie tak” i dodaje, że niejasne jest, czy papież ma wystarczająco „dywizji”, by doprowadzić do takiego „zmuszenia do pokoju”.
4 kwietnia materiał o rzekomym planowanym spotkaniu w Mohylewie wypuściła niezależna rosyjska emigracyjna „Nowaja Gazieta Jewropa”.
Autorka tekstu Lera Furman napisała, że doniesienia z 1 kwietnia generalnie nie są wiarygodne. Ale jednocześnie zaznaczyła, że prołukaszenkowski „klub miński” „nie może żartować na takie tematy”, zwłaszcza że kiedyś uważany był za bliski ministrowi spraw zagranicznych Uładzimirowi Makiejowi, który zmarł nagle.
Wspomniała także plotki pojawiające się w połowie marca, że Putin wysłał do Watykanu sygnał o gotowości ugoszczenia papieża w Moskwie, na określonych warunkach. Wówczas rzecznik Kremla Dmitrij Pieskow nie zaprzeczył tym spekulacjom. Ale nawet jeśli był taki temat, to i tak Mohylew to nie to samo, co Moskwa.
– Oficjalny Watykan na razie nie potwierdza planów papieża co do odwiedzenia Białorusi, ograniczając się do ogólnych wypowiedzi o „logistycznych problemach”, nawiązując do wieku i stanu zdrowia Franciszka – pisze Furman.
Jednocześnie twierdzi, że „nieoficjalnych przedstawiciel papieża” w Moskwie Leonid Sewastianow „potwierdził takie plany, jednak „nie gwarantował”, że zostaną zrealizowane”. Sewastianow, chociaż występuje regularnie z różnymi oświadczeniami rzekomo w imieniu papieża Franciszka w rosyjskich mediach i rzeczywiście osobiście go zna, to wygląda jednocześnie na dość wątpliwe źródło. Na przykład 18 marca służby prasowe Stolicy Apostolskiej zaprzeczały jego słowom.
Furman pisze, że w maju Franciszek przewodniczyć ma w Rzymie wielkiej konferencji dotyczącej nowego podejście do pokojowego rozwiązania wojny na Ukrainie, na którą zaproszenie zostali też przedstawiciele rosyjscy.
– Możliwe, że na podstawie wyników tej konferencji planowane będą kolejne działania, w szczególności wizyta w Mohylewie i spotkanie z kierownictwem Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, które dostałoby mandat do takiego spotkania od Kremla – czytamy.
Stare pieśni
Generalnie rozmowy o tym, że papież może odwiedzić Białoruś, trwają od dawna. Sam Alaksandr Łukaszenka spotykał się dwa razy z papieżami – w 2009 roku z Benedyktem XVI, a w 2016 z Franciszkiem. Również regularnie zapraszał papieży do odwiedzenia Białorusi. Wiadomo, że ostatnim razem w swoich pozdrowieniach skierowanych do Franciszka 17 grudnia 2022 roku. Ale sprawa ta nie wyszła poza rozmowy – pomimo „zasadniczej gotowości” Mińska, o jak mówił Makiej w 2016 roku.
Swoją drogą, to wtedy pojawiła się idea spotkania liderów kościelnych na Białorusi. 12 lutego 2016 roku patriarcha Cyryl wyciągnął Franciszka na lotnisko w Hawanie, gdzie przeprowadzono pierwsze spotkanie zwierzchników Kościoła katolickiego i Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej (inni prawosławni zwierzchnicy spotykali się z papieżami dużo częściej). I w maju rządzący na Białorusi oświadczył papieżowi w Rzymie, że chciałby ujrzeć „to uściśnięcie dłoni nie na dalekiej Kubie, na lotnisku, lecz na ziemi, która znajduje się w centrum Europy”. I oto po ośmiu latach idea spotkania otrzymała nowe życie – co prawda w postaci audycji na 1 kwietnia – od ekspertów, którzy kiedyś współpracowali ze zmarłym ministrem.
Warto dodać, że patriarcha Cyryl był aktywnie krytykowany za spotkanie z papieżem przez konserwatywne kręgi w Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej w mniej drapieżnym 2016 roku. Teraz, w trzecim roku pełnowymiarowej wojny i przeciwstawiania się Rosji przez „kolektywny Zachód” i „satanizm” krytyka mogłaby być jeszcze większa. Tym bardziej, że w Moskwie przed katedrą katolicką i tak obecnie regularnie odbywają się demonstracje w stylu „przyjaźń z papieżem to zdrada prawosławia”, „Papież – fałszywy orędownik pokoju”. Abp Paolo Pezzi, katolicki metropolita Moskwy, musiał prosić o ochronę władze rosyjskiej stolicy.
Reżim tego nie pociągnie
Podczas gdy w Rosji mówi się o hipotetycznym spotkaniu w Mohylewie, koordynator portalu białoruskich chrześcijan „Chryscianska Wizija” Natalla Wasilewicz wątpi w prawdomówność wspomnianych ekspertów „Mińskiego Dialogu” i nazywa ich wypowiedzi „najbardziej nieśmiesznym primaaprilisowym żartem”.
– Jeśli takie spotkanie byłoby przygotowywane w tajemnicy, to autorzy podcastu musieliby się już tłumaczyć z takiego przecieku w żółtym budynku z kolumnami (tak wygląda siedziba KGB w Mińsku – red). Z drugiej strony, jeśli taki przeciek był zorganizowany przez same władze, to zrobiliby to nie w podkaście, którego nikt szczególnie nie słucha, i informacja z którego wyszła w szeroki świat tylko dlatego, że sama zwróciłam na to uwagę i przekazałam dziennikarzom, żebyśmy razem pośmiali się na Prima Aprilis – powiedziała Biełsatowi.
Wasilewicz uważa, że eksperci „Mińskiego dialogu” po śmierci Makieja stracili dostęp „poważnych insiderów”. Według niej nie ma żadnych podstaw do takiego spotkania i na razie nie widać „żadnej pracy przygotowawczej” do takiej wizyty.
Zresztą wcześnie zapowiadane bardziej oficjalne podobne spotkania i tak nie dochodziły do skutku. Na przykład mówiono w mediach o tym, że Franciszek i Cyryl mogą spotkać się na zjeździe religii światowych we wrześniu 2022 roku w Kazachstanie. Jednak do Astany nie przyjechał rosyjski patriarcha. Teraz, według naszej rozmówczyni, wątpliwe jest, by to Franciszek chciał „ogrzewać się w toksycznej sławie nielegalnego” kierownika Białorusi.
Wasilewicz uważa, że reżim rzeczywiście mógłby być do pewnego stopnia zainteresowany taką wizytą. Ale jednocześnie wiązałaby się z problemami.
– Wizyta papieża w Mohylewie, to znaczy po prostu na Białorusi, mogłaby stać się rzeczywiście ogromnym wydarzeniem w obecnym kontekście – ludzie mogliby się legalnie zebrać. Nieprzewidywalność, ekscentryczność papieża w jego wypowiedziach i symbolicznych gestach (nie da się papieża zmusić do grania według cudzego scenariusza) mogłoby wywołać mobilizację społeczeństwa, i reżim chcąc nie chcąc musiałby wypuścić choć część więźniów politycznych i zwrócić wiernym Czerwony Kościół. Wątpliwe, by był zainteresowany w takich wyraźnych zmianach w swojej represyjnej polityce. Zbyt duża jest cena przyjazdu gwiazdy takiej wielkości jak papież, grawitacja jest zbyt silna. Reżim po prostu tego nie pociągnie – powiedziała.
Przypomnijmy, że od listopada 2023 z powodu sprawy karnej w sprawie rzekomej zdrady państwa więziony jest katolicki ksiądz Henryk Akałatowicz. Z kolei od listopada zamknięty jest najważniejszy dla mińskich katolików tzw. Czerwony Kościół.
Jak powiedziała korespondentowi Biełsat naczelnik wydziału Mińskiego Miejskiego Komitetu Wykonawczego do spraw ideologicznych Tacciana Szieuczyk, kościół nie zostanie w najbliższym czasie zwrócony i „nikt nie obiecywał takich terminów”. Twierdzi, że w świątyni trwają prace remontowe, choć parafianie tego nie potwierdzają. Nie chciała odpowiedzieć na pytanie, czy kościół może zostać otwarty do końca tego roku.
Po co Moskwie białoruski Mohylew?
Wasilewicz dodała, że „papież i Watykan generalnie publicznie ignorują Białoruś”, a białoruskie władze nie mają koniecznych kompetencji i autorytetu dla organizacji spotkania zwierzchników kościelnych”.
Jej zdaniem sam Cyryl chciałby takiego spotkania, żeby mieć kolejną okazję do „wytłumaczenia papieżowi hegemonii USA, rozszerzenia NATO, Świętej Rusi i prześladowań „kanonicznego prawosławia”” (chodzi o rozwój prawosławia podległego Moskwie na Ukrainie, czy w krajach bałtyckich oraz działania władz ukraińskich czy krajów bałtyckich wobec Cerkwi Prawosławnej podległej Moskwie).
– Ale dziś dominuje retoryka konfrontacyjna z Zachodem, język jest wrogi, narasta agresja – wyjaśniła.
Według niej jeśli Cyryl i Kreml rzeczywiście chcieliby takiego spotkania, zaprosiliby papieża do Moskwy, „nakarmili kawiorem, zabrali do Teatru Bolszoj na balet, przywieźli do Crocus City Hall na modlitwę”, i do tego niepotrzebni są im pośrednicy tacy jak Łukaszenka. Jej zdaniem Kreml potrzebowałby wizyty papieża na Białorusi tylko jeśli anektowałby ostatecznie Białoruś i chciałby legitymizacji na arenie międzynarodowej „swojego terytorium”. Tylko w tej hipotetycznej sytuacji wątpliwe jest, czy Stolica Apostolska byłaby tym zainteresowana.
Źródła Biełsatu w episkopacie katolickim Białorusi i w kręgach dyplomatycznych nie potwierdzają doniesień o przygotowywaniu spotkania w Mohylewie. Ich zdaniem to również primaaprilisowy żart.
Nuncjatura papieska w Mińsku na pytanie Biełsatu odpowiedziała, że nie ma na ten temat żadnej informacji.
Wysyłaliśmy też oficjalne zapytania do nuncjatury w Moskwie i od służb prasowych Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Do momentu publikacji tego artykułu nie uzyskaliśmy odpowiedzi.
Makar Mysz/belsat.eu
