„Rozminować przeszłość”. Czy nowy prezydent Ukrainy podejmie się roli sapera?

W kontekście nadchodzącej II tury wyborów ukraińskie media piszą o perspektywie poprawy stosunków Kijowa z Warszawą.

– Bez Polski Ukraina nie będzie mogła ani wyjść ze strefy wpływów Rosji, ani wzmocnić pozycji w Europie Środkowo-Wschodniej. By to osiągnąć Kijów powinien usłyszeć Warszawę, wyznaczyć priorytety swej “polityki polskiej” oraz wzmocnić jakościowo krąg ekspertów do spraw polskich – uważa autorka artykułu „Rozminować przeszłość”, wykładowczyni historii w Akademii Kijowsko-Mohylańskiej Ołena Betlij.

W jej ocenie administracja prezydenta Ukrainy Petra Poroszenki zaczęła prowadzić błędną politykę wobec Polski już po wyborze na jej prezydenta Andrzeja Dudy, który podczas wizyty w Kijowie w 2015 roku apelował o realny dialog historyczny między dwoma krajami.

– Na Bankowej [ulicy, przy której urzęduje ukraiński szef państwa] nie nadano jego słowom odpowiedniej wagi. Była to pomyłka. Utrata kontroli nad “realnym dialogiem historycznym” i przekazanie praw do jego prowadzenia Ukraińskiemu Instytutowi Pamięci Narodowej (UIPN) stało się fatalną pomyłką – czytamy w artykule.

Zdaniem Betlij na Ukrainie nie zrozumiano, że potępienie oddziałów Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA), które uczestniczyły w zbrodniach na Polakach w latach 1943-44 na Wołyniu, jest ważne nie tylko dla rządzącego Prawa i Sprawiedliwości, lecz dla całego ogółu uczestników życia politycznego w Polsce.

Publicystka przypomniała o wystąpieniu w kwietniu 2015 roku w parlamencie w Kijowie ówczesnego prezydenta Polski Bronisława Komorowskiego, który wzywał do unikania w rozmowach dwustronnych języka, mogącego nasilić ból i utrudnić dialog między dwoma krajami.

– Kijów w sposób lekceważący i infantylny odwdzięczył się Komorowskiemu głosując w dniu jego przemówienia w Radzie Najwyższej (…) nad pakietem ustaw dekomunizacyjnych (…), w których chodziło m.in. o heroizację wszystkich żołnierzy UPA. W Polsce odebrano to jako policzek i heroizację zabójców Polaków na Wołyniu – napisała zauważając, że porażka Komorowskiego w wyborach, w których ubiegał się o reelekcję, była m.in. wynikiem jego polityki ukraińskiej.

W następstwie tych działań – kontynuuje autorka – uchwałę Sejmu z 2013 r., w której zbrodnię na Wołyniu określano „miękkim” mianem „czystki etnicznej o znamionach ludobójstwa”, w 2016 r. zastąpiono kolejną uchwałą, w której napisano już wprost o „ludobójstwie”.

Kolejne kroki na rzecz dialogu po obu stronach granicy także wzajemnie się wykluczały. Gdy Poroszenko w lipcu 2016 r. składał wieńce przed pomnikiem ofiar zbrodni wołyńskiej w Warszawie, rada miejska w Kijowie zatwierdziła pojawienie się w stolicy Ukrainy prospektu imienia Stepana Bandery – czytamy dalej.

– Kwestia odmiennych interesów politycznych wychodzi na jaw również przy próbie wyjaśnienia, jakimi motywami kierował się UIPN, inicjując w kwietniu 2017 r. wstrzymanie wydawania pozwoleń na poszukiwania pochówków i porządkowanie polskich miejsc pamięci na Ukrainie – podkreśliła Betlij. – Zakaz pojawił się dzień po zdemontowaniu pomnika bojowników UPA w Hruszowicach (podkarpackie). Problemem tym powinna była zająć się ambasada Ukrainy w Polsce, lecz w żadnym przypadku UIPN. Jednak błyskawiczna reakcja Instytutu i komentarze jego szefa Wołodymyra Wiatrowycza odebrały dyplomatom inicjatywę (…) wprowadzając ukraińsko-polski dialog polityczny w stan śpiączki, która trwa do dziś.

Ukraińska historyk ubolewa nad obniżeniem częstotliwości kontaktów jej kraju z Polską, co widoczne było jej zdaniem także podczas obchodów 75. rocznicy wydarzeń na Wołyniu w ubiegłym roku. Prezydent Duda był w tym dniu na Ukrainie, zaś Poroszenko – nad grobami ukraińskich ofiar polskiego podziemia w Sahryniu w Polsce.

– To, że prezydenci dwóch krajów nie potrafili umówić się na wspólne obchody (…) stało się jeszcze jednym świadectwem głębokiego kryzysu w relacjach – podkreśliła autorka.

Według Betlij zadaniem nowego prezydenta Ukrainy będzie „rozminowanie przeszłości” w stosunkach z Polską.

– Do tego potrzebna jest wola polityczna prezydenta Ukrainy, który powinien pokazać, że podstawą jego polityki zagranicznej nie są sympatie czy antypatie wobec jego odpowiednika (w Polsce), lecz interesy państwowe – oceniła.

Dla realizacji tego celu konieczne jest opracowanie jasnych zasad „polskiej polityki” Kijowa, które dziś sprowadzają się jej zdaniem do „pustych fraz o partnerstwie strategicznym” oraz udzielenie sobie odpowiedzi na pytanie „czego Ukraina oczekuje od Polski?”.

Autorka artykułu jest przekonana, że Polska nadal będzie wspierała Ukrainę w jej dążeniu na Zachód, jednak uważa, że Kijów nie powinien nadużywać tego wsparcia i przyjmować go jako coś, co mu się należy.

– Strategicznym celem Ukrainy ma być wzmocnienie jej stanowiska w Europie Środkowo-Wschodniej, co będzie oznaczało ostateczne opuszczenie strefy wpływów Rosji. Cel ten można osiągnąć jedynie dzięki współpracy z Polską, która – czy mamy tego świadomość, czy nie – jest centrum tego regionu – czytamy dalej.

Ołena Betlij wyraża nadzieję, że wybory prezydenckie na Ukrainie wyprowadzą stosunki z Polską z kryzysu i że następny prezydent zrozumie błędy przeszłości oraz będzie potrafił nie tylko usłyszeć stanowisko Warszawy, lecz i rozwinąć relacje z nią na postawie jasno wytyczonej polityki oraz z pomocą fachowych ekspertów.

– Trzeba to robić szybko, gdyż w Polsce niebawem odbędą się wybory parlamentarne. W interesach Kijowa jest nie dopuścić do wzmocnienia pozycji antyukraińskich kół politycznych w przyszłym polskim parlamencie – podsumowuje swój artykuł w „Dzerkale Tyżnia” ukraińska historyk.

cez/belsat.eu wg PAP