Czym jest Kachowska Elektrownia Wodna i kto walczył za pomocą powodzi 85 lat temu
Wczoraj przed świtem została wysadzona zapora okupowanej przez Rosjan Kachowskiej Elektrowni Wodnej. W wyniku przerwania tamy doszło do powodzi w dolnym biegu Dniepru, pojawiło się też ryzyko odcięcia Zaporoskiej Elektrowni Jądrowej i Krymu od niezbędnej im wody. Katastrofa jest już porównywana do analogicznej podczas II wojny światowej.
Kachowska Elektrownia Wodna leży na lewym brzegu Dniepru i od lutego 2022 roku znajduje się w rękach Rosjan, którzy używali tamy do transportu wojsk i zaopatrzenia na prawy brzeg rzeki.
Informacje o zagrożeniu wysadzeniem zapory zaczęły pojawiać się już jesienią ubiegłego roku – jeszcze przed wycofaniem się rosyjskich wojsk z prawobrzeżnej części obwodu chersońskiego. Obie strony zaczęły się wtedy wzajemnie oskarżać o przygotowania do wysadzenia. Według ekspertów amerykańskiego Instytutu Studiów nad Wojną (ISW) rosyjskie dowództwo planowało wywołać powódź, by osłonić swój odwrót, a odpowiedzialność za zniszczenie elektrowni i cierpienia ludności cywilnej zrzucić na Kijów.
Wczorajsze przerwanie zapory wodnej miało miejsce podczas przygotowań do ukraińskiej kontrofensywy. Jednym z jej elementów mogło być forsowanie Dniepru w jego dolnym biegu. Przedstawiciele ukraińskiego dowództwa twierdzą, że Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej usiłują w ten sposób odsunąć w czasie natarcie przeciwnika.
Czym jest Kachowska Elektrownia Wodna
Znajduje się powyżej miasta Nowa Kachowka. Jest najniższym z pięciu progów Dnieprzańskiej Elektrowni Wodnej – pierwsza z zapór przecina rzekę w Wyszogrodzie w obwodzie kijowskim. System zbiorników, zapór i elektrowni wodnych władze radzieckie zaczęły stawiać w 1928 roku, a obiekt w Nowej Kachowce w 1959 roku.
W wyniku podniesienia lustra wody o 16 metrów powstały Zbiornik Kachowski. Regulował on poziom Dniepru w jego dolnym biegu, zapewniając wodę do napędzania elektrowni, która rocznie produkowała 1,43 mld kilowatogodzin. Spiętrzenie wody umożliwiło też nawadnianie czarnoziemów gorącego i suchego południa Ukrainy, a także żeglugę z Chersonia do Zaporoża.
W 1963 roku zakończono budowę Kanału Północnokrymskiego, którym woda ze zbiornika dotarła na Krym. Spiętrzenie Dniepru w Nowej Kachowce umożliwia też chłodzenie Zaporoskiej Elektrowni Jądrowej, uruchomionej w 1984 roku, zaopatrywanie w wodę Krzywego Rogu – rodzinnego miasta Wołodymyra Zełenskiego – oraz szeregu zakładów przemysłowych w regionie.
W wyniku zniszczenia zapory wszystkie wymienione regiony i zakłady mogą zostać odcięte od wody.
Historia się powtarza
Nie jest to pierwsza wysadzona w powietrze elektrownia wodna na Dnieprze. Latem 1941 roku władze sowieckie pod kierownictwem Józefa Stalina postanowiły przerwać pierwszy próg Dnieprowskiej Elektrowni Wodnej, by powstrzymać niemiecką ofensywę i uniemożliwić przeciwnikowi wykorzystanie elektrowni.
Zapora została wysadzona 18 sierpnia, powodując potężną powódź w dolinie Dniepru. Według ukraińskiego historyka Wołodymyra Linikowa zginęło wtedy około 3 tysięcy osób, choć istnieją też szacunki dziesiątki razy wyższe. Wśród ofiar byli zarówno miejscowi mieszkańcy jak i żołnierze Armii Czerwonej, których własne dowództwo nie poinformowało o swoich planach.
Niemcy zajęli Dnieprzańską Elektrownię Wodną już 46 dni po wybuchu. Jej pracę wznowili w 1942 roku.
Po raz kolejny elektrownia wodna została uszkodzona w grudniu 1943 roku, gdy Niemcy wycofywali się przed naporem sowietów. Jednak zalania okolicy udało się wtedy uniknąć.
Nie tylko ZSRR
Wojska sowieckie nie były pierwszymi, które wywołały sztuczną powódź, by powstrzymać natarcie wroga. W 1938 roku taką taktykę podjął chiński rząd Kuomintangu. Wydarzenie to zostało później nazwane “największym aktem wojny ekologicznej w historii”.
By spowolnić japońskie natarcie i zyskać czas na przygotowania obrony miasta Wuhan Chińczycy zalali własne terytorium. W tym celu w okolicach Huayuankou wysadzone zostały wały okalające Huang He – Żółtą Rzekę. Powódź zniszczyła tysiące miejscowości wzdłuż koryta rzeki, zmyła pola uprawne i skaziła studnie. W wyniku podniesienia się wody, głodu i chorób życie straciło do 400 do 900 tysięcy osób, przede wszystkim chińskich cywilów.
Koumintangowi rzeczywiście udało się w ten sposób zatrzymać japońską ofensywę, a niektóre oddziały inwazyjne zostały rozbite. Najeźdźcy nie byli też w stanie kontrolować zalanych obszarów, które stały się bazą ruchu oporu, przy czym w dużym stopniu komunistycznego – miejscowi chłopi nie chcieli już wspierać rządu, który postanowił ich zatopić. Mimo to Japończycy zdobyli Wuhan już w październiku 1939 roku – pod miasto podeszli z innego kierunku.
Wielka powódź w Chinach została wywołana równo 85 lat przed wysadzeniem zapory w Nowej Kachowce – między 5 a 7 czerwca 1938 roku. Czy spowodowana przez Rosjan katastrofa wpłynie na przebieg wojny – będzie widać w następnych miesiącach.
Makar Musz, pj/belsat.eu
