35 państw Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) zażądało od władz Białorusi odpowiedzi na 7 pytań dotyczących m.in. represji, łamania praw człowieka i kryzysu migracyjnego. Reżim Łukaszenki ma na odpowiedź 10 dni. Tłumaczymy, czym jest “mechanizm wiedeński”.
O tym, że OBWE zastosowała wobec Białorusi “mechanizm wiedeński” poinformował wczoraj wieczorem Franak Wiaczorka, doradca Swiatłany Cichanouskiej ds. międzynarodowych.
35 państw zrzeszonych w Organizacji domaga się odpowiedzi na 7 pytań:
- Czy władze Białorusi wykonały krok w kierunku zbadania skarg obywateli dotyczących nielegalnych zatrzymań, aresztowań i tortur, oraz czy ukarano winnych?
- Czy zostały zbadane przypadki rozniecania nienawiści i zachęcania do przemocy przez media państwowe?
- Czy władze wykonały kroki, które umożliwiłyby społeczeństwu obywatelskiemu dokumentować i informować o represjach oraz łamaniu praw człowieka?
- Jakie kroki podejmują władze Białorusi w celu zatrzymania nielegalnej migracji zagrażającej bezpieczeństwu regionu?
- Jak władze Białorusi współpracują z organami OBWE w celu realizacji obowiązków członka OBWE?
- Czy poczyniono kroki w kierunku współpracy ze społeczeństwem obywatelskim i obrońcami praw człowieka?
- Jak realizowane są rekomendacje OBWE przekazane Białorusi 5 listopada 2020 roku w ramach mechanizmu moskiewskiego?
Jak działa mechanizm wiedeński?
OBWE ma dwa podobne narzędzia: mechanizm wiedeński i jego mocniejszą wersję – mechanizm moskiewski. Oba służą do kontroli wykonywania obowiązków wobec OBWE przez kraje członkowskie – w tym Białoruś.
Mechanizm wiedeński pozwala państwom członkowskim, za pomocą określonego zestawu procedur, zadawać pytania dotyczące praw człowieka i demokracji w innych państwach członkowskich.
Mechanizm moskiewski daje dodatkową możliwość stworzenia z niezależnych ekspertów specjalnej misji wspierającej rozwiązanie kwestii spornych.
Pytania może zadać każde państwo członkowskie. Odpowiedzi powinny zostać udzielone w jak najkrótszym terminie, nie dłuższym niż cztery tygodnie. Jeśli państwo nie spełni żądań OBWE, państwa członkowskie mogą być wobec niego wprowadzić sankcje.
Mechanizmy OBWE były już używane wobec Białorusi
Organizacja wprowadziła mechanizm wiedeński w 1989 roku, a moskiewski w 1991 roku. Były wykorzystane w celu nagłośnienia kwestii zbrodni w różnych państwach byłej Jugosławii oraz przeprowadzenia domniemanego zamachu na przywódcę Turkmenistanu i towarzyszących mu represji. Estonia i Mołdawia wykorzystały mechanizm wiedeński w celu przetestowania własnego prawa.
W 2011 roku wobec Białorusi użyto po raz pierwszy mechanizmu moskiewskiego. OBWE pytała wtedy o przestrzeganie praw człowieka po wyborach prezydenckich z 2010 roku. Reżim Alaksandra Łukaszenki odmówił wtedy współpracy. W związku z tym OBWE w ciągu trzech miesięcy przygotowała własne sprawozdanie dotyczące represji i praw człowieka na Białorusi.
W sierpniu 2020 roku wobec Mińska ponownie użyto mechanizmu moskiewskiego, by wyjaśnić fakty łamania praw człowieka po wyborach. Władze Białorusi ponownie odmówiły współpracy i raport ponownie został opublikowany bez ich udziału. Po zastosowaniu mechanizmu moskiewskiego państwa Zachodu uruchomiły czwarty pakiet sankcji przeciwko reżimowi Łukaszenki.
Białoruś była jedynym państwem, wobec którego dwa razy użyto tych mechanizmów OBWE. Od teraz jest pierwszym państwem, wobec którego zastosowano je trzykrotnie.
Co, jeśli Białoruś nie odpowie na pytania?
Mechanizmy wiedeński i moskiewski nie przewidują kar na odmowę współpracy. Jednak umożliwiają wszczęcie śledztwa przeciwko danemu państwu nawet bez konsensusu członków OBWE i niezależnie od tego, kto obecnie przewodzi Organizacji.
Na podstawie raportu, OBWE może przekazać swojemu członkowi rekomendacje, jednak Organizacja nie ma mechanizmów przymusu. Na przykład OBWE nie zdołała zmusić Rosji do wyprowadzenia wojsk z Naddniestrza, do czego Moskwa się zobowiązała.
W ramach środków przymusu mogą zostać użyte sankcje poszczególnych państw i grup państw członkowskich. OBWE nie może jednak zobowiązać wszystkich państw członkowskich do ich przyjęcia.
Unia Europejska zapowiedziała wprowadzenie piątego pakietu sankcji w listopadzie. Należy się więc spodziewać, że nastąpi to, jeśli reżim w Mińsku ponownie odmówi współpracy z OBWE.
aa,pj/belsat.eu
