Konstytucja 3 Maja w oczach niektórych białoruskich i litewskich historyków jest dokumentem kontrowersyjnym. Rzeczpospolita stawała się bowiem państwem unitarnym – Wielkie Księstwo Litewskie praktycznie traciło swoją autonomię, choć król nadal zachowywał tytuł wielkiego księcia.
Pewną odrębność zachował system sądowy WKL i skarb. Posłowie litewscy zachowali prawo do równego przedstawicielstwa w sejmie i jego komisjach. Miejscem obrad sejmu miała być Warszawa, ale posiedzenia raz na trzy lata mogły odbywać się w Grodnie.
20 października 1791 roku uchwalono Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów, które konkretyzowało zapisy konstytucji dot. dotyczących stanu unii polsko-litewskiej. Rzeczpospolita odtąd miała być państwem jednolitym nazywanym Rzeczpospolitą Polską. Powołano wspólny zarząd nad wojskiem i skarbem. Komisja Wojskowa Obojga Narodów i Komisja Skarbowa Obojga Narodów miały się składać z równej liczby przedstawicieli Korony i Litwy.
Ustawodawstwo Sejmu Czteroletniego, w tym Zaręczenie Wzajemne, kładło kres istniejącej od 1569 r. unii realnej między Koroną Królestwa Polskiego i Wielkim Księstwem Litewskim
Ujednolicenie państwa miało na celu, według twórców konstytucji, wzmocnienie i uodpornienie na zewnętrzne naciski Rzeczpospolitej.
Jb/Biełsat/Wiki