Na Podlasiu trwają cerkiewne uroczystości włączenia do grona męczenników chełmskich i podlaskich ofiar podziemia niepodległościowego z 1946 r. ze wsi Zaleszany i kilku innych okolicznych miejscowości. Wcześniej decyzje w tej sprawie podjął Sobór Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.
Uroczystości rozpoczęły się w sobotę na terenie żeńskiego domu zakonnego Św. Wielkiej Męczennicy Katarzyny w święto ikony Zaleszańskiej Matki Bożej, kiedy to będą czczeni nowi męczennicy. Pod nieobecność chorego zwierzchnika Cerkwi w Polsce metropolity Sawy, przewodniczył im abp lubelsko-chełmski Abel.
Odczytano akt kanonizacji męczenników. Potem imiona i nazwiska 31 furmanów zamordowanych 31 stycznia 1946 r. w lesie koło miejscowości Puchały Stare oraz kilkudziesięciu mieszkańców Zaleszan i okolicznych miejscowości: Zanie, Szpaki, Wólka Wygonowska.
Podczas uroczystości nie wskazano wprost z czyich rąk zginęli męczennicy. Wiadomo, że chodzi o ofiary żołnierzy podziemia niepodległościowego z oddziału Romualda Rajsa “Burego”. Zimą 1946 roku oddział “Burego” spacyfikował pięć wsi k. Bielska Podlaskiego zamieszkanych przez ludność białoruską wyznającą prawosławie.
Do dziś toczą się gorące dyskusje zarówno wokół osoby Romualda Rajsa, jak i przyczyn, które spowodowały morderczy rajd jego oddziału przez podlaskie wioski. Pion śledczy IPN, który prowadził śledztwo dotyczące pacyfikacji, przyjmuje, że ofiar było w sumie 79 (według członków społecznego komitetu rodzin – o trzy więcej), w tym furmani, z których usług oddział korzystał, przemieszczając się po okolicy. Instytut przyjął kwalifikację prawną zbrodni ludobójstwa. W 2005 r. umorzył śledztwo m.in. ponieważ po wojnie prawomocnie zakończyło się postępowanie wobec części sprawców, inni już nie żyli, a pozostałych nie udało się ustalić. Sam “Bury” został po wojnie skazany na śmierć przez rozstrzelanie; w latach 90. ubiegłego wieku zrehabilitowano go.
Zwierzchnik Cerkwi w Polsce metropolita warszawski i całej Polski Sawa podkreślił w odczytanym liście, że uroczystości w Zaleszanach to “historyczny” dzień dla polskiej Cerkwi, dzień, w którym czczone są osoby: dorośli, młodzież i dzieci, którzy “oddali swe życie tylko dlatego, że byli prawosławni”.
Podczas uroczystości poświęcono okolicznościową nową specjalną ikonę, dedykowaną męczennikom. Uczestnicy uroczystości przeszli też w procesji pod miejsce upamiętniające tragedię z Zaleszan, gdzie stoją krzyże. Na dziś zaplanowano Boską Liturgię w Brańsku oraz modlitwy w Zaniach, w miejscu mordu w lesie koło Puchał Starych, w świetlicy wiejskiej w tej wsi, przed poświęconym ofiarom pomnikiem w Szpakach oraz na grobach męczenników na cmentarzu w Maleszach.
cez/belsat.eu wg PAP