Не паспелі адгрукатаць святочныя салюты ды перазвон келіхаў з шампанскім віном, як перад беларусамі паставілі новую планавую задачу: новы год павінен стацца «Годам народнага адзінства»! Хто, як і з кім павінен яднацца – пытанне складанае.
У маім савецкім дзяцінстве было шмат цікавых пісьменнікаў. Вось, напрыклад, Гайдар. Не расейскі рэфарматар Ягор, а ягоны дзед Аркадзь. Калі прыбраць камуністычны ідэалагічны налёт, то ягоныя кнігі былі пра звычайныя чалавечыя рэчы: сяброўства, любоў, адданасць, шчырасць, справядлівасць, сумленнасць, вернасць і г. д.
Напэўна, у самай вядомай аповесці Аркадзя Гайдара «Цімур і ягоная каманда» Цімур і ягоныя сябры-піянеры абаранялі сады аднавяскоўцаў ад нападаў аматараў чужых яблык на чале з хуліганам Мішкам Квакіным. Аднаго разу цімураўцы напісалі квакінцам ультыматум. Падчас яго чытання адзін з хуліганаў, не ведаючы дакладнага значэння слова «ўльтыматум», інтэрпрэтаваў яго наступным чынам: «Такое міжнароднае слова. Біць будуць!»
У Беларусі б’юць ужо даўно. І віртуальна, і натуральна. Сучасныя цімураўцы не ведаюць ніякіх правілаў сумленнасці ды чалавечнасці. Асабліва тады, калі паняцці «дабра» і «зла» перакуленыя з ног на галаву, а за тое, што ты б’еш па той галаве, табе нічога не будзе. Закон? Хто моцны – той і закон! Праўда? Праўда ў таго, у каго ў руках гумавая дубінка!
Сучасныя квакінцы – таксама не тыя вясковыя гайдараўскія боўдзілы. Акурат гэтыя «хуліганы» спрабуюць дагрукацца да той летуценнай свабоды і амаль нябачнай справядлівасці. Не, вядома, трапляюцца адзінкавыя індывіды, якія спрабуюць дзеяць цімураўскімі метадамі, але гэта больш праз адчай.
Бо ў гэтай «аповесці» ўсё няпроста з гэтай самай справядлівасцю. Асабліва, калі пачынаеш разумець, што вас не 97 % адсоткаў, а значна менш. І нават з тых магчымых 60-70 % незадаволеных толькі драбніца гатовая надалей грукацца ў дзверы «справядлівасці» ды змагацца за яе. Вось і атрымоўваецца, што едуць-ляцяць беларускія «хуліганы» туды, дзе спадзяюцца яе знайсці.
Але ж важна цяпер падумаць пра тых, хто застаецца. Як гэты Загад № 1 будуць прыводзіць у выкананне? Якім чынам і якімі шляхамі беларускае грамадства аб’яднаецца? Ніхто ж не супраць жыць у квітнеючай Беларусі, дзе людзі і ўлады адно аднаго паважаюць, а народ аб’яднаны любоўю ды павагаю да сваёй краіны.
Першы варыянт – шчыры дыялог паміж рознымі коламі грамадства і ўладамі, дэмакратызацыя, супольны пошук выхаду з крызісу. Кропка. На гэтым можна скончыць. Думаю, што нічога не трэба тлумачыць. Варыянт з вобласці фантастыкі.
Другі варыянт – «васкрасенская дэмакратызацыя». Гэта як млявапраяўная шызафрэнія. Ствараюцца нейкія «круглыя сталы», «камітэты для выратавання краіны»; усе кажуць пра «палітычныя рэформы» ды «ўнутрыграмадскі дыялог», а воз стаіць на месцы. Такая грамадска-палітычная кансервацыя. Але на гэта патрэбныя час і грошы. І першага, і другога ў сённяшняга рэжыму няма. Тым больш, што некаторыя палітолагі падкрэсліваюць, што нават сённяшняе кіраўніцтва РБ, здаецца, прызнае той факт, што Беларусь ужо ніколі не будзе такой, як да жнівеньскіх выбараў. А большасць народу не аб’яднаеш такім чынам. Тупіковы варыянт.
Трэці варыянт – таталітарная нацы-дыктатура. Чым не «народнае адзінства»? Бо пры падобных дыктатурах, кшталту нямецкай у часы Гітлера, у нейкім сэнсе адбывалася яднанне народу. Большасць немцаў сапраўды шалела ад ідэяў «звышдзяржавы», нямецкага «звышчалавека» і «вялікага германскага народу» ды шчыра іх падтрымлівала. А хто ў іх сумняваўся, тыя рабілі выгляд, што вераць. А ў каго не атрымоўвалася, ехалі ў канцлагеры. У Беларусі падобнага тыпу дыктатура немагчымая. Няма ў беларусаў імперскіх амбіцыяў. Няма ідэі сусветнага месіянства. Няма нацыяналістычнае нянавісці да іншых народаў.
Чацверты варыянт – вайсковая дыктатура лева-таталітарнага тыпу. Падмурак з «людзей у балаклавах», якія не ў чым не сумняюцца, ужо створаны. Фінансавыя і прававыя прэферэнцыі людзям у форме падараваныя. Далей – моцнае ідэалагічнае апрацоўванне. Максімальнае «пракачванне» вобразу ворага ў выглядзе Захаду, Польшчы, Літвы, байдэнаўскіх ЗША, а галоўнае – «унутраных свалачэй», якія проста жадаюць «аддаць любімую» на згвалтаванне «геям-вычаварэнцам-буржуям». Глядзіш, а тая частка квакінцаў, якая сумнявалася, пачне сапраўды верыць у свае памылкі. Ці рабіць выгляд. Галоўнае, каб закрылі свае паганыя раты. Хто не навучыцца маўчаць, пачнуць паціху знікаць у турмах. Паганым квакінцам – паганае квакінскае месца! Тэарэтычна, у выніку можна атрымаць максімальна магчымае «народнае адзінства»…
І вяртаючыся да Аркадзя Гайдара. Шмат хто з тых, гайдараўскіх, цімураўцаў»таксама, трапляючы ў жорны савецкай сістэмы, забываўся пра юнацкія рамантычныя ідэалы. Дзеля квітнення святой ідэі рэвалюцыі, дзеля перамогі над ворагамі народу… хтосьці пісаў даносы, хтосьці арыштоўваў, хтосьці прыводзіў у выкананне смяротныя пакаранні. А тых, хто не мог развітацца са сваймі рамантычнымі юнацкімі ідэаламі… ну, вы зразумелі. Што можа быць важнейшым за загад? Што можа быць важнейшым за стабільнасць сістэмы?
Прабач мяне, Аркадзь Гайдар, што выкарыстоўваю тваю светлую аповесць у сваіх чорных справах! Але і ты, калі яе пісаў у далёкім 1940 годзе, таксама не заўважаў масавых рэпрэсіяў, ГУЛАГу, жахлівае фінскае вайны і… сваіх цімураўцаў, шмат хто з якіх ператварыўся ў пачвараў…
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.