Poznaliśmy nazwiska tegorocznych laureatów Pokojowej Nagrody Nobla. Choć Swiatłana Cichanouskaja była w czołówce obstawianych kandydatów, w tym roku laur znów ominął Białoruś – otrzymali go twórcy niezależnych mediów z Filipin i Rosji Maria Ressa i Dmitrij Muratow. Przedstawiamy listę Białorusinów, którzy w przeszłości mieli szansę zostać noblistami.
Jak nominowani są kandydaci do Nagrody Nobla
Laureaci Nagrody Nobla są wybierani przez Komitet Noblowski, który powołuje norweski parlament. Każdego roku komitet ten wysyła do wykwalifikowanych osób prośbę o wytypowanie kandydatów. Spośród nominowanych Komitet Noblowski wybiera osoby, które wpisane zostaną na listę. Spis jest następnie szczegółowo analizowany i wkrótce Komitet podejmuje decyzję co do zwycięzcy.
Kandydatów do Pokojowej Nagrody Nobla mogą nominować byli i obecni członkowie Komitetu Noblowskiego, byli laureaci, naukowcy, profesorowie i rektorzy uniwersytetów, szefowie instytutów studiów nad pokojem i stosunków międzynarodowych, członkowie rządów i parlamentów, członkowie Instytutu Prawa Międzynarodowego, Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości ONZ, Stałego Trybunału Arbitrażowego oraz byli stali doradcy Instytutu Noblowskiego.
Każdy może wysuwać propozycje co do nominacji, ale to, czy dana osoba zostanie wytypowana, zależy od osób z grona nominujących. W ubiegłym roku Donald Tusk zaproponował nominowanie do Pokojowej Nagrody Nobla Swiatłany i Siarhieja Cichanouskich. Z kolei Alaksandr Łukaszenka był nominowany nawet dwukrotnie: w 2007 roku taką informację podał mediom rosyjski laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki Żores Ałfiorow, a w 2011 roku wspomniał o tym również przewodniczący prorządowej Federacji Związków Zawodowych Białorusi. Nie wiadomo jednak, czy Łukaszenka rzeczywiście był nominowany.
Nominacje ujawniane po 50 latach
Tradycją Nagród Nobla, jest niepodawanie nazwisk nominowanych i nominujących. Są one ujawniane dopiero po 50 latach od nominacji. Obecnie wiemy więc tylko o tych kandydatach, którzy zostali nominowani przed 1971 rokiem.
W przypadku Pokojowego Nobla może wydaje się, że jest to rzeczywiście praktyczne rozwiązanie, ponieważ poczynania nominowanych obserwuje cały świat, a oni nie zawsze zachowują się prawidłowo. Wiadomo na przykład, że wśród pierwszych nominowanych do Pokojowej Nagrody Nobla w 1901 roku był rosyjski car Mikołaj II, którego wojska wkroczyły w tym samym roku do Mandżurii i wzięły udział w tłumieniu rewolty w Chinach, co stało się jedną z przyczyn wojny rosyjsko-japońskiej. W 1939 roku nominację otrzymał Adolf Hitler. Jego sojusznika, a potem wroga – Józefa Stalina, nominowano dwukrotnie: w 1945 i 1948 roku.
Choć nominacje poprzednich lat nie są podawane przez Komitet Noblowski, lista kandydatów nie jest zupełną tajemnicą. Czasami sami nominujący ujawniają nazwiska kandydatów. W tym roku wiemy na przykład, że wśród nominowanych 239 do Pokojowej Nagrody Nobla byli rosyjski opozycjonista Aleksiej Nawalny, liderki białoruskich protestów Swiatłana Cichanouskaja, Weranika Capkała i Maryja Kalesnikawa zgłoszone jako zespół, a także Cichanouskaja jako samodzielna kandydatka, polityk z Hong Kongu Martin Lee, brytyjska prymatolog i antropolog Jane Goodall oraz ekoaktywistka Greta Thunberg, a także NATO i Reporterzy bez Granic, strona internetowa Wolnej Prasy z Hong Kongu, ruch Black Lives Matter i inni, a nawet Międzynarodowa Stacja Kosmiczna. Jednak w tym roku wg szacunków bukmacherów faworytem jest Światowa Organizacja Zdrowia.
Inni nominowani Białorusini
Prawdopodobnie najczęściej wspominanym białoruskim kandydatem do Pokojowej Nagrody Nobla był obrońca praw człowieka, założyciel i prezes Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiasna” Aleś Bialacki. Wiadomo o co najmniej pięciu nominacjach, choć za 30-40 lat może się okazać, że było ich znacznie więcej.
Do Pokojowej Nagrody Nobla co najmniej czterokrotnie nominowany był pierwszy przywódca niepodległej Białorusi Stanisłau Szuszkiewicz. Za wycofanie broni jądrowej z terytorium Białorusi, Porozumienie Białowieskie i pokojowy rozpad Związku Radzieckiego, a także za jego oddanie zasadom pokoju, demokracji i praw człowieka Szuszkiewicza nominował między innymi Lech Wałęsa.
Białorusini już wcześniej byli nominowani do Nagrody Nobla również w innych dziedzinach (na przykład literaturze – Ryhor Baradulin, Wasil Bykau, Uładzimir Niaklajeu). Jednak Białoruś może się poszczycić tylko jedną nagrodą: literackiego Nobla w 2015 roku otrzymała Swiatłana Aleksijewicz.
Laureatami Nagrody Nobla zostało również pięć osób urodzonych na Białorusi. Wśród nich są dwaj przywódcy Izraela, Menachem Begin (urodzony jako Mieczysław Biegun) i Szimon Peres (Szymon Perski), którzy otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla w 1978 i 1994 roku.
Z kolei nominacja przewodniczącej białoruskiej Centralnej Komisji Wyborczej Lidzii Jarmoszyny była żartem. We wrześniu 2020 roku anonimowy czytelnik portalu informacyjnego Kyky.org wszedł na stronę Komitetu Noblowskiego, podał nazwisko rektora jednego z homelskich uniwersytetów, otrzymał formularz nominacyjny i nominował Jarmoszynę, „chwaląc” ją za „ochronę głosów wyborców”. Na tym etapie procedura zakończyła się sukcesem, a „nominujący” otrzymał e-mail z potwierdzeniem. Nie wiadomo, w którym momencie Komitet Noblowski zdemaskował oszustwo. Niewykluczone, że za 50 lat fałszywa nominacja Jarmoszyny może trafić do oficjalnej historii Nagrody Nobla.
aa, ksz / belsat.eu
