Як біліся і як мірыліся на польска-беларускай мяжы


«Мова нанова» паехала праверыць сітуацыю на мяжы Польшчы і Беларусі ды сустрэла пані Фэлю. Яна шмат распавяла пра тое, як тут суіснавалі «мазуры» і «русіны» ды чым іх здзівілі чырвонаармейцы ў 1939 годзе. І ўсё гэта – па-беларуску!

Жыхарка вёскі Волкуш пані Фэля, Фэлікса Грышко, паходзіць са шляхецкага роду Унароўскіх. Яе сасваталі за парабка Грышка, які разам са свякрухаю навучыў яе гаварыць па-беларуску. Дарэчы, беларускую мову жыхары памежжа называюць «простаю моваю», адпаведна, гаварыць «па-простаму» – значыць, гаварыць па-беларуску.

Пані Фэля дасціпна і іранічна ўзгадала былыя часы. Якую цацку прывёз ёй бацька з Горадні? Хто такія «мазуры», хто такія «русіны», хто такія «русінскія мазуры»? Каго называлі «гузінамі»? Чым здзівілі жаўнеры Чырвонай Арміі ў 1939 годзе? Як яна вучыла беларускую мову?

У граматычнай частцы пагаворым пра «псеўдасяброў перакладчыка», словы, якія аднолькава ці падобна гучаць у польскай і беларускай мовах, але азначаюць зусім розныя рэчы.

Паходзіць – рус. происходить

Гаспадары – рус. хозяева

Заможны = багаты – рус. зажиточный

Трапілі – рус. попали

Квецень (паланізм) = красавік

Брудасы (паланізм) = брудныя, неахайныя людзі

На гары / на гарышчы – рус. на чердаке

Атава = сена з другога пакосу

Калтыга (дыял.) = неахайны чалавек = галямоўжа, лакіза, чуліндра

Жаўнеры = салдаты

Дзяцінства – рус. детство

Тэраз (паланізм) = цяпер

Гумовы – рус. резиновый

Цацка – рус. игрушка

Змарнаваць – рус. испортить

Гадзі́ць – рус. угождать

Жэбро (паланізм), скаба = рабрына

Згода – рус. согласие

Васямнасце (паланізм) = васямнаццаць

Не аддамо = не аддадзім

Бардзей (паланізм) = больш

Ровар = веласіпед

Разружняць (паланізм) = адрозніваць – рус. отличать

Гуз, гузак – рус. шишка (на теле)

Наваколле – рус. окрестности

Цурка (паланізм) = дачка

Імкненне – рус. стремление

Адукацыйную праграму «Мова Нанова» глядзіце кожную нядзелю а 20:20 на тэлеканале «Белсат» праз спадарожнік «Астра 4A» (ранейшая назва – «Sirius4»), онлайн або ў закладцы «Праграмы» на нашай старонцы.