Socjolog: w dzisiejszej Rosji "syndrom postimperialny", pozostały po ZSRR, powiela armia i szkoła

30 lat po rozpadzie ZSRR nadal w Rosji bardzo ważny jest “syndrom postimperialny” – poczucie przynależności do wielkiego państwa; do jego utrzymania wśród młodego pokolenia przyczynia się armia, propaganda i szkoła – mówi PAP, z okazji przypadającej w grudniu rocznicy likwidacji ZSRR, Lew Gudkow, szef Centrum Lewady.

Syndromem postimperialnym, szef niezależnego ośrodka badania opinii publicznej nazywa odczuwany przez wielu Rosjan żal związany z utratą statusu wielkiego państwa, którym był Związek Radziecki. Jest on w Rosji nadzwyczaj ważny i stanowi jeden z elementów poparcia dla prezydenta Władimira Putina – mówi Gudkow.

– Ludzie uważają, że właśnie Putin przywrócił autorytet Rosji jako wielkiego państwa, jej potęgę i siły zbrojne, i zmusił kraje sąsiednie, by liczyły się z Rosją. Absolutnej większości Rosjan daje to poczucie dumy i szacunku do samych siebie mimo pogarszającej się sytuacji gospodarczej i nasilającego się kursu represyjnego w polityce wewnętrznej – powiedział socjolog.

Poczucie przynależności do wielkiego państwa uważa on za ważną część dzisiejszej tożsamości zbiorowej Rosjan, nawet tych, którzy nie pamiętają już ZSRR.

– U młodych ludzi przejawia się to nieco słabiej niż u starszych, ale różnice nie są znaczące. Przyczyniają się do tego instytucje, które podtrzymują ideologię wielkiego państwa, poczucie przynależności do imperium – chociażby utraconego. Są to: armia, instytucje państwowe i szkoła – tłumaczy badacz.

Jak wskazuje, właśnie te instytucje, w których odbywa się socjalizacja młodzieży, reprodukują we współczesnej Rosji “wszystkie stereotypy radzieckie i mity”. W tym kontekście socjolog wymienia też “bardzo represyjną” policję, zapewniającą “przymuszanie do tego porządku społecznego, na którym opiera się reżim putinowski i do przyjęcia tej ideologii, zbiorowej tożsamości postimperialnej”.

Rozmówca PAP wskazuje, że upadek ZSRR przed 30 laty jego mieszkańcy przyjęli “całkiem spokojnie”. Panowało wówczas poczucie, że reżim komunistyczny wyczerpał swoje możliwości, a jego rządy sprawiły, że kraj znalazł się na marginesie historii. Również i dziś “mało kto chce powracać do tych czasów, czy też odbudowywać Związek Radziecki – ludzie sądzą, że jest to niemożliwe, albo niepotrzebne” – zaznacza Gudkow.

Tłumaczy, że pewna tęsknota za ZSRR wynika z porównania problemów dzisiejszego dnia z czasami, gdy państwo zapewniało pracę, bezpłatną edukację i opiekę lekarską. Rosjanie odczuwają też zerwanie więzi rodzinnych i przyjacielskich z dawnymi republikami ZSRR, dziś niezależnymi państwami. Co najmniej 25 proc. obywateli Rosji ma korzenie czy krewnych za granicą – na Ukrainie, Białorusi, w Mołdawii.

Gudkow w rozmowie z PAP zwraca uwagę, że po upadku ZSRR niemal nie było, silnych dzisiaj, nastrojów antyzachodnich, a około 60 proc. Rosjan miało nadzieję na integrację ich kraju z instytucjami europejskimi.

Jednak sytuację mocno zmienił “bardzo ciężki i długi okres reform”, pojawiło się rozczarowanie, utrata nadziei i resentymenty. Tę sytuację wykorzystał Władimir Putin, który – jak mówi Gudkow – “uczynił kurs antyzachodni podstawą swojej polityki”. Od połowy zeszłej dekady nastawienie antyzachodnie “stało się podstawą polityki reżimu, również w propagandzie i socjalizacji młodego pokolenia” – mówi Gudkow. Zdaniem socjologa nastroje te, silne zwłaszcza w 2014 roku, podczas aneksji Krymu, dziś są już słabsze.

30 lat, które minęły od upadku ZSRR “to mało” dla socjologa – mówi szef Centrum Lewady.

– Proces rozpadu reżimu totalitarnego zajmie niejedno pokolenie. Na razie zmieniło się tylko jedno: odchodzi moje pokolenie, które było świadkiem tych wydarzeń. Jednak zachowały się instytucje: armia, propaganda i szkoła, i młodzież odnawia te wszystkie klisze, choć nastawiona jest o wiele bardziej prozachodnio i chciałaby więcej wolności i demokracji. Niemniej, musi się godzić z tym, co istnieje i adaptować się – mimo całego swojego idealistycznego nastawienia – podsumowuje Gudkow.

W środę 8 marca minęła 30 rocznica podpisania przez przywódców Białorusi, Rosji i Ukrainy porozumienia białowieskiego kończącego istnienie ZSRR i powołującego Wspólnotę Niepodległych Państw. Deklarację o samorozwiązaniu ZSRR Rada Najwyższa ZSRR uchwaliła 26 grudnia 1991 roku.

jb/belsat.eu wg PAP