26 красавіка на плошчы Дэфіляд у Варшаве адбыўся мітынг-рэквіем да 39-й гадавіны чарнобыльскай катастрофы. Арганізатары акцыі кажуць, што і праз амаль 40 гадоў пасля аварыі на ЧАЭС беларусы маюць шмат нагодаў выходзіць і не маўчаць: «Супраць волі людзей пабудавалі новую АЭС, супраць волі людзей завезлі ў краіну чужую ядравую зброю… І мы выходзім, каб сказаць «Не!» гэтаму сцэнару». «Белсат» пабываў на акцыі.
Сёлета арганізатары не здолелі дамовіцца з гарадскімі ўладамі на правядзенне паўнавартаснага шэсця – «Чарнобыльскага шляху». У цэнтры Варшавы 26 красавіка меліся праходзіць іншыя палітычныя акцыі, і беларусам парэкамендавалі зладзіць акцыю ў фармаце мітынгу на плошчы Дэфіляд. Да таго ж у Польшчы гэты дзень быў абвешчаны нацыянальным Днём жалобы з нагоды пахавання Папы Рымскага Францішка.
Паводле аднаго з арганізатараў чарнобыльскай акцыі ў Варшаве Васіля Плешкунова, заяўка на правядзенне мітынгу ўлады ўхвалілі толькі з чацвёртай падачы.
Акурат таму мітынг-рэквіем, прысвечаны 39-й гадавіне чарнобыльскай трагедыі, быў нешматлюдны і камерны, тым больш – адбываўся на фоне манументальнага Палацу культуры і навукі ў Варшаве. Людзі прыйшлі з бел-чырвона-белымі сцягамі. На сцяжку, замацаваным на дынаміку, трапеча чорная стужка жалобы.
«Хлусня і ёсць прычынай усялякага зла»
Каталіцкі святар Вячаслаў Барок заклікае ўшанаваць памяць ахвяраў чарнобыльскай катастрофы хвілінаю маўчання. Гучаць званы. Грамада прыціхае.
«Чарнобыль у нашай свядомасці стаўся сімвалам анёла смерці. Гэта сімвал зла, з якім чалавек на гэтым свеце не дае сабе рады. Паўстае пытанне: у чым крыніца гэтага зла, чаму яно сталася магчымым?.. Хтосьці хутка дае памылковы адказ: атам ува ўсім вінаваты. Не, шаноўныя сябры! Не атам ёсць крыніцаю зла. Атам праўдзівы, у ім усё адбываецца паводле натуральных законаў. Крыніцаю зла катастрофы ў Чарнобылі ёсць хлусня. Праз хлусню праектавалася гэтая АЭС, праз хлусню здавалася ў эксплуатацыю, праз хлусню аддаваліся загады, каб падвысіць паказнікі – дзеля прапаганды. Хлусня і ёсць прычынай усялякага зла! – сцвярджае ў сваёй прамове ксёндз Вячаслаў Барок і дадае: – Не было б чарнобыльскай катастрофы, калі б у нашых сэрцах не было хлусні».
З іншага боку, заўважае выступоўца, «Чарнобыль стаўся адным з фінальных цвікоў у труну Савецкага Саюзу». Таму не трэба баяцца будучага з яго магчымымі страсеннямі. Калі яны і будуць, то лепш спадзявацца на тое, што яны стануцца чарговымі цвікамі «ў труну той імперыі зла, якая сёння не дае нам вольна жыць і свабодна дыхаць ні ў Беларусі, ні ўва ўсім свеце».
«Мы будзем весці барацьбу за праўду»
Пра хлусню, на якой была пабудаваная савецкая сістэма, казаў падчас мітынгу і намеснік кіраўніцы Аб'яднанага пераходнага кабінету Павел Латушка:
«Гэта яшчэ раз падкрэслівае, як важна нам будаваць свабоду слова. Бо толькі гэта можа абараніць ад яшчэ больш трагічных наступстваў жудасных тэхнагенных катастрофаў».
Каб у будучым не было такіх трагедыяў, дадае спікер, вельмі важна, каб урады былі сфармаваныя народам, каб былі абраныя дэмакратычным шляхам, «бо толькі ў гэтым выпадку яны будуць вымушаныя размаўляць з людзьмі і казаць ім праўду».
Латушка паведамляе таксама аб прынятай Каардынацыйнаю радаю заяве да 39-й гадавіны аварыі на Чарнобыльскай АЭС:
«Чарнобыльская трагедыя сталася для Беларусі не толькі экалагічнай, але і палітычнай, сацыяльнай і гуманітарнай праблемаю, што патрабуе асаблівай увагі і адказнасці. Гэта напамін пра тое, што нельга хаваць праўду ад людзей».
Павел Латушка згадвае, як шмат беларусаў збіралася на «Чарнобыльскі шлях» у канцы 1990-х у Менску ды іншых гарадах краіны:
«Можа, сёння нас мала тут, у Варшаве. Шкада, не будзем гэтага хаваць. Але Лукашэнка сваймі рукамі, на жаль, дацягнуўся і сюды: ён карае людзей за іхную пазіцыю, за іхнае жаданне казаць праўду тут. Але важна, што вы прыйшлі! Я дзякую кожнаму і кожнай з вас. Вельмі важна, што мы даносім праўду ў Беларусь. Я перакананы, што інфармацыя пра нашую сённяшнюю сустрэчу дойдзе да тых людзей, якія выходзілі на «Чарнобыльскі шлях», напрыклад, у 1996-м, і сагрэе, можа быць, у нейкім сэнсе іхныя сэрцы».
,,«Пашана і павага ўсім тым, хто ліквідаваў наступствы гэтай жудаснай катастрофы! А мы будзем весці барацьбу за праўду. Бо праўда – гэта і адказнасць. І Лукашэнка панясе адказнасць за хлусню і тое, што пазбаўляе нас праўды, за злачынствы!» – дадае ў канцы выступу Павел Латушка.
«Гэта было наўмысным забойствам людзей»
Выканаўца абавязкаў прадстаўніка ў справе нацыянальнага адраджэння Абʼяднанага пераходнага кабінету Беларусі Павел Баркоўскі заўважае ў сваёй прамове, што прычынаю катастрофы была не толькі хлусня – «былі тры вершніка Апакаліпсісу».
«Гэта страх, гэта гатовасць ісці на злачынства, і гэта цынізм. Бо тагачасныя ўлады баяліся свайго народу. Ім было страшна казаць, што яны вінаватыя ў трагедыі і што павінны несці адказнасць за тэхналогіі, якія выкарыстоўваюць. А далей было фактычнае злачынства, калі, спрабуючы зліквідаваць наступствы катастрофы, улады пачалі збіваць хмары над тэрыторыямі Беларусі і Украіны. Гэта было наўмысным забойствам людзей. А потым быў цынізм, калі кіраўнікі, дакладна ведаючы, што здарылася, вырашылі, што прапаганда і ідэалогія важнейшыя за жыцці людзей. І выгналі іх на першамайскія дэманстрацыі. Цынізм і злачынства ў адным флаконе», – кажа Павел Баркоўскі.
На думку Баркоўскага, усё гэта застаецца пагрозай і сёння, а мірны атам – «бомба запаволенага дзеяння». Гэтая бомба можа выбухнуць, калі дзяржава «ненадзейна кантралюе тое, што адбываецца ў краіне»:
«А ці кантралююць сёння гэта лукашэнкаўскія ўлады? Ці нясуць адказнасць за працэсы на Астравецкай АЭС?.. Мы толькі чуем, што яе ўвесь час даводзіцца спыняць, што не зусім уласціва для эксплуатацыяў атамных станцыяў. І ці кантралююць улады тую атамную зброю, якую маюць завезці ці ўжо завезлі на тэрыторыю Беларусі? Аказваецца, і гэта яны не вельмі кантралююць. Не яны будуць націскаць тыя кнопкі пры запуску, але наступствы адчуе кожны беларус».
«У Беларусі – дзве трагедыі: Чарнобыль і Лукашэнка»
Лідар руху салідарнасці «Разам» Вячаслаў Сіўчык называе 26 красавіка «пякельным днём» («У Беларусі – дзве трагедыі: Чарнобыль і Лукашэнка») і нагадвае, што «Чарнобыльскія шляхі», якія ладзіліся ў Беларусі, былі не толькі перамогамі, але «і нашымі паразамі»:
«Паразаю было тое, што, не зважаючы на ўсе нашыя пратэсты, была пабудаваная АЭС у Астраўцы. І гэтая станцыя была пабудаваная ў мілітарных мэтах. Астравецкая АЭС, па сутнасці, – расейская атамная бомба на мяжы з Еўразвязам. Масква рыхтуецца да вайны ўжо 30 гадоў, паводле Лаўрова. Станцыя стаіць. Яна і сёння пагражае беларусам і нашым суседзям».
Палітык заклікае згадаць у гэты дзень былых старшыняў аргкамітэту «Чарнобыльскага шляху» – сябраў БНФ Генадзя Грушавога, Івана Нікітчанку, Юрыя Хадыку, якія адыгралі вялізную ролю на ўсіх этапах. І асабліва – у 1996 годзе, калі акурат «Чарнобыльскі шлях», як кажа Сіўчык, «паказаў Маскве, што з Беларуссю ім проста не будзе, што беларусы ёсць нацыяй, што Беларусь і Лукашэнка – розныя рэчы».
Вячаслаў Сіўчык згадвае таксама палітычных вязняў – палітыка Паўла Севярынца і былога кіраўніка зліквідаванай Беларускай партыі «Зялёныя» Дзмітрыя Кучука, якія ў свой час спрычыніліся да арганізацыі «Чарнобыльскага шляху» ў Беларусі.
На мітынгу прынялі рэзалюцыю, прымеркаваную да 39-й гадавіны катастрофы на Чарнобыльскай АЭС. Яе агучыў сустаршыня руху салідарнасці «Разам» Алесь Макаеў. Аўтары рэзалюцыі заклікаюць улады Беларусі ў прыватнасці спыніць і вывесці з эксплуатацыі Астравецкую АЭС «як небяспечную і непатрэбную» ды вярнуць Беларусь да бяз'ядравага, нейтральнага статусу. Патрабуюць таксама вызваліць з турмаў экалагічных актывістаў ды іншых палітзняволеных, у тым ліку ўдзельнікаў антыядравага руху.
Дакумент заклікае міжнародную супольнасць кваліфікаваць размяшчэнне ядравай зброі ў Беларусі як парушэнне прынцыпаў калектыўнай бяспекі. А таксама праявіць салідарнасць з украінскім народам, які зазнаў ядравую пагрозу падчас ваеннай агрэсіі з боку Расеі.
Рэзалюцыю прынялі і падпісалі «Экадом», «Зялёная сетка», Беларуская нацыянальная платформа Форуму грамадзянскай супольнасці «Усходняга партнёрства», Рух салідарнасці «Разам», Беларуская асацыяцыя палітвязняў «Да волі», «Народная грамада», АГП, «Наш дом», Абʼяднанне беларускіх палітвязняў «RE: Belarus» пры падтрыманні Абʼяднанага пераходнага кабінету і Офісу Святланы Ціханоўскай.
Зміцер Міраш
