26 траўня ў павільёне незалежных беларускіх выдавецтваў, які быў прадстаўлены ў рамках Міжнароднага кніжнага кірмашы ў Варшаве, прайшло некалькі цёплых сустрэч з беларускімі аўтарамі. «Белсат» пабываў на выставе другі дзень запар, каб паглядзець, якія кнігі выклікалі найбольшую цікавасць наведнікаў і задаць некалькі пытанняў самім аўтарам і выдаўцам.
Сустрэчы
У праграме, заяўленай на 26 траўня, было некалькі сустрэч: з Аляксандрам Чарнухам, аўтарам сатырычнага рамана «Свінні» (Аляксандр прэзентаваў пераклад твора на беларускую мову), аўтаркай кнігі «Па што ідзеш, воўча?» Святланай Курс, паэткай Настай Кудасавай і мастачкай Сафіяй-Святланай Дземідовіч, якія прэзентавалі паэтычны зборнік «Побач», а таксама жонкай палітзняволенага нашаніўца Андрэя Скурко. Паўліна мелася зрабіць прэзентацыю зборнікаў вершаў «Пра сланоў і барсучкоў для дзяўчат і хлапчукоў» і кнігі-пераклада К. Чукоўскага «Добры доктар Будзь-Здароў», створаных Андрэем за кратамі.
Сустрэчы планаваліся на 17-ю, таму ўжо за паўгадзіны да пачатку прастору каля павільёна пачалі паціху запаўняць беларусы. Адны накіроўваліся адразу да кніжных паліц, прагна аглядаючы мноства яркіх выданняў, другія сустракалі сваіх даўніх знаёмых і з захопленасцю абмяркоўвалі жыццё-быццё ды апошнія навіны.
На стэндзе мы заўважылі пісьменніка Уладзіміра Арлова, прэзентацыю сваіх кніг ён, дарэчы, праводзіць у павільёне 27 траўня, Валера Булгакава, Андрэя Янушкевіча і іншых беларускіх выдаўцоў, сярод наведнікаў стэнду – народную артыстку Беларусі Зою Белахвосцік, рэжысёра Аляксандра Гарцуева і іншых.
Сапраўды, было прыемна назіраць за тым, як імпэтна пусцелі паліцы з кнігамі, а выдаўцы падносілі ўсё новыя і новыя экзэмпляры, падкладаючы іх на месцы толькі што купленых.
Шчасце ў няшчасці
Бліжэй да 17-й гадзіны ў павільёне з’явіліся аўтаркі паэтычнага зборніка «Побач» Наста Кудасава і мастачка Сафія-Святлана Дземідовіч. Пасля аўтограф-сесіі яны пераключыліся на размовы з наведнікамі, і фармат прэзентацыі сам сабой змяніўся на душэўныя гутаркі, падчас якіх кожны індывідуальна мог падзяліцца сваімі эмоцыямі і распытаць пра тое, што яго найбольш цікавіла.
Мы таксама паразмаўлялі з Настай і Сафіяй-Святланай, і пацікавіліся іх уражаннямі ад выставы.
«Калі я прыехала ў Польшчу, я не чакала, што тут ёсць такая прага да беларускай літаратуры. Пажыўшы колькі месяцаў, я ўжо зразумела, што сапраўды выехала шмат цудоўных, зацікаўленых беларусаў, якім не ўсё роўна. Гэта файна, што хаця б тут, калі не на тэрыторыі Беларусі, можна зладзіць такое мерапрыемства», – пракаментавала паэтка Наста Кудасава.
Сафія-Святлана Дземідовіч дадала, што яшчэ да пачатку працы над супольным праектам – кнігай паэзіі «Побач» – яны нават не маглі сабе ўявіць, што спаткаюцца з Настай і будуць рабіць прэзентацыі разам, што будуць так блізка жыць адна да адной. «Таму, скажам так, гэта такое шчасце ў няшчасці», – падсумоўвае мастачка, гаворачы пра тое, што вымушаная эміграцыя дала ім з Настай магчымасць знайсці адна адну і стварыць гэты праект.
Трэба адзначыць, што кніга Насты і Сафіі-Святланы – гэта канцэптуальна прадуманы твор, у якім выяўленчае мастацтва і паэзія перамешваюцца паміж сабой і нараджаюць новыя сэнсы, настроі. Графічныя ілюстрацыі праходзяць скрозь усю кнігу і таксама расказваюць пэўную гісторыю. Заўважаем на паліцы іх кнігу, абгорнутую ў самаробную супервокладку, зробленую з тканіны, з вышытай уручную назвай твора. Пытаемся ў аўтарак: ці гэта чарговае канцэптуальнае дапаўненне для іх зборніка? Але, як аказалася, гэта стала сюрпрызам нават для іх саміх, бо ідэя і ўвасабленне належаць некаму з чытачоў. Што ж, можна браць на ўзбраенне.
Харошая кніжка сябе праб’е
Тым часам прэзентацыя бяжыць сваім ходам, хаця насамрэч яна больш нагадвае непрымушаную сустрэчу старых знаёмых, якія даўно не бачыліся і хочуць расказаць адно аднаму як мага болей навінаў. Вось падпісвае экзэмпляры сваёй кнігі «Свінні» Аляксандр Чарнуха, пераклад якой зрабіў Алесь Плотка. Дарэчы, поўнамаштабная прэзентацыя беларускага выдання пройдзе ў Варшаве 6 чэрвеня, у Беларускім моладзевым хабе. Паўліна Скурко прыехала разам з сынам Тамашыкам, які ціхенька спіць у калясачцы. Яна атрымлівае словы падтрымкі ад іншых наведвальнікаў павільёна, расказвае пра Андрэя і ягоныя кніжкі.
Прыехала на сустрэчу з чытачамі Святлана Курс. Пасля непрацяглай аўтограф-сесіі яна падзялілася сваім меркаваннем наконт таго, якія кнігі запатрабаваныя ў сучаснага беларускага чытача: «Мне здаецца, што людзі цяпер хочуць проста таго, што напісана з вялікай душой, вялікай любоўю і, апрача таго, з густам і радасцю. І такія кніжкі пачалі з’яўляцца. А харошая кніжка сябе праб’е, і мы бачым многа такіх прыкладаў». Беларускія кніжкі на такіх міжнародных выставах, на яе думку, «гэта ніткі, якія нітуюць нас, беларускую дыяспару за мяжой, робяць з нас тую грыбніцу, з якой нейкія харошыя грыбы, верагодна, калісьці паявяцца, а то і ўжо паявіліся».
На наша пытанне, ці лёгка пішацца ёй у выгнанні, Святлана ў першую чаргу адзначыла, што не назвала б гэта выгнаннем: «Я б сказала, што ў мяне скралі Радзіму, зняволілі Радзіму і раздзялілі мяне з Радзімай і сям’ёй, але гэта не выгнанне, я з’ехала сама на працу. Я не адчуваю сябе нейкай сіратой, якая мыкаецца па свеце. І я адчуваю, што гэта пустадомкі, самазванцы, акупанты, якія з Беларусі не могуць зрабіць нічога карыснага і прыгожага. Было б занадта многа гонару думаць, што нехта з такіх мог бы мяне аднекуль выгнаць». Што ж датычыцца непасрэднага адказу на нашае пытанне, то Святлана адзначыла, што «пішацца нармальна», але яна піша вельмі мала, бо такія яе асаблівасці як чалавека і аўтара.
Таксама Святлана Курс выказала меркаванне, што сёння трэба было б пісаць пра сучаснасць, пра пытанні, якія хвалююць людзей на Захадзе, «раз ужо нам выпаў такі шанец», трэба ўздымаць пытанні, якімі зараз жыве «першы свет, не другі, не трэці». А па-другое, на яе думку, беларусам зараз не хапае радасці і магічнага рэалізму, а таксама трэба знайсці «новую мову ў апісанні сучаснага кахання».
Важна не губляць час і ісці далей
Каб зрабіць нейкае падсумаванне другога дня выставы, мы запыталіся ў выдаўца Андрэя Янушкевіча, што, на ягоную думку, атрымалася, а што можна было б зрабіць іначай.
«Нашы спадзяванні апраўдаліся, – адзначыў выдавец. – Мы разлічвалі на вялікую колькасць наведвальнікаў, зыходзячы хаця б з таго факту, што Варшава – гэта сталіца і беларуская дыяспара тут вялікая. Мы задаволеныя, што з дапамогай партнёраў нам удалося прадставіць максімальны асартымент сённяшняй беларускай кнігі. Гэта кнігі, што выходзяць як тут, у эміграцыі, так і ў самой Беларусі. Я ўпэўнены, што ў Беларусі такой кніжнай прадстаўнічасці ў адным месцы не знойдзеш ні ў воднай кнігарні. І, канечне, радуюць нашы людзі, што з кожнай гадзінай колькасць наведвальнікаў расце, і яны цікавяцца самымі рознымі кнігамі, шмат хто ідзе ўжо свядома паляваць на канкрэтных аўтараў, канкрэтныя выданні».
Андрэй Янушкевіч падкрэсліў, што яму радасна ад таго факту, што спадзевы ворагаў на тое, што «беларусы тут бядуюць і раствараюцца ў свеце, у іншай культуры», не спраўджваюцца. Наадварот, кажа ён, мы імкнёмся і маем магчымасць захаваць сваю ідэнтычнасць: «І вельмі важна ў гэтай справе не губляць час і ісці далей, каб развіваць нашу культуру, бо ўсё гэта дае вялікі плён, перадусім для нашых людзей».
Андрэй Янушкевіч адзначыў, што ў павільёне прадстаўлена каля дзясятка выдавецтваў, выбар літаратуры самы разнастайны, пры гэтым многія выдавецтвы выйшлі з навінкамі. Цікавасць людзей, якія прыходзяць на сустрэчы з аўтарамі, «ужывую паказвае, што нашы пісьменнікі і пісьменніцы папулярныя ў народзе».
Перадусім, паводле словаў выдаўца, карыстаюцца папулярнасцю навінкі зарэкамендаваных аўтараў і тыя кнігі, якія за апошні год-два атрымалі статус сапраўдных бэстсэлераў. Так, нязменная папулярнасць у кніг Альгерда Бахарэвіча, прычым выдавецтва «Янушкевіч» прадставіла дзве прэм’еры гэтага аўтара: зборнік апавяданняў «Ператрус у музеі» і аўтафікшн «Хлопчык і снег», якія апынуліся ў топе продажаў. Таксама разыходзіцца беларуская версія рамана «Свінні» Аляксандра Чарнухі, ёсць вялікі попыт на кнігу Евы Вежнавец «Па што ідзеш, воўча?», у лідарах кніга «Побач» Насты Кудасавай і Сафіі-Святланы Дземідовіч. Таму, падкрэсліў у завяршэнне Андрэй Янушкевіч, «мы, выдаўцы, тут працуем паўнавартасна, ідзе вельмі дынамічная, шалёная праца».
Раман Шавель belsat.eu
