50 lat po operacji „Dunaj”. Jak upamiętniają ją czescy i słowaccy internauci
21.08.201813:25
Młodzi Czesi niosą flagę swojego państwa podczas protestów ulicznych w Pradze. Zdjęcie – Reuters
Równo pół wieku temu państwa Układu Warszawskiego (z wyjątkiem Rumunii) z ZSRR na czele wkroczyły do Czechosłowacji, by powstrzymać próby reformy ustroju komunistycznego. Dziś Czesi i Słowacy wspominają w sieciach społecznościowych te tragiczne dni , podczas których w walkach ulicznych z okupantami zginęło ponad 100 osób.
– Te wydarzenia są dla mnie najważniejszym momentem w historii Czechosłowacji, może dlatego, że uczestniczyli w nich moja babcia i dziadek. Po 50 latach wędruję po miejscach, gdzie doszło do tych wydarzeń – między innymi wzdłuż granicy węgierskiej (skąd przyszła część wojsk). Planuję dalej badać te wydarzenia i szukać informacji o nich.
– 50 lat temu wojska państw Układu Warszawskiego napadły na Czechosłowację. Jak możemy mieć prezydenta, który nie chce być częścią dzisiejszego świata wolności i demokracji? Nie mogę tego zrozumieć. Z niecierpliwością czekam na wystąpienie słowackiego prezydenta Kiski.
– 21 sierpnia 1968 to data, której nigdy nie można zapomnieć: wdarcie się do Czechosłowacji państw Układu Warszawskiego. Tak wiele zrujnowanych marzeń.
– Nigdy! Nigdy! Nie możemy zapomnieć o przeszłości.
– Nigdy nie zapomnimy!
Breżniew pod postacią rosyjskiej babci: „Nie miejcie pretensji za okupację. Zapomniałam zapytać, czy jest u was dalej kontrrewolucja?”
– Okupanci do domu! Moskwa – wasze miejsce!
Zdławić Praską Wiosnę
Po puczu komunistycznym w 1948 roku, zorganizowanym przy udziale ZSRR, Czechosłowacja została republiką socjalistyczną, w pełni podporządkowaną polityczne Moskwie.
W przeciwieństwie do ZSRR, po śmierci Stalina w Czechosłowacji nie nastąpiła odwilż. Komunistyczne represje trwały.
W styczniu 1968 roku władzę w Komunistycznej Partii Czechosłowacji objął Słowak Alexander Dubček, który obiecał ograniczenie cenzury i uprawnień służby bezpieczeństwa. Władze postanowiły nie rezygnować z gospodarki socjalistycznej, ale wprowadzić elementy wolnego rynku – z większą niezależnością przedsiębiorstw, liberalizacją cen i orientacją na towary użytkowe.
Reformatorzy planowali, że Komunistyczna Partia Czechosłowacji stanie się bardziej pluralistyczna, zachowa swoją rolę, ale zrezygnuje z totalnego kierowania wszystkimi aspektami życia społecznego i gospodarczego. Zapowiadano wolność słowa i druku. Koncepcja otrzymała nazwę „socjalizm z ludzką twarzą”.
Liberalizacja przewidywała nawet możliwość wystąpienia kraju z Układu Warszawskiego.
Moskwa postanowiła siłą powstrzymać proces demokratyzacji.
W nocy z 20 na 21 sierpnia 1968 roku ZSRR i inne państwa Układu Warszawskiego (z wyjątkiem Rumunii) weszły do Czechosłowacji. Żołnierze mieli powstrzymać Czechów i Słowaków przed reformą ustroju komunistycznego.
Od rana Czesi i Słowacy zaczęli niszczyć i zamalowywać znaki drogowe w całym kraju, by dezorientować okupantów. Sowieckie wojska w Pradze nie od razu zdołały zdobyć budynki radia, dworca i redakcji gazet. Wielki tłum przed radiostacją zabarykadował ulice. W kierunku wojsk radzieckich poleciały koktajle Mołotowa, na które żołnierze odpowiedzieli ołowiem.
Łącznie podczas walk ulicznych zginęło ponad 100 osób.
PRAGUE, CZECHOSLOVAKIA 1968-08-26 Colonel Emil Zátopek protests during the Warsaw Pact and Soviet occupation of the country August 26 1968. Zátopek, famous for winning three long-distance running gold medals in the 1952 Summer Olympics, supported the Communist party’s democratic wing and opposed the occupation. After the Prague Spring, he was forced to work in a uranium mine as punishment. In 1990, Zátopek was rehabilitated by Václav Havel.
Foto Bjorn Larsson Ask / SCANPIX / kod 3022 BETALBILD
President Richard Nixon toasts President, Nicolae Ceausescu during his visit to Romanian. The Socialist Republic of Romania was a member of the Soviet dominated Warsaw Pact alliance, but maintained some independence. Ceausescu denounced the 1968 Soviet intervention in Czechoslovakia, maintained diplomatic, relations with Israel and the US. August 2, 1969. (CSU_ALPHA_604) CSU Archives/Everett Collection
In 1968 the troops of the Warsaw Pact invade Czechoslovakia and haltPrague Spring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with a humanface’ political experiment. Prague, 1968.
The troops of the Warsaw Pact invade Czechoslovakia and halt PragueSpring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with a human face’ politicalexperiment. Prague, 1968.
The troops of the Warsaw Pact invade Czechoslovakia and halt PragueSpring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with a human face’ politicalexperiment. Prague, 1968.
The troops of the Warsaw Pact invade Czechoslovakia and halt PragueSpring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with a human face’ politicalexperiment. Praga, 1968.
In 1968 the troops of the Warsaw Pact invade Czechoslovakia and haltPrague Spring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with a human face’political experiment. Prague, 1968.
In 1968 the troops of the Warsaw Pact invade Czechoslovakia and haltPrague Spring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with a human face’political experiment. Prague, 1968.
A Soviet soldier embraces two Czech women. The troops of the WarsawPact invade Czechoslovakia and halt Prague Spring, AlexanderDubcek’s political experiment of socialism. Prague, 1968.
In 1968 the troops of the Warsaw Pact invade Czechoslovakia and haltPrague Spring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with a human face’political experiment. Prague, 1968.
Destruction of the city during the Soviet invasion inCzechoslovakia. In 1968 thetroops ofthe Warsaw Pact invade Czechoslovakia and halt PragueSpring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with ahuman face’ political experiment. Praga, 1968.
Distruction during the Soviet invasion. In 1968, the troops of theWarsaw Pact invade Czechoslovakia andhalt Prague Spring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with a human face’political experiment. Prague, 1968.
Supporters of Dubcek and Svoboda during the Soviet invasion. Thetroops of the Warsaw Pact invade Czechoslovakia and haltPrague Spring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with a humanface’ political experiment. Prague, 1968.
In 1968 the troops of the Warsaw Pact invade Czechoslovakia and haltPrague Spring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with a human face’political experiment. Prague, 1968.
Tanks on the roads of Prague. In 1968 the troops of the Warsaw Pactinvade Czechoslovakia and halt Prague Spring, Alexander Dubcek’s’socialism with a humanface’ political experiment. Prague, 1968.
In 1968 the troops of the Warsaw Pact invade Czechoslovakia and haltPrague Spring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with a human face’political experiment. Praga, 1968.
In 1968 the troops of the Warsaw Pact invade Czechoslovakia andhalt PragueSpring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with ahuman face’ political experiment.
In 1968 the troops of the Warsaw Pact invade Czechoslovakia and haltPragueSpring, Alexander Dubcek’s ‘socialism with ahuman face’ political experiment. Praga, 1968.
Symbolem protestu przeciwko inwazji stało się samospalenie studenta Jana Palacha. Rzeźbiarz Olbram Zoubek zdjął potajemnie jego maskę pośmiertną, której odlew już następnego dnia zaniesiono na Plac Wacława. Pogrzeb studenta w styczniu 1969 roku przerodził się w wielką demonstrację z udziałem nawet 100 tys. osób. Protesty, brutalnie tłumione przez siły bezpieczeństwa, trwały do połowy 1969 roku.
Wydarzenia 21 sierpnia 1968 roku pokazały innym narodom bloku wschodniego, że zrzucenie dyktatu Moskwy może być ciężkie.
Wojska sowieckie pozostały w Czechosłowacji na kolejne 20 lat.
