Muzułmanin ukraińskim ministrem obrony? Sprytny pomysł na łamanie rosyjskich narracji WYWIAD
Dziś do dymisji podał się ukraiński minister obrony Ołeksij Reznikow. Na jego miejsce prezydent Wołodymyr Zełenski zaproponował Tatara krymskiego Rustema Umerowa. O tej zmianie w ukraińskiej polityce Biełsat porozmawiał z Nedimem Useinowem, krymskotatarskim politologiem z Uniwersytetu Warszawskiego, przedstawicielem Rady Koordynacyjnej Światowego Kongresu Tatarów Krymskich w Polsce.
– Skąd Rustem Umerow wziął się w ukraińskiej polityce?
– Rustem Umerow należy do młodego pokolenia ukraińskich polityków, w związku z czym nie ciągnie się za nim dyskredytująca go przeszłość. Do parlamentu wszedł z ramienia partii Hołos, a nie Sługi Narodu. Sprawdził się już na ważnych stanowiskach państwowych. Ma wyrobioną pozycję zarówno w polityce wewnętrznej, jak i międzynarodowej, co powinno mu umożliwić piastowanie tak kluczowego obecnie stanowiska, jakim jest minister obrony.
Nie jest oligarchą, ani protegowanym żadnego oligarchy. Swoją karierę rozpoczął na początku lat XXI wieku na Krymie, zakładając tam prywatny biznes. Było to rzadkie zjawisko, bo na Krymie panował tam wtedy systemowy rasizm regionalnych elit rosyjskich. Wybicie się na szczyty biznesu przez Tatara krymskiego na Krymie świadczyło w tym czasie o ponadprzeciętnych umiejętnościach. Zwłaszcza że nie miał tak zwanych pleców w Kijowie.
Nowy minister obrony Ukrainy a Krym
– Kandydat na ministra obrony Ukrainy nie urodził się przy tym na Ukrainie, tylko w Samarkandzie w Uzbekistanie.
– To typowy los każdego Tatara krymskiego. Jego rodzina wróciła na Krym w ramach oddolnej repatriacji, gdy miał kilka lat i wychował się już na Ukrainie.
– Czy pochodzenie etniczne nowego ministra ma według pana znaczenie inne, niż symboliczne?
– Z pewnością ma bardzo duże znaczenie wizerunkowe. To wiadomość do Rosjan i całego świata, że Ukraina nie odpuści Krymu, że nie będzie on kartą przetargową, że będziemy o Krym walczyć. Bo jest on ważny nie tylko symbolicznie. To strategicznie ważny region, bez którego niemożliwe jest zapewnienie bezpieczeństwa Ukrainy, zarówno militarnego, jak i gospodarczego.
To nie tylko moja opinia, podziela ją też generał Ben Hodges i kilku innych zachodnich analityków z doświadczeniem wojskowym. To funkcja stała, dobrze rozumiana także przez Wołodymyra Zełenskiego, który wzmacnia tę kartę. Ostatnie ukraińskie ataki na Krymie pokazują bowiem determinację Kijowa. Uciszają też pojawiające się w zachodniej opinii publicznej prorosyjskie głosy, że należy oddać Krym i Donbas. Takie wypowiedzi niektórych outsiderów zachodniej polityki, jak Viktor Orban i Nicolas Sarcozy, brzmią w związku z tym coraz bardziej kuriozalnie.
Kijów pokazuje w ten sposób: Wy możecie mówić, co chcecie, ale my będziemy robić swoje, aż do odzyskania kontroli nad terenami okupowanymi.
– A czy wyznanie nowego ministra będzie miało wpływ na stosunki Ukrainy z jej bliskowschodnimi partnerami – państwami arabskimi i Turcją? Rustem Umerow jest przecież muzułmaninem-sunnitą.
– Myślę, że mógł być jeden z pomysłów Zełenskiego na politykę bliskowschodnią. To też sprytny pomysł na łamanie rosyjskich narracji. Moskwa twierdzi, że władzę w Kijowie sprawują naziści, a tu proszę bardzo, szefem jednego z najważniejszych resortów zostaje muzułmanin. Dodatkowo, do parlamentu wszedł on nie z partii prezydenckiej. W Rosji to coś niepojętego, trudnego do wytłumaczenia, podkopującego fundamenty ich propagandy.
Oczywiście ważne jest, czy Umerowowi uda się uzyskać dostawy broni z państw arabskich. Bo Zachód wspiera Ukrainę i jest zainteresowany jej zwycięstwem, ale problemem jest tzw. globalne południe, państwa świata arabsko-muzułmańskiego, nad którymi trzeba pracować.
I dla nich bardziej przekonujący będzie ktoś taki jak Rustem Umerow. Nie tylko dlatego, że jest muzułmaninem, ale także dlatego, że jest przedstawicielem małego narodu, który doświadczył rosyjskiego imperializmu, rosyjskiej kolonizacja Krymu. Który będzie umiał wytłumaczyć językiem zrozumiałym w państwach postkolonialnych, co czują Tatarzy krymscy, dlaczego dziś są z Ukrainą i dlaczego proszą o dostawy broni dla Ukrainy.
Mobilizacja w Rosji
– Czy ta nominacja może być też sygnałem w stronę państw postsowieckich Azji Środkowej i muzułmańskich mniejszości w Rosji? Czy taki też był jej cel?
– To może być czynnik dodatkowy, ale na pewno nie główny. Rustem Umerow może się zawsze odwoływać do mniejszości muzułmańskiej Rosji o solidarność z Tatarami, ale myślę, że Kijów nawet na nią nie liczy.
Moja wiara w możliwość mniejszości etnicznych Rosji, by podnieść głowę i zainspirować się walką innych narodów o niepodległość, jest znikoma. To są społeczności tak spacyfikowane przez rosyjską machinę propagandową i represyjną, że nie widzę dziś w nich żadnej podmiotowej roli, którą by mogły odegrać w tym konflikcie.
Jedynym bodźcem, który mógłby poruszyć to społeczeństwo do protestu przeciwko Kremlowi, jest powszechna mobilizacja. Może ona wywołać kolejny masowy exodus z Rosji oraz niezadowolenie, które da o sobie znać podczas wyborów. Tyle. Mniejszości Rosji nie mają przywódców, nie mają potencjału do walki o niezależność. Te grupy etniczne są już zbyt rozdrobnione i zastraszone.
Korupcja w ukraińskiej armii i inne błędy Reznikowa
– Czym kandydat na nowego ministra obrony różni się od swojego poprzednika?
– Postać Rustema Umerowa jest tu symboliczna. To człowiek przede wszystkim ważący słowa, nierzucający ich na wiatr. Nie dający się sprowokować mediom w debacie publicznej jak Ołeksij Reznikow, który ostatnio zaproponował dziennikarzom zakład: jeśli rzeczy, które o nim piszą, nie są prawdą, mieliby zwolnić się z redakcji. A jeśli okażą się prawdziwe, sam poda się do dymisji. To nie jest czysta gra. Doświadczony polityk nie pozwala sobie na takie zagrywki.
– Reznikow rzeczywiście miał tendencję do robienia z siebie showmana.
– A nie powinien tego robić, bo jego zadaniem było zapewnianie dostaw broni na Ukrainę, bycie w dobrych relacjach z zachodnimi sojusznikami i tyle. Reznikow zaniedbywał wiele z tych spraw, przez co w armii narzekano na wiele problemów. Dziennikarze ciągle podnosili kwestię korupcji w jego resorcie, nad którą nie umiał zapanować, jeśli nawet sam nie był w nią zamieszany.
Minister to obecnie nie tylko dobry menedżer, ale także specjalista od komunikacji i wizerunku. Może i Reznikow miał dobre kontakty, był szanowany na Zachodzie, ale w naszych czasach trzeba być kompleksowym szefem, zwłaszcza tak eksponowanego resortu. Bo w przeciwnym razie dni takiego urzędnika w państwie demokratycznym są policzone.
– Co mogło zaważyć na decyzji Zełenskiego o odwołaniu Reznikowa?
– Z pewnością wpływ miały wcześniejsze wypowiedzi Reznikowa, jego zachowanie, gdy media pisały o aferach w ministerstwie. Powinien powiedzieć, że zbada sprawę i ukarze winnych, a jeśli po raz kolejny nie da rany nad tym zapanować, to poda się do dymisji. I tak się w końcu stało. Myślę, że to było też uzgodnione z prezydentem.
– Jaki właściwie jest wpływ ministra obrony na ukraińską armię w czasie wojny?
– Szef resortu pełni funkcję administracyjną i polityczną, nie jest głównodowodzącym wojsk, nie powinien wtrącać się w dowodzenie. Minister ma zapewniać funkcjonowanie armii. Mówiąc prosto, ma starać się, by generałowie byli zadowoleni. A oni są zadowoleni, gdy mają broń, amunicję i żołnierzy pod dostatkiem.
W tym celu minister inicjuje tworzenie odpowiednich ram prawnych, negocjuje z zagranicznymi partnerami dostawy sprzętu, który generałowie uznają za konieczny. Odpowiada przy tym personalnie za cały swój zespół, od wiceministra do człowieka piszącego posty na Facebooku, bo od tego zależy wizerunek ministerstwa.
Walka Zełenskiego z korupcją na Ukrainie
– Zełenski wspomniał ostatnio o przyszłych wyborach prezydenckich. Równocześnie rozszerzyła walkę z wewnętrzną korupcją, która może być przygrywką do kampanii wyborczej. Czy podczas wojny, usuwanie ze stanowisk urzędników zaangażowanych w korupcję nie destabilizuje dodatkowo sytuacji?
– Jeśli wojna z korupcją jest szczera i skuteczna, zawsze będzie pozytywnie wpływać na kraj. Ponieważ korupcja osłabia państwo: jego struktury, instytucje, możliwości obronne. Osłabia demokrację. Im szybciej zostanie zwalczona, tym lepiej dla Ukrainy.
Poza przygotowywaniem gruntu pod wybory i neutralizacją przeciwników politycznych brałbym pod uwagę przede wszystkim trwający proces akcesyjny do Unii Europejskiej i innych struktur zachodnich. Uporanie się z korupcją to był bardzo wyraźnie postawiony przez Zachód warunek.
Pozycja Zełenskiego jest obecnie bardzo silna. To już nie te czasy, że pojedynczy oligarcha, jak Ihor Kołomojski, może nią zachwiać. Ukraińskie społeczeństwo powiedziało bardzo głośno: “my chcemy do Unii Europejskiej”. A politycy, którzy nie są w stanie tego spełnić, są bardzo szybko odsuwani i zwalczani przez społeczeństwo ukraińskie. I Zełenski bardzo dobrze rozumie, że społeczeństwo domaga się pokazania konkretnego rezultatu. Kolejnego kroku, jaki, jest określenie terminu przyjęcia Ukrainy do Unii Europejskiej. To jedyny czynnik, który może negatywnie wpłynąć na poparciu, jakie ma od Ukraińców. Dlatego będzie dbał, by najważniejsze wymagania zagranicznych partnerów zostały spełnione. Wiktor Janukowycz nie docenił siły woli społeczeństwa obywatelskiego. I zniknął. Myślę, że Zełenski nie popełni tego błędu.
Z Nedimem Useinowem rozmawiał Piotr Jaworski/ belsat.eu
