"Pochód rusałki" na Polesiu. Ten obrzęd pamięta czasy pogańskich Słowian FOTOREPORTAŻ
Mieszkańcy wsi Wialiki Bor pod Chojnikami na Homelszczyźnie odprawili wczoraj pradawny obrzęd przeprowadzenia rusałki. Ma on zapewnić urodzaj, deszcz i zdrowie.
Zgodnie z tradycją rusałkę odgrywa młoda, niezamężna dziewczyna. O zachodzie słońca ozdabia się ją wiankiem z ziół i kwiatów, a jej ciało okrywa liśćmi. Uczestnicy obrzędu plotą też wspólnie wielki wieniec z gałęzi brzozy, klonu, lipy i kłosów żyta, by razem przenieść go przez wieś.
Rytuał odprawiany przez mieszkańców Wialikiego Boru pamięta prawdopodobnie jeszcze czasy przed chrystianizacją Słowian. Bierze w nim udział cała wieś – niektórzy czynnie, pozostali jako obserwatorzy.
Pochód otwiera młodzież. Na czele kroczy rusałka, prowadzona przez dwóch strażników. Za nimi grupa dziewcząt niosących wianek, a potem zespół wokalny, śpiewający pradawne pieśni rytualne.
Prawiadu, prawiadu, rusałaczku da boru, rusałaczku da boru,
A sama, małada, pajdu u kamoru, pajdu u kamoru – śpiewają dziewczęta.
(tłum. Przeprowadzę, przeprowadzę, rusałeczke do boru, rusałeczkę do boru,
A sama, młoda, pójdę do komory, pójdę do komory)
Gdy procesja idzie przez wieś, dołączają do niej nowi uczestnicy – dorośli i dzieci, dla których to niesamowite wydarzenie.
Jednym z celów rytuału jest wywołanie deszczu i urodzaju.
A usiudy dażdży iduć, a u Wialikim Bory nie bywaje, tolki chmarki nahaniaje.
Pojdziecie chmarki ciomnienkija, daj pojdziecie dażdży drabnieńkija.
Na maju rutu zialonuju, na maju rutu czyrwonuju.
Kab maja ruta była zialona, kab maja ruta była czyrwona.
(Wszędzie pada deszcz, a w Wialikim Borze nie, tylko chmurki zagania,
Przyjdźcie chmurki ciemne, niech spadnie deszczyk drobniutki,
Na moją rutę zieloną, na moją rutę czerwoną.
By moja ruta była zielona, by moja ruta była czerwona.)
Uczestnicy uroczystości kierują się w stronę pola żyta, w które trzeba przepędzić rusałkę. W wyobrażeniach dawnych mieszkańców wsi rusałka była uosobieniem sił nieczystych, których należy się pozbyć, a jednocześnie miała zapewnić urodzaj.
Koło pola żyta dziewczęta i chłopcy tańczą wokół ogniska.
Prawiadu, prawiadu rusałku da hruszki, a sama, małada, pajdu na paduszki.
Prawiadu, prawiadu pusałaczku u ciomny les, a sama, małada, pajdu k tatku u kleć.
(Zaprowadzę, zaprowadzą rusałke do gruszki, a sama, młoda, pójdę na poduszki.
Zaprowadzę, zaprowadzę rusałkę w ciemny las, a sama, młoda, pójdę z tatkiem do lepianki)
Magiczny sens ma też palone tego dnia ognisko. To jego światłem oświeca się wianki, które zyskują w ten sposób moc. Trzeba je potem położyć w ogródku. Oświeca się także wspólny wieniec. Następnie jest on rozrywany, a każdy stara się zdobyć dla siebie cudotwórczą gałązkę.
Gdy rusałka zostanie doprowadzona do żyta, ucieka w nie razem ze swoimi strażnikami. Gonią ich mieszkańcy wsi, by zerwać z dziewczyny posiadające rytualną moc gałązki.
Nieodłączną częścią święta są skoki przez ognisko. Mają ochronić przed chorobami i problemami, zapewnić zdrowie i siłę. Dlatego przez ogień skaczą starzy i młodzi.
Obrzędowe przepędzanie rusałki w Wialikim Borze przestało być praktykowane po awarii Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej. Święto wróciło po 10 latach dzięki staraniom dyrektora klubu wiejskiego i jego żony – Anatola i Żanny Charoszków. Jednak mieszkańcy potrzebowali kilku lat, by przypomnieć sobie i na nowo pokochać rytuał swoich przodków.
W 2015 roku został on wpisany na państwową listę dziedzictwa niematerialnego.
Hanna Kawalczuk, pj/belsat.eu
