Latający radar i samolot dowodzenia. Jak cenne są nowe łupy ukraińskich rakiet?
Wczoraj nad Morzem Azowskim trafione zostały nieuchwytne i cenne rosyjskie samoloty A-50 i Ił-22M. Tłumaczymy, co to za maszyny i co ich strata oznacza dla sił inwazyjnych.
W niedzielę wieczorem w sieciach społecznościowych rozprzestrzeniły się informacje o tym, że ukraińskie lotnictwo lub obrona przeciwlotnicza trafiły nad Morzem Azowskim dwa istotne dla Rosjan samoloty: latające stanowisko dowodzenia Ił-22M i samolot dalekiego rozpoznania radiolokacyjnego A-50. Ukraińskim obrońcom pierwszy raz udało się trafić w powietrzu takie cele. Potem okazało się, że pierwszej z maszyn udało się dolecieć do Kraju Krasnodarskiego i wylądować w Anapie. Strona rosyjska nie komentuje sytuacji.
Polowanie na grubego zwierza
Pierwsze informacje o trafieniu rosyjskich samolotów nad Morzem Azowskim pojawiły się w ukraińskich kanałach w Telegramie 14 stycznia późnym wieczorem. Polityczne i wojskowe kierownictwo państwa wstrzymało się jednak od komentarzy na gorąco.
Jako pierwszy doniesienia o sukcesie przekazał parlamentarzysta Jurij Mysiahin, powołujący się na swoje źródła w Siłach Zbrojnych Ukrainy. Według nich latający radar A-50 został zestrzelony, a samolot dowodzenia Ił-22M uszkodzony. Są to maszyny unikatowe.
Po pierwsze, samolotów dalekiego rozpoznania radiolokacyjnego A-50 rosyjskie lotnictwo ma mniej niż 10. Każdy z nich kosztuje ponad 300 milionów dolarów, co czyni je jednymi z najdroższych modeli uzbrojenia w Siłach Zbrojnych Federacji Rosyjskiej.
W dysku nad kadłubem samolotu znajduje się radar Szmiel, służący do wykrywania obiektów latających z dużej odległości. Umożliwia on śledzenie własnych i wrogich samolotów, rakiet (w tym balistycznych) i pocisków manewrujących. Dzięki niemu Rosjanie są m.in. w stanie wykrywać odpalenia ukraińskich rakiet przeciwlotniczych, a więc znajdować dziury w obronie Ukrainy. To właśnie dlatego A-50 znajduje się w powietrzu podczas każdego rosyjskiego zmasowanego nalotu.
Przez prawie dwa lata wojny Ukraińcom nie udało się zestrzelić ani jednej z tych maszyn, gdyż bazują one na lotniskach setki kilometrów od linii frontu. Jednak 26 lutego 2023 roku w wyniku operacji specjalnej na terytorium Białorusi udało się niewielkimi dronami uszkodzić A-50 bazujący na lotnisku w Moczuliszczach pod Mińskiem. Odpowiedzialność za akt dywersji wzięła wtedy na siebie białoruska opozycyjna organizacji byłych milicjantów ByPol.
Wczoraj trafiony miał też zostać latający punkt dowodzenia Ił-22M. Samolotów tych Rosja posiada niewiele ponad 10. One także znajdują się często w powietrzu podczas zmasowanych uderzeń lotniczych, a na ich pokładach są wtedy oficerowie wysokich stopni.
Ił-22M były do wczoraj nieuchwytne dla ukraińskiego lotnictwa, obrony przeciwlotniczej i dywersantów. Jedyny raz maszyna taką zestrzelili podczas swojego nieudanego buntu najemnicy Grupy Wagnera.
Wersje wydarzeń – możliwe i niemożliwe
Według ukraińskiego eksperta ds. wojskowości Jana Matwiejewa, Siły Zbrojne Ukrainy mogły porazić rosyjskie samoloty za pomocą amerykańskich naziemnych zestawów przeciwlotniczych Patriot, ale też rakietami powietrze-powietrze AIM-120 wystrzelonymi z F-16. Myśliwce te jeszcze oficjalnie nie trafiły na uzbrojenie Ukrainy i na razie nie ma dowodów na to, że Kijów je posiada. Jako inną możliwą wersję analityk rozważa odpalenie rakiet AIM-120 z posiadanych przez Ukrainę posowieckich myśliwców MiG-29, Su-27 lub Su-24.
Z kolei użycie amerykańskiej rakiety AGM-88 HARM, bo takie domysły też się pojawiły, uważa on za mało prawdopodobne. Ten lotniczy pocisk służy co prawda do niszczenia wrogich radarów, ale na ziemi i nie wiadomo, czy mógłby trafić A-50 w powietrzu.
– Rejon ataku został w przybliżeniu ustalony i ukraiński Patriot mogły w zupełności tam dosięgnąć, jeśli podjechałby blisko linii frontu i użył rakiet dalekiego zasięgu. Druga możliwość to F-16, które w ten sposób poinformowały o swojej obecności. W obu wypadkach była to skrajnie trudna i skomplikowana sytuacja na granicy możliwości uzbrojenia. Szczególnie, że A-50 latał właśnie tam, gdzie w teorii nie można go było dosięgnąć. Jednak wiemy, że Siły Zbrojne Ukrainy umieją przeprowadzać operacje przeciwlotnicze na najwyższym poziomie – napisał Matwiejew.
Co mówi strona rosyjska?
Pierwsze dowody na trafienie rosyjskich samolotów wojskowych opublikował ukraiński portal RBK Ukraina. Według jego danych była to przechwycona kominikacja radiowa załogi Ił-22M z dyspozytorem lotów w Anapie. Lotnicy poprosili o zgodę na pilne lądowanie w asyście straży pożarnej i pogotowia ratunkowego.
Szczegóły lądowania uszkodzonej maszyny podał rosyjski bloger wojskowy Kiriłł Fiodorow. Według niego kapitan samolotu posadził ją samodzielnie. Według blogera, Ił-22M miała jednak trafić rosyjska obrona przeciwlotnicza. Taką wersję podchwycili też inni rosyjscy korespondenci wojenni. Między innymi propagandysta Władimir Romanow stwierdził, że “przeciwnik nie ma związku z porażeniem samolotów”. Przyznał przy tym, że A-50 został zestrzelony.
Fighterbomber, popularny rosyjski kanał w Telegramie związany z Siłami Powietrzno-Kosmicznymi Federacji Rosyjskiej nie zaprzeczył, że samoloty zostały trafione. Poinformował on o śmierci i ranieniu lotników, nazywając to “wielką tragedią”. “Winnych, najpewniej, nie poznamy” – napisał autor kanału.
Zdarzenie nie jest przy tym komentowane przez rosyjskie władze, a według oświadczenia Dmitrija Pieskowa, rzecznika Władimira Putina, do niczego takiego nie doszło.
Komentarze ukraińskiego dowództwa
Dowodzący Siłami Powietrznymi Ukrainy Mykoła Ołeszuk skomentował dziś rano trafienia na swoim Telegramie: “To dla was za Dniepr. Na razie bez komentarza”.
Generał dał w ten sposób do zrozumienia, że cenne samoloty zostały trafione w rocznicę tragicznego w skutkach rosyjskiego ataku lotniczego na miasto Dniepr 14 stycznia 2023 roku. Rakieta trafiła wtedy w blok mieszkalny, zabijając 46 cywilów.
Kilka godzin później zestrzelenie samolotów oficjalnie potwierdził głównodowodzący Sił Zbrojnych Ukrainy Wałerij Załużny. Nazwał to “cudownie zaplanowaną i przeprowadzoną operacją na Przyazowiu”.
Niedługo po nim rzecznik Sił Powietrznych Ukrainy Jurij Ihnat opublikował na Facebooku zdjęcie pociętego odłamkami ogona rosyjskiego Ił-22M. Podpisał je słowami: “Najprawdopodobniej Ił-22 doleciał do Anapy. Żywotna gadzina”.
Sądząc po stanie samolotu, który miał też płonąć, jego potencjalny remont będzie długotrwały i kosztowny.
