Od 1 do 6 września na Białorusi odbędą się ćwiczenia “Bojowe Braterstwo-2023”. To pierwsze manewry wojskowe państw Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (ODKB) na terytorium Białorusi po rozpoczęciu przez Rosję inwazji na Ukrainę na pełną skalę. Piszemy o kontekście i znaczeniu tych ćwiczeń oraz wyjaśniamy, czy mogą one być zwiastunem eskalacji.
“Bojowe Braterstwo-2023”: miejsca, liczby, legenda
W ćwiczeniach wezmą udział wojskowi z pięciu krajów ODKB: Białorusi, Rosji, Kazachstanu, Kirgistanu i Tadżykistanu. Razem ponad 2500 żołnierzy i ponad 500 jednostek broni, sprzętu wojskowego i specjalnego. Zostaną oni rozmieszczeni na sześciu poligonach: 3 w obwodzie brzeskim, 2 w grodzieńskim i 1 w mińskim.
Manewry są podzielone na szereg specjalistycznych ćwiczeń. Głównym z nich są ćwiczenia Kolektywnych Sił Szybkiego Reagowania ODKB “Interakcja-2023”, podczas których odbędą się wspólne działania “w celu rozwiązania sytuacji kryzysowej w regionie Europy Wschodniej”. Wojskowi powinni zaangażować się w walkę z nielegalnymi grupami zbrojnymi, zniszczyć je i przywrócić kontrolę granic.
Ponadto odbywają się ćwiczenia “Poszukiwania-2023” z udziałem sił wywiadowczych, “Eszelon-2023” z udziałem sił logistycznych oraz “Bariera-2023” z udziałem jednostek obrony radiacyjnej, chemicznej i biologicznej (będą one wspólnie szkolić się w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom biologicznym).
Interesujące jest to, że to Białoruś zainicjowała “Barierę-2023” – wcześniej ten komponent był nieobecny w ćwiczeniach ODKB. Dlaczego strona białoruska nagle zainteresowała się zagrożeniem biologicznym, nie zostało wyjaśnione.
Oprócz tego w okolicach Ostrowca odbędą się ćwiczenia jednostek ratowniczych “Skała-2023”. Tematem ćwiczeń będzie likwidacja skutków ewentualnej awarii w tamtejszej elektrowni jądrowej. Według legendy, “w pierwszym bloku doszło do awarii, w wyniku której uszkodzeniu uległo wiele systemów technologicznych i komunikacyjnych, a także doszło do skażenia części terytorium rejonu ostrowieckiego”.
Ukraina nie wyklucza prowokacji
Ćwiczenia wojskowe z udziałem Rosji zawsze przyciągają zwiększoną uwagę, ponieważ niejednokrotnie Kreml wykorzystywał je jako przykrywkę do przygotowań do zbrojnej agresji na swoich sąsiadów. Tak było przed wojną w Gruzji w 2008 roku, przed aneksją Krymu w 2014 roku i przed pełnowymiarową inwazją na Ukrainę w 2022 roku. Ukraina nadal będzie przyglądać się tym manewrom z podejrzliwością. Serhij Najew, dowódca zjednoczonych sił Ukraińskich Sił Zbrojnych, powiedział, że ćwiczenia ODKB mogą zostać wykorzystane przez Rosję do “legitymizacji jej obecności wojskowej” na Białorusi.
– Biorąc pod uwagę, że Rosji nie udało się osiągnąć swoich celów strategicznych, w przyszłości nie jest wykluczone poszukiwanie nowych powodów do wznowienia aktywnych działań z kierunku północnego. Dlatego nie wykluczamy organizacji prowokacji i sabotażu na granicy ukraińsko-białoruskiej – powiedział.
Dlaczego eskalacja jest mało prawdopodobna
Istnieje jednak co najmniej kilka powodów wskazujących na to, że nie należy spodziewać się eskalacji pod przykrywką ćwiczeń ODKB.
Po pierwsze, poza Białorusią, żadne z państw ODKB nie jest sojusznikiem Rosji w wojnie z Ukrainą i nie wspiera Moskwy w tej sprawie na arenie międzynarodowej (najbardziej widoczne były tu tarcia na linii Rosja-Kazachstan). Dlatego ćwiczenia ODKB są a priori kiepską przykrywką dla agresywnych działań Rosji – będzie w nich uczestniczyć dużo niepotrzebnych świadków.
Po drugie, nie jest jasne, dlaczego Rosja miałaby wymyślać jakąś “legitymizację obecności wojskowej” na Białorusi. Jesienią zeszłego roku ogłoszono rozmieszczenie regionalnego zgrupowania wojsk Państwa Związkowego na Białorusi i do tej pory nikt nie odwołał tej decyzji. Moskwa nie potrzebuje żadnych dodatkowych uzasadnień. Nie wspominając już o tym, że tysiące wagnerowców przebywają na Białorusi bez żadnych zrozumiałych powodów.
Po trzecie, pojawia się główne pytanie: czy Rosja ma siły, które może przerzucić na Białoruś? Sam Najew mówi, że wcześniej Rosja wycofała wszystkie swoje wojska z Białorusi, aby przerzucić je w kierunku Kupiańska. Ciężkie walki trwają na froncie, na wschodzie i południu Ukrainy, i jest mało prawdopodobne, aby w najbliższej przyszłości pojawiła się możliwość wycofania stamtąd jakichkolwiek formacji w celu ponownego wysłania ich na Białoruś.
Serwis monitorujący ruchy wojsk Biełaruski Hajun uważa, że Najew myli się co do wycofania rosyjskich wojsk z Białorusi. Autorzy projektu twierdzą, że na Białorusi pozostaje około 2 tys. rosyjskich wojskowych, a w ramach ćwiczeń ODKB przybędzie jeszcze około 300 żołnierzy. Jednak w żadnym wypadku nie wystarczy to do stworzenia problemów dla Ukrainy na granicy z Białorusią.
Po prostu nie ma żadnych dowodów (ani bezpośrednich, ani pośrednich) na to, że w najbliższym czasie może nastąpić przerzut rosyjskich wojsk na Białoruś na dużą skalę.
Odwołanie ćwiczeń Zapad (Zachód) jako symptom
Prawdopodobnie, gdyby Moskwa potrzebowała przykrywki dla przerzutu swoich jednostek na dużą skalę na Białoruś, znacznie wygodniej byłoby wykorzystać do tego celu strategiczne białorusko-rosyjskie ćwiczenia Zapad-2023. Te manewry odbywają się co cztery lata na terytorium Białorusi i zachodnich obwodów Federacji Rosyjskiej. Tradycyjnie są one bardziej masowe niż jakiekolwiek wspólne ćwiczenia ODKB.
Rosyjski minister obrony Siergiej Szojgu ogłosił zamiar przeprowadzenia nieplanowanych manewrów Zapad-2023 w grudniu 2022 roku. Miały się one odbyć we wrześniu. Jednak od zeszłego roku w przestrzeni publicznej nie pojawiły się żadne informacje na temat ćwiczeń Zapad-2023. Biorąc pod uwagę fakt, że wrzesień dziś się rozpozczął, można śmiało powiedzieć, że najprawdopodobniej nie będzie Zapad-2023 na Białorusi – w przeciwnym razie odpowiednie przygotowania byłyby już znane.
Brytyjskie Ministerstwo Obrony uważa, że Moskwa zdecydowała się nie organizować strategicznych manewrów właśnie z powodu braku wojsk i sprzętu.
ODKB przeżywa kryzys, a Moskwa potrzebuje iluzji jedności
Wydaje się, że głównym celem “Bojowego Braterstwa” i bloku ODKB w ogóle w obecnej sytuacji jest stworzenie iluzji, że Rosja ma lojalnych sojuszników. To właśnie w celu utrzymania tej propagandowej narracji Moskwa potrzebuje, aby ćwiczenia przebiegły spokojnie i bez skandali.
Blok wojskowy przeżywa złe czasy, co widać nawet po składzie uczestników ćwiczeń: na Białoruś nie przyjadą wojskowi z Armenii po tym, jak sojusznicy z ODKB nie poparli tego państwa w konflikcie z Azerbejdżanem w Górskim Karabachu. Erywań przestał uczestniczyć we wspólnych manewrach.
W maju premier Armenii Nikol Paszynian przyznał, że kraj może całkowicie wycofać się z ODKB. Wskazuje na to, że nawet niemilitarną część ćwiczeń (“Skała-2023”) Ormianie postanowili ostentacyjnie zignorować, formalnie – z powodu “obciążenia zawodowego personelu służb ratowniczych”.
W październiku ubiegłego roku Kirgistan odwołał ćwiczenia pokojowe na swoim terytorium, ponieważ krótko przed tym kraj miał zbrojny konflikt graniczny z innym członkiem ODKB, Tadżykistanem. Konflikt na granicy został złagodzony, a teraz tadżyckie i kirgiskie siły zbrojne wspólnie wezmą udział w ćwiczeniach na Białorusi. Sytuacja ta po raz kolejny pokazała jednak, że organizacja znajduje się w permanentnym kryzysie. Nawet Alaksandr Łukaszenka otwarcie krytykuje obecny stan ODKB.
Wojna Rosji z Ukrainą tylko pogłębia kryzys, bo poza reżimem Łukaszenki żaden z członków organizacji nie zamierza konfliktować się z całym światem w imię imperialnych interesów Moskwy. Jeśli Rosja, bez konsultacji z innymi członkami ODKB, spróbuje wykorzystać “Bojowe Braterstwo” jako parawan dla nowych agresywnych działań przeciwko Ukrainie, przyspieszy to tylko upadek organizacji, którą Moskwa bardzo ceni.
Gleb Nierżyn, WK, pp/ belsat.eu
