Іх называюць «Дзеці дажджу», па аналогіі з геніяльным Дастынам Гофманам у фільме «Rain man». Яны пужаюць, раздражняюць, паводзяцца без правілаў і развіваюцца як хочуць. Вольга Гардзейчык распавядае.
Няўменне прачытаць эмоцыі іншых неверагодна ўскладняе існаванне ў нашым нервовым, эмацыйным свеце. Складана і знайсці кантакт, асабліва, калі перад табой дзіця, і асабліва – калі тваё.
Максім Лагун – 14-гадовы мастак з аўтызмам – стаў аўтарам персанальнай выставы «Вакол мяне», якая адчынілася ў сталічным музычным тэатры адначасова з паказам спектакля сямейнага інклюзіўнага тэатру «i» «Аднойчы ў вялізным горадзе». Малады мастак відавочна жыве ў сваёй творчасці:
«Мне падабаецца гэтая – там, дзе чай п’юць, і яшчэ адна мне падабаецца – калі гэта ўваход».
Ужо з садочка маці Максіма, Кацярына Лагун, зразумела, што сын не такі, як іншыя дзеці, і занялася з ім маляваннем. Таксама сын займаецца ў інклюзіўным тэатры.
«У тэатр мы патрапілі дзякуючы арганізацыі «Дзеці. Аўтызм. Бацькі», – кажа Кацярына Лагун.
«У спектаклі «Аднойчы ў вялікім горадзе» я граў хулігана. Я ў тэатры ўсё гэта пачаў разумець», – прызнаецца Максім.
Каб дапамагчы чалавеку з аўтызмам разумець свет, бацькі робяць цуды, праходзяць колы пекла, а потым – вучацца жыць наноў. З асаблівым дзіцём. І ніхто не спяшаецца з дапамогай. Мама Мішы Вікторыя Хадыка даведалася пра дыягназ сына ў яго 3 гады. Цяпер яна працуе ў Цэнтры дапамогі аўтыстычным дзецям:
«Афіцыйна ставяць дыягназ у Беларусі пасля 3 год, і адпаведна ўсе рэабілітацыйныя працы пачынаюцца толькі тады. І гэта вельмі кепска, таму што калі пачынаць раней, у 2 гады, ці яшчэ раней – то шанцаў нівеляваць дзіця значна больш».
Аўтызм – гэта дысбаланс тактыльнага, кінетычнага, візуальнага і аўдыё – усяго, што стварае цэласную карціну свету. Акторка Купалаўскага тэатру Ганна Хітрык даведалася пра дыягназ сына ў ягоныя 3 гады. Ганна ўзгадвае, што яны былі з сынам у псіхіятраў, псіхолагаў, неўролагаў. У бабак. У выніку два гады таму ўсёй сям’ёй пераехалі ў Ізраіль.
«У нас практычна няма спецыялістаў, іх вельмі мала, іх адзінкі, а дзяцей з праблемамі – агромністая колькасць, і не ўсе яны маленькія, ёсць падлеткі, дарослыя людзі», – кажа Ганна.
У Беларусі афіцыйна дыягназу аўтызм няма, а не ўсе бацькі згодныя, каб дзіця мела ў метрыках запіс «шызафрэнія». Ды і нават у гэтым выпадку – чэргі ў дзяржаўныя цэнтры вялізныя, а недзяржаўныя, створаныя апантанымі бацькамі, занятыя пошукамі спонсараў.
«У гэта ўкладваюцца тоны, мегатоны сілаў бацькоў, таму што, у прынцыпе, у нас у краіне, нашыя дзеці-аўтысты, акрамя нас, нікому не патрэбныя. Рэабілітацыі на дзяржаўным узроўні як такой няма», – дзеліцца досведам Вікторыя Хадыка.
Радуе прынамсі тое, што ў грамадстве ведаў пра аўтызм паболела. Менчукі кажуць пра аўтызм з разуменнем і талерантнасцю:
«Аўтызм – гэта закрытасць, калі праблемай становіцца кантакт з іншымі».
«Яны жывуць у нейкім сваім свеце».
«Па-мойму, яны такія ж людзі, як і мы ўсе».
«У нас не прызнаны аўтызм хваробай, наколькі я ведаю».
Каб абнавіць класіфікацыю хваробаў, патрэбныя дзяржаўная рэформа і адукаваныя спецыялісты. Пакуль жа дзяржава збіраецца – найлепшае выйсце для бацькоў такіх дзетак падказвае арганізатарка выставы Максіма Лагуна Ларыса Фінкельштейн:
«Арт-тэрапія – гэта вялікая справа. За ёй, мне падаецца, будучыня. А нашым дзецям можна памагчы і музыкай, і маляваннем, і тэатрам – шмат чым».
Мае надзею на змены і Ганна Хітрык:
«Ці можна нешта змяніць? Канешне! Мы ніколі не ведаем – можа нехта будзе мець бяссонную ноч, а ранкам абудзіцца і зразумее: трэба, трэба памагаць!»
Спецыялісты раяць, каб дзеці шмат былі на прыродзе, хадзілі басанож, каталіся на ровары, лыжах, малявалі. У жарце, што сярод айцішнікаў – спрэс аўтысты – як кажуць, толькі доля жарту. Развівайце хобі вашых дзяцей. Хай гэта будуць дыназаўры, хай – каляровыя малюнкі, як у Максіма:
«Гэта проста супер: я намаляваў спачатку чырвонага, потым чорнага чалавечка, а потым – бардовага».
Вось і ўсё, што трэба помніць: чалавечкі бываюць чырвоныя, чорныя і нават бардовыя.
На тэму размаўляем з Вікторыяй Хадыкай з Цэнтру дапамогі аўтычным дзецям.
