14 ліпеня спаўняецца год, як старшыня праваабарончага цэнтру «Вясна» Алесь Бяляцкі, ягоны намеснік Валянцін Стэфановіч і юрыст арганізацыі Уладзімір Лабковіч былі кінутыя за краты за сваю праваабарончую дзейнасць. Гэты дзень стаў «чорным» для грамадзянскай супольнасці: год таму зранку сілавікі прыйшлі з вобшукамі да праваабаронцаў «Вясны», Беларускага хельсінкскага камітэту, «Lawtrend», прадстаўнікоў незалежных медыяў і актывістаў недзяржаўных арганізацыяў, партыяў і рухаў па ўсёй краіне. У гэты дзень затрымалі 11 сябраў «Вясны», якіх трымалі за кратамі ад 3 да 10 содняў.
Алесь Бяляцкі, Валянцін Стэфановіч і Уладзімір Лабковіч дагэтуль застаюцца ў няволі, іх абвінавачваюць ва ўхіленні ад выплаты падаткаў у буйным памеры. Праваабаронцы прызнаныя палітвязнямі.
Што вядома ў справе праваабаронцаў?
Паводле версіі абвінавачання, «Валянцін Стэфановіч, Алесь Бяляцкі, Уладзімір Лабковіч, Зміцер Салаўёў (перабывае за межамі Беларусі) і іншыя неўстаноўленыя асобы на тэрыторыі Менску, у іншых населеных пунктах Беларусі і за яе межамі пасля ліквідацыі ў адпаведнасці з рашэннем Вярхоўнага Суда ад 28.10.2003 года праваабарончай арганізацыяй «Вясна» ў парушэнне прынятага судом рашэння кіравалі арганізацыяй і працягнулі ажыццяўленне гэтай арганізацыяй дзейнасці на тэрыторыі Беларусі, у тым ліку выкананне работ (паслуг), за якія асобам, якія выканалі, у перыяд з 2013 да 2020 год вышэйпаказанай арганізацыяй выплачанае матэрыяльнае ўзнагароджанне на агульную суму не менш за 879 887 рублёў».
Асноўная прэтэнзія да праваабаронцаў – тое, што яны не зарэгістравалі «Вясны». З гэтага ўлады зрабілі выснову, што вясноўцы ўхіліліся ад прызнання арганізацыі падатковым агентам і выканання яго абавязкаў, а значыць «здзейснілі ўхіленне ад выплаты сумаў адпрыбытковага падатку, якія падлягаюць падліку, вылічэнню ў падаткаплатніка і пералічэнню ў бюджэт падатковым агентам, шляхам утойвання падатковай базы за перыяд з 2013 да 2020 года ў агульнай суме не менш за 113 428 рублёў, што складае 3911 базавых велічыняў і пацягнула прычыненне шкоды дзяржаве ў буйным памеры».
Крымінальную справу паводле ч. 2 арт. 243 КК супраць вясноўцаў вядзе следчы ў асабліва важных справах Галоўнага ўпраўлення расследавання злачынстваў у сферы арганізаванай злачыннасці і карупцыі цэнтральнага апарату Следчага камітэту, маёр юстыцыі Антон Каляга.
Следства працягваецца ўжо год, з адвакатаў, сведак традыцыйна ўзятыя падпіскі аб неразгалошванні, таму падрабязнасці справы, на якой стадыі знаходзіцца следства і якія следчыя дзеянні цяпер вядуцца – невядома. Вядома толькі, што на допыты цягам года выклікалі родных вязняў, дзейных і былых сябраў арганізацыі, валанцёраў, актывістаў і простых грамадзянаў, якія звярталіся ў «Вясну» па дапамогу. Людзей выклікалі на допыты па ўсёй краіне, у Менску і рэгіёнах.
Што такое ПЦ «Вясна»
За сваю 25-гадовую гісторыю Праваабарончы цэнтр «Вясна» шматразова рабіўся аб’ектам пераследу ўладаў Беларусі, а праваабаронцы вымушаныя былі сутыкацца з ціскам і запалохваннем за дапамогу людзям у адстойванні іх правоў і інтарэсаў.
З пачатку пратэстаў у 2020 годзе «Вясна» адыгрывае галоўную ролю ў наданні дапамогі пацярпелым у Беларусі і дае інфармацыю аб сітуацыі з правамі чалавека і палітзняволенымі ў краіне як на нацыянальным, так і на міжнародным узроўні. Увесь гэты час «Вясна» збірае інфармацыю аб незаконных затрыманнях у адміністратыўных і крымінальных справах, надае юрыдычную дапамогу і суправаджэнне сваякам затрыманых і пацярпелым, фіксуе парушэнні правоў і ўмовы ўтрымання зняволеных і асуджаных, дакументуе факты катаванняў, жорсткага і зневажальнага абыходжання і іншых злачынстваў супраць чалавечнасці ў Беларусі.
Мы ведалі, што адбываецца ў Беларусі, дзякуючы «Вясне»: праваабаронцы бралі на сябе рызыкі і цяпер паплаціліся за гэта.
На дадзены момант сем вясноўцаў застаюцца за кратамі: старшыня Алесь Бяляцкі, намеснік старшыні Валянцін Стэфановіч, каардынатар кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары» Уладзімір Лабковіч, каардынатарка валанцёрскай службы Марфа Рабкова, кіраўнік Гомельскага аддзялення Леанід Судаленка, валанцёры Таццяна Ласіца і Андрэй Чапюк.
Год за кратамі
Ліставанне з вясноўцамі часта блакуецца, а з пачаткам вайны ва Украіне сітуацыя яшчэ пагоршылася.
«Лісты не даходзяць зусім. Іншапланетнікі вырашылі, што я павінен застацца ў гэтай касмічнай бездані і цемры без лістоў. Мне пападае толькі па адным лісце ад мамы і Ніны. Вось ужо два тыдні з апошняга ліста ад іншых (з 11 студзеня). І вось мы стаім і ўзіраемся ў чорную дзірку і спрабуем дакрычацца. Але ў гэтай дзірцы знікае ўсё: мары, надзеі, час, цеплыня», – піша Уладзімір Лабковіч.
На волі за праваабаронцаў перажываюць іхныя сябры і калегі, людзі, якім яны дапамаглі.
У нядаўнім лісце на волю Валянцін Стэфановіч піша: «У мяне асабліва навінаў няма. Ніякіх зрухаў у справе, і калі яе ўжо закрыюць і пачнуць знаёміць са справай, невядома. 14-га будзе роўна год, як я за кратамі. Такі своеасаблівы сумны юбілей».
Вядома, што ў снежні мінулага года Валянцін тры тыдні праляжаў з пнеўманіяй у турэмным шпіталі: «Адно я ведаю, што мы павінныя проста рабіць сваю праваабарончую справу, рабіць, калі нават няма надзеі, няма спадзяванняў на тое, што хутка стане лепш. Як казалі нашы савецкія папярэднікі: «Рабі, што можаш, і няхай будзе тое, што будзе». Я павінен трымацца, берагчы сілы і здароўе, таму што не маю права памерці тут, я абавязаны вярнуцца жывым да сваіх дзетак і сямʼі».
Валянціна з турмы чакаюць сын Адам, дочкі Яна і Марта. Дзеці дасылаюць бацьку свае малюнкі, а ён, у сваю чаргу, дасылае ім свае.
У лістах да жонкі Валянцін піша, як сумуе па сям’і: «Вельмі па вас сумую, мае любыя, самыя дарагія на свеце. Часам такая туга ахоплівае, проста жах, але трэба трываць, нічога не паробіш!»
Пагоршылася здароўе ў зняволенага Уладзіміра Лабковіча. Так, з прычыны кепскага асвятлення ў камеры ў яго моцна сапсаваўся зрок.
«Сёння пяць месяцаў роўна, як я ў вязніцы. Сумна, вядома, асабліва ад разумення, што наперадзе бясконцасць тут. Я б таксама хацеў пабачыць надзею, але тут пакуль халодна, вільготна і няма сонца. А вам трэба ісці наперад. І толькі так!» – пісаў Уладзімір у снежні 2021-га.
Уладзя ўдома чакае дачка і двое хлопцаў-блізнятаў. Праваабаронца вельмі хвалюецца, што яны растуць без яго, што ён не можа іх выхоўваць.
«Самае невыноснае – гэта немагчымасць бачыць родных, абдымаць дзетак. У мяне зусім не засталося надзеі, толькі любоў і каханне», – піша Уладзімір.
Інфармацыі пра хаду справы і следчыя дзеянні з удзелам Алеся Бяляцкага ў родных няма. Вядома, што за кратамі ў яго абвастрыліся хранічныя хваробы, ён перахварэў на ангіну. Лісты ад яго прыходзяць рэдка. У верасні 2021 яму за кратамі споўнілася 60 гадоў. Нагадаем, свой мінулы юбілей, 50-годдзе, Алесь Бяляцкі сустрэў таксама за кратамі, у бабруйскай калоніі.
Салідарнасць
Цягам года па ўсім свеце праходзілі разнастайныя акцыі і кампаніі салідарнасці са зняволенымі праваабаронцамі. 161 праваабарончая арганізацыя з усяго свету патрабавала спыніць рэпрэсіі супраць Праваабарончага цэнтру «Вясна», вызваліць праваабаронцаў і валанцёраў.
Еўрадэпутаты выступілі ў абарону Бяляцкага, Стэфановіча і Лабковіча. «Іх затрыманне – ганьба. Беларускія ўлады павінны зразумець, што немагчыма пасадзіць у турму ўсё грамадства, якое ў мінулым годзе праявіла неверагодную мужнасць і рашучасць у барацьбе за свабоду».
У межах міжнароднай кампаніі за вызваленне вясноўцаў – #FreeViasna – сотні актывістаў і прыхільнікаў праваабаронцаў выходзілі на акцыі падтрымання ў шмат якіх краінах свету.
«Я ведаю пра кампанію ў нашу падтрымку. Я ў гэтым і не сумняваўся. Я верыў і веру ў вас, сябры, я ведаю, што вы робіце ўсё, што ў вашых сілах, у нашу падтрымку. Гэтыя намаганні рана ці позна прынясуць свой плён. Я гэта ведаю», – пісаў Валянцін Стэфановіч з-за кратаў.
Цягам кастрычніка 2021 года праводзіўся конкурс ілюстрацыяў «Кот на Валадарцы» дзеля падтрымання Валянціна Стэфановіча. У адным са сваіх лістоў да жонкі ён распавёў, што намаляваў ёй прыгоды ката ў турме, але іх на волю не прапусціў цэнзар: «Я вось неяк намаляваў табе маё жыццё ў карцінках у выглядзе ката. На адной з карцінак Кот быў на шпацыры ў турэмным дворыку, на іншай – у душы мыўся, а на трэцяй – сядзеў у камеры за сталом і вячэраў. Вельмі смешна атрымалася, але вось мясцоваму цэнзару гэтыя малюнкі не спадабаліся, і ліст мне вярнулі назад з пазнакай «Не прайшоў цэнзуры».
Таму паплечнікі вырашылі падтрымаць Валянціна і заклікалі дасылаць малюнкі «Ката на Валадарцы». Беларускія мастакі і мастачкі, палітзняволеныя, замежныя студэнты і нават дзеткі дасылалі Валянціну ў СІЗА-1 шмат карцінак катоў. Гэта вельмі падтрымала яго і ягоную сям’ю.
У лістападзе мінулага года прайшла вершаваная акцыя падтрымання Уладзя Лабковіча – «Не толькі Бродскі».
«Беларусы і беларускі працягваюць верыць у лепшае для нашай краіны і робяць усё магчымае для гэтага, нягледзячы на тое, што сітуацыя ў Беларусі, мякка кажучы, сапраўды часта нагадвае некаторыя вершы Бродскага», – пісаў у лістах на волю Уладзімір.
Працягвайце пісаць праваабаронцам у турмы:
СІЗА-1, 220030, Менск, вул. Валадарскага, 2 (Алесь Бяляцкі, Валянцін Стэфановіч, Уладзімір Лабковіч, Марфа Рабкова, Андрэй Чапюк)
СІЗА-3, 246003, Гомель, вул. Кніжная, 1А (Таццяна Ласіца)
ПК-3, 211322, Віцебская вобласць, г. п. Віцьба (Леаніду Судаленку)
Саша Гоман belsat.eu
