Ёсць лічба, якой у Беларусі калі-небудзь паставяць помнік – 97 %. Яна сустракаецца настолькі часта, што наспеў час прызнаць яе нацыянальным здабыткам. І менавіта з гэтай дакладнасцю мне ўдалося адгадаць вынікі выбараў у беларускі «быццам бы парламент»: мой вынік апынуўся правільным у 106 са 110 акругаў.
Тут бы тэрмінова ў найбліжэйшае казіно рвануць ды закрыць фішкамі ўвесь стол на рулетцы (з такім-та шчацем!), але сёе-тое мяне спыняе. Мой прагноз ніякага дачынення да поспеху і не меў. Ды і прадказальнасць выніку характарызуе не маю здольнасць да прагназавання, а ступень дэградацыі нацыянальнай сістэмы імітацыі выбараў.
Яшчэ пяць гадоў таму канкурэнцыя на такіх жа «парламенцкіх» выбарах (на этапе галасавання) была вышэйшая чым пяць чалавек на месца! Да такога разгулу дэмакратыі, які можна было назіраць восенню 2023-га ў Польшчы – 13,8 чалавека на месца – было, вядома, далёка, але асобныя прыкметы дэмакратыі «з заскокамі» на этапе вылучэння кандыдатаў яшчэ праглядаліся.
Цяпер стала зусім сумна. Згуртаваныя шэрагі неадметных паміж сабой дзяржаўных кіраўнікоў абодвух палоў абрынуліся на галовы тых нешматлікіх няшчасных выбарцаў, якія альбо пагрозамі з боку кіраўніцтва, альбо кіраваныя чыстай цікаўнасцю, але ж дабраліся да выбарчых участкаў. Сур’ёзна выбіраць паміж бясконцымі марʼіванамі і сяргейпятровічамі, якія шчыра любяць чырвона-зялёны рэжым, было рашуча немагчыма.
Прыналежнасць да якой-небудзь з бутафорскіх беларускіх партый таксама ў справе выбару ніяк не дапамагала. Партыі ў нас цяпер «адзін – за ўсіх, і ўсе – за аднаго», яны прапануюць адзін і той жа невядомы ідэалагічны суп з непарушным сяброўствам з Расеяй, гераічным супрацівам нахабнаму Захаду ды гонарам за бясконцасць дасягнутых поспехаў у справе забеспячэння народанасельніцтва незлічонымі выгодамі.
Таму, нягледзячы на клопат дасведчаных таварышаў пра тое, каб не бянтэжыць шэраговых грамадзян залішне шырокім выбарам (у большасці акругаў у бюлетэнях было ўсяго два прозвішчы), прыйшлося ім яшчэ і намякаць суграмадзянам, за каго менавіта ім варта «паставіць птушачку». Менавіта гэтыя грубыя намёкі і счытваліся няўзброеным вокам ды дазволілі мне (як і іншых прагназістаў) зрабіць цалкам правільныя высновы.
І яўка на датэрміновае галасаванне па днях супадае з папярэдняй яўкай на «рэферэндум» 2022 года, толькі пацвярджае – мы сталі сведкамі дзіўна непрафесійнага стаўлення да гэтай пастаноўкі з боку арганізатараў феерыі.
Да выбараў гэта дзейства дачынення не мела.
І прысутнасць у якасці «еўрапейскіх назіральнікаў» разнастайных маргіналаў ды сумныя вочы блогераў, якім давялося «замольваць грахі» прысутнасцю ў месцах адпраўлення выбарчай патрэбы, ды вар’яцкі чырвона-зялёны разгул з пірагамі, гарэлкай ды мажнымі дамамі з начосамі (вось Маргарыта Ляўчук бы парадавалася!) толькі падкрэслівалі ўзровень дэградацыі.
Слабую, выключна даследчыцкую цікавасць выклікалі суадносіны выдзеленых «партыйцам» месцаў. Усё ж такі зачыстка палітычнага поля, якая адбываецца ў апошнія два гады, меркавала нейкую новую канфігурацыю. Дазволеныя партыі трэба было пускаць, але ў якіх суадносінах?
Бачылася мне прыблізна наступнае – большасць месцаў павінна была адхапіць «Белая Русь», штук гэдык 65. Яшчэ месцаў 30 павінны былі дастацца «блоку беспартыйных» (іх у нас шмат), ну і рэшту павінны былі падзяліць пароўну, па пяць «на брата», каб не зазнаваліся.
Вынік выйшаў крыху іншым, але трэнды тыя ж: «Белая Русь» – 51 месца, «беспартыйныя» – 40, амаль сышлося. А вось паміж трыма «мікрапсеўдапартыямі» расклад некалькі іншы. Партыя, пра існаванне якой пераважная большасць беларусаў і не здагадваецца, наш «PiS «(па-беларуску «Праца і Справядлівасць») адхапіла аж сем мандатаў, прыхільнікі мёртвага Леніна (камуністы) – таксама сем, ну а крынжовыя беларускія спадчыннікі «вечнага спойлера» Жырыноўскага – усяго чатыры месцы.
Тут, з аднаго боку, Гайдукевіч-малодшы павінен быў бы і ганарыцца: усё ж чатыры значна больш яго аднаго, але, з іншага боку, яму відавочна паказалі на яго месца – дзесьці ў прылазніку, каля ўваходных дзвярэй, нягледзячы на яго гучнасць і сталую прысутнасць у дзяржаўных медыя. Нават камуністы сёння больш патрэбныя.
Гэта, бадай, адзіная асэнсаваная выснова, якую можна зрабіць з прадстаўленых публіцы афіцыйных лічбаў. Усё астатняе так прадказальна, так сумна, што выклікае пазяханне і жаданне ніколі пра гэтых грамадзянаў і не ўзгадваць. Ды набраў пан сабе абслугу, і што? Як быццам раней, пры больш складанай сістэме імітацыі, вынік быў іншым.
Але адна думка не адпускае. Я памятаю яшчэ савецкія выбары. Прагаласаваць на іх я не паспеў, але спісы кандыдатаў чытаў з замілаваннем. Вельмі мне было цікава, што гэта за людзі і што яны там, у Вярхоўным Савеце, робяць? Асаблівасцю тых выбараў была наяўнасць у бюлетэні ўсяго аднаго кандыдата. Ды праўда, да чаго гэтыя відавочныя спойлеры?
Навошта сябе турбаваць, Калі ўсім, літаральна ўсім, зразумела, што выбар робіцца зусім не грамадзянамі і зусім не на ўчастках? Ці не лепш проста пісаць прозвішча, імя гэтых годных людзей, а выбарцаў можна на ўчасткі і не ганяць. Можна праз які-небудзь АРІП зладзіць анлайн-галасаванне і хай сядзяць па хатах. Навошта паперу псаваць?
Ды і, пры ўкараненні (а дакладней, аднаўленні) гэтых савецкіх практык, якія добра сябе зарэкамендавалі, пытанне з яўкай таксама будзе вырашана. Нагадаю, тады, у савецкія часы, яна складала загадзя больш за 99%, што сведчыла пра поўную падтрымку працаўнікамі савецкай улады. А не нейкія няшчасныя 87 %! Ёсць яшчэ над чым папрацаваць.
P. S. На гэтым, цалкам бляклым, фоне ў дэмакратычных структураў ёсць выбітная магчымасць прадэманстраваць, як павінны выглядаць свабодныя, адкрытыя і празрыстыя выбары. У нашым выпадку – у Каардынацыйную раду.
belsat.eu / Авер
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.
