Władze Federacji Rosyjskiej nadal nie są gotowe uznać upadku imperium rosyjskiego i sowieckiego, twierdząc, że kraje wyzwolone spod ucisku Moskwy w ciągu ostatniego stulecia nie są pełnoprawnymi państwami. Jest to jeden z powodów obecnej wojny z Ukrainą. Jeśli jednak zaczniemy zagłębiać się w roszczenia terytorialne, to okaże się, że sąsiedzi Rosji również mają wiele zastrzeżeń do jej dzisiejszych granic. Sprawdziliśmy więc, jak inne państwa przedstawiają granice federacji na swoich mapach.
Obecnie Rosja graniczy z takimi krajami, jak Azerbejdżan, Białoruś, Chiny, Estonia, Finlandia, Gruzja, Kazachstan, Korea Północna, Litwa, Łotwa, Mongolia, Norwegia, Polska, Stany Zjednoczone, Ukraina i Japonia. I prawie w każdym z tych państw są ludzie, którzy uważają, że granice Rosji są niezasłużenie szerokie. Wysuwając roszczenia terytorialne wobec swoich sąsiadów, Kreml daje tym państwom argument do obrony ich praw historycznych.
Azerbejdżan
W 1991 roku w Baku sformułowano koncepcję Wielkiego Azerbejdżanu, obejmującego tereny od rosyjskiego Derbentu po Zatokę Perską. Jego zwolennikiem był prezydent Abulfaz Elczibej, który rządził krajem w latach 1992-1993. Wtedy też utworzono odpowiednie organizacje. Ideę odebrania Dagestanu Rosji głosił również w 2014 roku Sardar Jalaloglu, lider Partii Demokratycznej Azerbejdżanu.
– Jeśli Rosja chce zostać sojusznikiem Azerbejdżanu, musi zwrócić nam naszą historyczną ziemię – Dagestan – stwierdził wtedy Jalaloglu.
Białoruś
Niektórzy mieszkańcy Białorusi, a nawet Alaksandr Łukaszenka, który uchodzi za zagorzałego sojusznika Moskwy, mają własne roszczenia terytorialne wobec Rosji.
Gdy w 1918 roku niepodległość ogłosiła Białoruska Republika Ludowa, w jej skład weszły części dzisiejszej Rosji – południowe ziemie obwodu pskowskiego oraz zachodnie obwodu briańskiego i smoleńskiego z miastami Siebież, Wielkie Łuki, Smoleńsk i Briańsk.
Ziemie te znalazły się też na terytorium Sowieckiej Białorusi, która została proklamowana 31 grudnia 1918 roku w Smoleńsku. Wkrótce władze bolszewickie wyłączyły Smoleńszczyznę z jej składu, ale białoruskie szkoły i organizacje kontynuowały tam swoją działalność aż do końca lat 20. ubiegłego wieku, kiedy to zlikwidowały je władze komunistyczne.
Nawet Alaksandr Łukaszenka przypomniał 17 października 2014 roku, że “część obwodu pskowskiego, smoleńskiego i briańskiego należała kiedyś do Białorusi”. Ponadto zgłosił roszczenia do obwodu kaliningradzkiego, który – jak twierdził – po wojnie powinna otrzymać Białoruska SRR, a nie Rosja.
Po wypowiedziach Łukaszenki w 2014 roku na stronie internetowej gazety “Gorod B” większość czytelników opowiedziała się za przynależnością Briańska do Białorusi. A w rejonie szumiaczewskim obwodu smoleńskiego zaczęto zbierać podpisy za przyłączeniem do Białorusi. Jeszcze wcześniej – w 2008 roku – uczestnicy zgromadzeń narodowych obwodów briańskiego i smoleńskiego przyjęli apele do rad lokalnych o przyłączenie do Białorusi.
Według rosyjskiego filologa Władimira Dala, w pierwszej połowie XIX wieku językiem białoruskim mówiono nawet w pobliżu Moskwy – w okolicach Wołokołamska, Rżewa i Możajska.
Gruzja
Gruzja pozostaje w konflikcie zbrojnym z Rosją od początku lat 90. ubiegłego wieku, kiedy to Tbilisi, pod naciskiem Moskwy, postanowiło wycofać się z Abchazji i Osetii Południowej. W 2008 roku konflikt przerodził się w wojnę rosyjsko-gruzińską, po zakończeniu której Rosja uznała niepodległość tych jednostek.
Nie jest to jednak jedyny punkt potencjalnych sporów między krajami. W latach 1918-1919 Gruzja próbowała przejąć kontrolę nad Soczi, które wcześniej należało do gruzińskich carów. W 2008 roku gruziński deputowany Koba Habazi stwierdził, że Tbilisi powinno zintensyfikować swoje roszczenia terytorialne na forum ONZ i zacząć zajmować się kwestią przynależności terytorialnej Soczi.
Nawet Abchazja
Mimo że Abchazja uzyskała faktyczną niezależność od Gruzji z pomocą Rosji, nawet tam istnieją roszczenia terytorialne wobec Moskwy. Chodzi o miejscowość Aibga, przez którą przebiega granica rosyjsko-abchaska. W swoich twierdzeniach Abchazi powołują się na regulacje z czasów ZSRR, zgodnie z którymi wieś była abchaska. Obecnie była wiceprzewodnicząca abchaskiego parlamentu Irina Agrba nazwała nawet ten problem “pewnym testem zaufania i przyjaznych stosunków” między Moskwą a Suchumi.
Kazachstan
Rosyjscy deputowani regularnie wyrażają swoje pretensje wobec Kazachstanu, ale po drugiej stronie granicy rosyjsko-kazachskiej mapy wyglądają zupełnie inaczej. Na przykład 14 września państwowa agencja informacyjna Kazinform jako ilustrację do tekstu o modernizacji języka państwowego zamieściła mapę, na której obszary terytoriów należących do Rosji, z miastami Orenburg i Omsk, zostały przypisane do Kazachstanu.
Władze Kazachstanu (i Azerbejdżanu) mają również roszczenia do szelfu Morza Kaspijskiego, gdzie znajdują się duże złoża ropy naftowej, gazu ziemnego, a także spora ilość ryb. W 1940 roku morze zostało podzielone przez ZSRR i Iran. Po upadku Związku Radzieckiego nie doszło do nowego podziału.
Ciekawe jest to, że w czasach radzieckich Kazachstan mógł stać się znacznie większy. W 1919 roku przywódcy baszkirskiego ruchu narodowego zaproponowali utworzenie wspólnej republiki z Kazachami. Moskwa jednak nie zdecydowała się na taki krok.
Korea
Przedmiotem sporu terytorialnego pozostaje również Wyspa Noktundo (Olenin) na rzece Tumanaja w Kraju Nadmorksim. W 1990 roku ZSRR i Korea Północna podpisały traktat o ustaleniu granicy państwowej wzdłuż rzeki, w wyniku czego wyspa została uznana za terytorium radzieckie. Nie zostało to zaakceptowane przez Koreę Południową, która uważa Noctundo za terytorium zjednoczonej Korei.
Jednocześnie Koreańczycy mają również roszczenia do bardziej północnych ziem rosyjskiego terytorium rosyjskiej przybrzeża, które Rosja otrzymała w 1860 roku – Kraju Ussuryjskiego. Rosja uważa, że Korea Południowa lub “zjednoczona Korea” mogą zostać zmuszona do wysunięcia nowych roszczeń wobec Rosji przez banalne przeludnienie małego Półwyspu Koreańskiego i znaczenie każdego skrawka ziemi dla Koreańczyków.
Chiny
Po stronie chińskiej roszczenia wobec Rosji ma zarówno komunistyczna Chińska Republika Ludowa ze stolicą w Pekinie, jak i Republika Chińska na wyspie Tajwan.
Rząd Tajwanu uważa się za bezpośredniego spadkobiercę Cesarstwa Qing w Chinach i rości sobie prawo do wszystkich ziem, które kiedyś należały do tego kraju. Obejmują one terytorium dzisiejszej Republiki Tuwy, z której pochodzi minister obrony Rosji Siergiej Szojgu. Tajwan ma również roszczenia do 64 miejscowości położonych wokół Błagowieszczeńska. Jego powierzchnia wynosi 3,6 tys. kilometrów kwadratowych.
Jeśli chodzi o Pekin, to mimo braku oficjalnych roszczeń, rosyjskie media donoszą, że według nieoficjalnych chińskich map cały rosyjski Daleki Wschód jest terytorium Chińskie Republiki Ludowej, a w oficjalnych chińskich podręcznikach do historii można przeczytać, że “Syberia jest tymczasowo utraconym terytorium Tianxia” – imperium chińskiego z czasów cesarskich.
Litwa
Litwa również rości sobie prawo do wspomnianego wcześniej Kaliningradu. Na przykład w 1995 roku uczestnicy dyskusji przy okrągłym stole w Wilnie zadeklarowali, że mają prawa do tego regionu. Według nich strona litewska musi konsekwentnie opowiadać się za przekazaniem Kaliningradu pod swój protektorat i stopniowym (w ciągu 50-60 lat) wchłonięciem “małej Litwy” (jak wcześniej na Litwie nazywano część Prus Wschodnich) przez “dużą” Litwę.
Łotwa
Spór między Łotwą a Rosją dotyczy części obwodu pskowskiego. Terytorium to zostało przyznane Rydze na mocy traktatu pokojowego zawartego między Rosją Radziecką a Łotwą w 1920 roku. Jednak w 1940 roku ZSRR podbił Łotwę, a cztery lata później przekazał rosyjskiej SRR Pytałowo i jego okolice. Po rozpadzie ZSRR Łotwa odmówiła uznania tych zmian, nazywając Pytałowo nielegalnie zaanektowanym terytorium. Zdaniem łotewskich polityków, przynależność do Rosji narusza konstytucję Łotwy, która stanowi, że granicy nie można zmienić bez referendum.
Mongolia
Od początku XX wieku w Mongolii trwa ruch na rzecz zjednoczenia narodów mongolskich w jedno państwo. W Rosji są to na przykład Buriaci, Kałmucy i inni. Na konferencji w Czycie w Rosji w 1919 roku, właśnie z udziałem Buriatów postanowiono utworzyć wielkie państwo mongolskie. Idee panmongolizmu odżyły w 1991 roku. Na fali reform demokratycznych i odrodzenia narodowego w Mongolii powstał Ruch Na rzecz Jedności Narodu Mongolskiego, a w Buriacji Ruch na rzecz Jedności Narodowej Negedel i Buriacko-Mongolska Partia Ludowa.
Norwegia
Także Norwegia wysuwa roszczenia terytorialne wobec Rosji. Dotyczą one kilku wysp w Arktyce. Pytanie dotyczy Ziemi Franciszka Józefa (w Norwegii nazywanej Ziemią Fridtjofa Nansena), która została przyznana Związkowi Radzieckiemu w 1929 roku, oraz archipelagu Spitsbergen, którego wspólnego zarządzania zażądał Związek Radziecki w 1945 roku. Tam Rosja posiada osady Barentsburg, Pyramida i Grumont (dwie ostatnie są wyeksploatowane).
Ukraina
Ukraina toczy rzeczywisty spór terytorialny z Rosją. Najpierw władze rosyjskie zajęły półwysep Krym, potem utworzyły “republiki” na części terytorium obwodów ługańskiego i donieckiego, a teraz rozpoczęły wojnę na pozostałej części kraju. W odpowiedzi ukraińscy działacze również przypomnieli dawne roszczenia wobec Kremla. Na przykład oskarżenia o kradzież Kubania.
– Ukradliście nasz Kubań… Kiedy na Ukrainie będzie uczciwe przywództwo, będziecie musieli to wszystko oddać i oddacie to wszystko – powiedział Ołeksij Honczarenko, ukraiński deputowany.
Uzasadnione są również prawa Kijowa do Kurska, Woroneża, Briańska, Biełgorodu i Rostowa nad Donem, które wcześniej należały do kozackich obwodów starodubskiego i słobozańskiego. Część tych ziem w 1918 roku została ogłoszona terytorium Ukraińskiej Republiki Ludowej, a na Kubaniu istniała niezależna Kubańska Republika Ludowa, ściśle współpracująca z Ukraińską Republiką Ludową. Próby utworzenia republiki ukraińskiej podejmowano nawet na rosyjskim Dalekim Wschodzie (obwód amurski, Nadmorze, obwód ussuryjski i inne), gdzie mieszkało wielu osadników z Ukrainy. Miasto Taganrog w dzisiejszym obwodzie rostowskim Federacji Rosyjskiej do 1924 roku było częścią Ukraińskiej SRR.
Finlandia
Rząd fiński oficjalnie nie zgłasza roszczeń terytorialnych do Rosji, ale organizacje takie jak ProKarelia, klub Karelia czy czasopismo Karjalan kuvalehti nalegają na włączenie do składu Finlandii sąsiedniej rosyjskiej Republiki Karelii.
Finowie i Karelianie to dwa blisko spokrewnione ludy. Po rewolucji rosyjskiej w 1917 roku Finom udało się uzyskać niepodległość, natomiast Karelianie pozostali częścią Rosji Radzieckiej. Po wojnie w 1940 roku ZSRR opanował także północną część Przesmyku Karelskiego z miastami Wyborg i Sortawała, niektóre wyspy w Zatoce Fińskiej, część terytorium Finlandii z miastem Kualajärvi, część Półwyspu Rybackiego i Środkowego. W latach 1940-1956 w ZSRR istniała Karelsko-Fińska SRR, która później została rozwiązana i przekształcona w autonomiczną republikę w ramach Rosji.
Estonia
W sąsiedniej Estonii przedmiotem oficjalnych roszczeń terytorialnych wobec Rosji są okręg peczorski w obwodzie pskowskim oraz miasto Iwangorod w obwodzie leningradzkim. W latach 1920-1940 ziemie te były częścią niepodległej Estonii. Jednak po okupacji sowieckiej granicę z Rosyjską SRR wytyczono wzdłuż rzeki Narwy, rozdzielając miasta satelitarne Narwa i Iwangorod. Okręg peczorski również został przekazany Rosji. Po odzyskaniu przez Estonię niepodległości ponownie poruszono kwestię własności. Do dziś nie osiągnięto porozumienia.
Japonia
Przypadek japońskich roszczeń terytorialnych jest chyba najbardziej znany. Po zakończeniu II wojny światowej, w 1946 roku Związek Radziecki włączył do swojego terytorium Wyspy Kurylskie i południową część wyspy Sachalin, które wcześniej należały do Japonii. Jednak traktat pokojowy między ZSRR, a później Rosją, a Japonią wciąż nie został podpisany. Do tej pory Japonia uważa Kuryle Południowe (Iturup, Kunashir, Shikotan i grupę Habomai) za swoje chwilowo okupowane terytorium, a Sachalin Północny za terytorium rosyjskie. Przynależność terytorialna Północnych Kuryli i Południowego Sachalinu, zdaniem Japonii, budzi wątpliwości.
Nie tylko zagranica
Rosja ma również wiele republik autonomicznych (Adygea, Ałtaj, Baszkortostan, Buriacja, Dagestan, Inguszetia, Kabardyno-Bałkaria, Kałmucja, Karaczajo-Czerkiesja, Karelia, Komi, Mari Eł, Mordowia, Osetia Północna, Tatarstan, Tuwa, Udmurtia, Chakasja, Czeczenia, Czuwaszja, Jakucja) oraz inne jednostki narodowe (Nieńcy, Chanty-Mansyjsk, Czukotka, Jamało-Nieniecki Okręg Autonomiczny), które również wielokrotnie wyrażały dążenia separatystyczne.
Wyrażając swoje roszczenia terytorialne i odmawiając innym krajom i narodom prawa do istnienia, Kreml otwiera istną puszkę Pandory, która może doprowadzić nawet do tego, że sama Rosja przestanie istnieć w obecnych granicach.
ps, ksz/ belsat.eu
