У навагоднюю ноч на тэлеканале «Белсат» адбылася прэм’ера музычнай камедыі «ЧынЧыны ў краіне цудаў». Фільм распавядае пра падарожжа беларускіх чыноўнікаў з АЭС на галоўную ялінку краіны, падчас якога яны трапляюць у Беларусь мары. Паралельна гэтаму сюжэту паказваецца і іншая лінія: змрочная Беларусь-антыўтопія, дзе пануюць сілавікі, людзей затрымліваюць і збіваюць падчас таго, як яны выносяць смецце, а з экранаў тэлевізараў вяшчаюць людзі ў балаклавах.
Як адбывалася праца над фільмам, які вылучаецца сярод іншых навагодніх шоу? «Белсату» распавялі яго стваральнікі.
«Для мяне праца над фільмам праходзіла як у тумане, нібыта побач снарад узарваўся. Усё вельмі спрэсавалася ў часе, было вельмі шмат задач, якія трэба было выканаць за кароткі тэрмін. Але гэты працэс заварожвае і на доўгі час вырывае са звыклага жыцця», – узгадвае галоўны рэжысёр фільма Андрэй Кашперскі.
Ён распавядае, што прыдумляць абсурдную камедыю было даволі проста:
«Можна паглядзець па баках, пачытаць навіны – і вось у цябе ёсць сюжэт», – распавядае рэжысёр.
«Атмасфера была вельмі цікавая: ты гарыш, усё гарыць, і ты ў пекле. Андрэй Кашперскі ў такім крыху экзальтаваным стане ператвараўся ў дзесяцірукага бога і вырашаў адначасова дзесяць пытанняў, якія трэба было вырашыць проста цяпер», – узгадвае актор Міхаіл Зуй.
«З-за такога шалёнага тэмпу некаторыя людзі са здымачнай каманды кінулі паліць. Некаторыя – наадварот, пачалі. Але мы не маглі пачаць здымкаў раней. Хацелася быць актуальнымі, ісці ў нагу з падзеямі ў Беларусі. Кожны дзень адбывалася тое, што падрывае веру ў чалавецтва, і разам з тым нешта такое, што наадварот, натхняла, прымушала верыць у беларусаў», – у сваю чаргу адзначае Андрэй Кашперскі.
Падчас працы над сцэнаром лінія антыўтопіі выглядала вельмі змрочнай, гратэскнай і нерэалістычнай. Аднак хутка стала зразумела, што гэта становіцца новай рэальнасцю для Беларусі.
«Пішам з Дзімам Есяневічам дыялог чыноўнікаў. Прапісваем, што чыноўнікі хочуць забараніць чырвона-белае спалучэнне колераў у касцюмах і дазволіць толькі блакітны і белы. І на наступны дзень бачым навіну, што ў Чашніках тэрмінова спісваюць бела-чырвоныя навагоднія строі ды закупаюць сінія. Ці калі мы чытаем навіну, што на БелАЭС пачаліся праблемы, а мы ўжо пра гэта знялі сцэну ў сваім фільме. Пачалі нават жартаваць: давайце пабачым, што там у нас далей у сцэнары, каб ведаць, да чаго рыхтавацца ў рэальным жыцці», – кажа Міхаіл Зуй.
Для здымак тэлепартацыі чыноўнікаў ва ўтапічную Беларусь галоўных герояў фільму падвешвалі на спецыяльных тросах.
«Падвешваць чыноўнікаў было прыкольна. Мне падалося, што ім таксама спадабалася дрыгаць нагамі ў паветры. Толькі што ім усё там націрала», – жартуе Андрэй Кашперскі.
Здымкі чыноўнікаў «у лесе» адбываліся ў студыі, трэба было зняць снежную зіму ў лістападзе, калі снегу не было, – зрабілі яго з пенапласту і сінтэпону.
«Нашыя памочнікі стаялі над двума чыноўнікамі і сыпалі на іх пенапласт, пакуль тыя ў атачэнні штучных галінак спрабавалі прамаўляць дыялогі. Ёсць такая легенда пра фільм «Грынч», нібыта Джым Керы атруціўся на здымках, калі паеў снегу з пенапласту, здымкі нават давялося прыпыніць на тыдзень. У нас таксама мог адбыцца такі зрыў, калі б Дзіма не прыпыніў здымкі чарговага дубля, бо яму зашмат пенапласту заляцела ў рот. Мы вымушаныя былі замяніць нашага асістэнта на больш прафесійнага кідальніка снегу. І адразу ўсё пайшло як па масле, снег у рот больш нікому не трапляў», – згадвае Андрэй.
Сам ён адказваў за абмахванне чыноўнікаў галінкамі.
«Мы зрабілі некалькі дубляў эпізоду, дзе галінка біла Дзіму. Ён не ведае, што першы дубль быў удалы, і неабавязкова было рабіць наступныя тры, але мне проста было па кайфу біць Дзіму галінкай. Як і Мішу, але Міша проста вышэйшы, да яго складаней дацягнуцца», – жартуе Андрэй.
Эпізод у бары «Тры чарапахі» шмат у чым атрымаўся дзякуючы энергіі запрошанай каманды «Спеўнага сходу». Усе павесяліліся разам з кіраўніком ініцыятывы Сяргеем Доўгушавым, які адыграў цэлы канцэрт, пакуль рыхтаваліся здымкі.
«Усіх уразіла гусь, тут і рэжысёру не трэба было працаваць. Гусь зрэжысавала настрой. Мне фактычна засталося толькі зняць гэты настрой», – кажа Андрэй Кашперскі.
Стваральнікі фільму хацелі паказаць рэальных герояў, чые ўчынкі надавалі беларусам аптымізму і надзеі ў гэтыя месяцы. У двары Новай Баравой можна пабачыць Ніну Багінскую, за стырном таксі – вядомага экскурсавода Мікіту Моніча, па тэлевізары ў аўтобусе віншуе з Новым годам псіхатэрапеўт усіх беларусаў Максім Кац.
Для здымак эпізоду «Муры» былі запрошаныя рэальныя працоўныя з незалежных прафсаюзаў МАЗу, МТЗ, МЗКЦ, МЭТЗ і ММЗ.
«Адзін з працоўных падарыў мне бчб-бранзалетку ад Трактарнага заводу. Я заўважыў яе на ягонай руцэ, сказаў: о, як класна выглядае. А ён мне – а на тваёй руцэ будзе выглядаць яшчэ лепш. Гэта было нечакана і вельмі прыемна», – узгадвае Андрэй Кашперскі.
Здымкі прыпалі на час рэзкага ўзмацнення рэпрэсіяў, што адбівалася на працы і стала выпрабаваннем для ўсёй здымачнай групы.
У эпізодзе на плошчы Пераменаў першапачаткова планавалася, што людзі будуць танчыць пад мікс ад дыджэяў пераменаў Кірыла Галанава і Уладзіслава Сакалоўскага, якія былі б нібыта за пультам.
«Мы хацелі паказаць аптымістычную сцэну пра тое, што тыя беларусы, якія з’ехалі, вярнуліся дадому. Але здарылася гісторыя з Раманам Бандарэнкам, і гэта адразу змяніла кантэкст: плошча Пераменаў перастала быць месцам сілы і аптымізму, а стала месцам трагедыі, журбы і памяці. Зразумела, мы не маглі гэтага не ўлічваць, і перарабілі гэтую сцэну», – распавядае прадзюсарка фільму Ірына Чарняўка.
Калі пачыналася праца над фільмам, адбываўся моцны ўздым дваровага руху: людзі збіраліся разам, ладзілі імпрэзы, спектаклі, канцэрты. Апошнія сцэны фільму мелі адбывацца ў менскіх дварах. Але калі надышоў час здымак, пачаўся ціск на двары, зборы людзей пачалі разганяць сілавікі.
Падчас здымак у двары Новай Баравой міліцыянты на шасці машынах наразалі кругі ды выглядалі, як бы каго затрымаць. На пляцоўцы сабраліся 50–60 жыхароў, святочна апранутыя, з хлапушкамі, бенгальскімі агнямі ды тортамі. Шуму дадавалі запрошаныя барабаншчыкі. Каб сачыць за сілавікамі, мясцовыя выставілі пасты.
Узгадвае Андрэй Кашперскі:
«На здымках да нас падышоў хлопец, перарваў мяне, калі я тлумачыў людзям, што трэба рабіць у кадры, і сказаў: «Калі я скажу: «Бяжым», гэта значыць выключаем камеры і бяжым. Зразумела?»
«Ладна», – адказалі мы яму.
Выйшлі на пляцоўку, дзе людзі наразалі торт і разлівалі гарбату. Падышоў хлопец, з якім мы супрацоўнічалі, сказаў – усё добра, рыхтуйцеся. І літаральна праз хвіліну вярнуўся да нас і коратка сказаў: з камерамі за мной».
Хвілінаў сорак пяць здымачная група правяла ў адной з кватэраў мясцовых жыхароў. Потым выйшлі ў двор і знялі эпізод.
«Гэта вельмі дзіўна і шалёна, што цябе могуць пабіць дубінкамі за тое, што ты здымаеш паяданне торта і танец людзей. Дух жыхароў Новай Баравой уражвае, гэта іншы свет, дзе жывуць прагрэсіўныя і гераічныя людзі, гатовыя змагацца за справядлівасць, за сябе і адзін за аднаго. Было прыемна зараджацца ад іх энергіяй. Яны маглі рабіць усё ў паўсілы, але кайфанулі ва ўсю моц», – кажа Андрэй Кашперскі.
Здымачная група спрабавала зняць апошнія сцэны і ў іншых месцах, напрыклад, у двары каля Нацыянальнай бібліятэкі. Там сабраліся каля 50 чалавек, метраў за дваццаць ад іх стаялі два патрульныя, якія за ўсімі назіралі.
«Мясцовыя жыхары загадалі нам ісці на балкон і здымаць адтуль, бо ўнізе небяспечна. Мы так і зрабілі. Да патрульных падышла дзяўчына і запытала: можна, мы проста збяромся і паспяваем? Тыя адказалі: можна», – узгадвае Андрэй Кашперскі.
Жыхары спелі, здымачная каманда ўсё зняла, але ўвесь матэрыял быў забракаваны рэжысёрам.
«Я паглядзеў, што атрымалася, і мне стала вельмі крыўдна, бо матэрыял быў проста мёртвы. Хацелася, каб было адчуванне прысутнасці на імпрэзе, нібыта глядач сярод гэтых людзей, з усімі радуецца, есць торт і танчыць. Я зразумеў, што трэба браць камеру ды ісці здымаць проста ў двор. Таму мы не маглі доўга зняць гэты эпізод, бо была небяспека, што нас могуць затрымаць, і мы рызыкуем згубіць дарагое абсталяванне. Але ў выніку мы адзнялі гэтую сцэну так, як яна і мусіла выглядаць», – распавядае Андрэй Кашперскі.
Андрэй Кашперскі заўважае: здымачная каманда не проста прафесійна выконвала сваю працу, але і стварала праект, якім ім хацелася ганарыцца.
«Мне вельмі пашанцавала з камандай. З нейкіх дзіўных прычынаў яны вырашылі мне не помсціць, не праклінаць на здымках. І чамусьці вырашылі працаваць па 16 гадзінаў, хоць маглі сказаць – усё, пацаны, мы сваю змену адпрацавалі, пакуль. Усе аб’ядналіся вакол праекту, і адчувалася, што для іх гэта было важна. Я ім вельмі ўдзячны за гэта. Асабліва тэхнічным супрацоўнікам, якія мужна выстаялі гэтыя змены з жахлівымі перапрацоўкамі», – распавядае Андрэй.
Кажуць, каб чагосьці дамагчыся, спачатку гэта трэба дэталёва ўявіць. Вось і каманда праекту паспрабавала візуалізаваць уласную мару пра новую Беларусь.
«Канечне, усё будзе па-іншаму, наўрад ці па вуліцах Менску будуць ездзіць такія рэтра аўтобусы і таксі. Але наш фільм стаў спробаю дазволіць сабе марыць. Давайце ўявім, як мы можам жыць, і будзем рабіць усё, каб гэта стала рэальнасцю», – прапаноўвае Міхась Зуй.
Бо сапраўды: як раней, ужо ніколі не будзе – як трапна заўважыла ў сцэне на плошчы Пераменаў Ніна Багінская, адказваючы на пытанне чыноўнікаў, ці можна вярнуць усё назад, як было.
Саша Праўдзіна Belsat.eu