Больш за палову сваіх даходаў беларусы выдаткоўваюць на выплату падаткаў. Калі быць дакладнымі, то гэтая лічба, паводле дадзеных даследавання кампаніі PricewaterhouseCoopers сумесна з групай Сусветнага банку, складае 52,9%, што з’яўляецца адным з найвялікшых паказнікаў на ўсім еўрапейскім кантыненце.
Для параўнання сярод краінаў Еўропы большую частку свайго даходу аддаюць дзяржаве жыхары толькі дзвюх краін – Бельгіі (57,1%) і Францыі (62,2%). У сярэдняга жыхара краін заходняй Еўропы дзяржава забірае ў выглядзе падаткаў прыкладна 39,6% даходу, жыхара рэгіёну Усходняй Еўропы і Цэнтральнай Азіі, куды адносіцца і Беларусь, – 33,4%. То бок, калі сярэдні еўрапеец выдаткоўвае на падаткі каля траціны сваіх кроўна заробленых, сярэдні беларус – больш за палову.
Для параўнання, у Канадзе гэты паказнік складае 20,9%, у ЗША – 43,8%, Японіі – 47,4%. І зноў менш, чым у Беларусі!
Якія ж падаткі плацяць беларусы?
Па-першае, гэта падаходны падатак. Ён вагаецца ў залежнасці ад катэгорыі плацельшчыка. Так, супрацоўнікі Парка высокіх тэхналогіяў плоцяць 9% ад свайго заробку, звычайныя асобы – 13%. Па-другое, гэта абавязковая выплата работнікамі 1% у пенсійны фонд. Па-трэцяе, наймальнікі плоцяць за сваіх працоўнікоў 34% ад намінальнага заробку кожнага супрацоўніка. Таксама ёсць падатак на дадатковую вартасць (ад 0,5% да 20%), які месціцца ў кошце тавараў і паслуг, акцызы, транспартны і зямельны падаткі, падатак на нерухомасць і г.д.
Як вынік, за 2017 год у беларускі бюджэт паступіла 26,34 млрд рублёў падатковых даходаў. У прыватнасці, дзяржава сабрала 9,2 млрд рублёў ПДВ, 2,9 млрд рублёў падатку на прыбытак, 2,3 млрд акцызаў, у Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва (ФСАН) паступіла 12,4 млрд рублёў.
І хоць восенню 2015 года, перад прэзідэнцкімі выбарамі, Аляксандр Лукашэнка ў сваёй праграме і абяцаў забарону на павышэнне старых і ўвядзенне новых падаткаў на працягу пяці гадоў, а любыя змены падаткаў – толькі ў бок змяншэння і спрашчэння, сваіх абяцанняў ён так і не выканаў.
Гэтак, ужо ў снежні 2015 года каэфіцыент да стаўкі падатку на неэфектыўна выкарыстоўваную нерухомасць вырас у 20 разоў. Праз год стаўкі адзінага падатку для фізічных асобаў і ІП павялічылі ў сярэднім на 12%, а яшчэ праз год ПДВ на паслугі электрасувязі вырас з 20% да 25%. У чарговы раз вясной 2018 года выраслі стаўкі адзінага падатку з ІП і фізасобаў (прыкладна на 7,5% у залежнасці ад рэгіёну), а таксама стаўкі падатку для менчукоў, якія здаюць кватэры (у сярэднім на 6,3%).
Зменшыць нагрузку
Змяншаць падатковую нагрузку на грамадзянаў улады не збіраюцца, хоць і разумеюць такую неабходнасць. Гэтак, як заявіў 31 кастрычніка на сустрэчы з дэпутатамі Палаты прадстаўнікоў прэм’ер-міністр Сяргей Румас, «да выпрацоўкі шляхоў зніжэння адлічэнні ў ФСАН пакуль не падышлі, хоць ёсць разуменне, што гэтую нагрузку трэба паступова перакладаць з прадпрыемстваў на работнікаў – паступова, можа, па 1% у год».
Як адзначыла ў каментары Belsat.eu акадэмічная дырэктарка Цэнтру эканамічных даследаванняў BEROC Кацярына Барнукова, беларускія ўлады не рызыкуюць змяншаць для працадаўцаў працэнт адлічэнняў у ФСАН, бо баяцца зніжэння фінансавых паступленняў фонду. Аднак, падкрэсліла суразмоўца, у Беларусі ўжо ёсць станоўчы досвед зніжэння падаходнага падатку, у выніку чаго зборы па ім наадварот выраслі за кошт выхаду часткі даходаў з ценю.
«Такі ж эфект магло б мець і зніжэнне ФСАН – высокія ўзносы гэта асноўная прычына заніжэння белых заробкаў. Акрамя таго, гэта аказала б станоўчае ўздзеянне на эканоміку, асабліва на галіны з высокай прадукцыйнасцю працы і адпаведна высокімі заробкамі. Вядома, стымулюючы эфект спрацуе не адразу, а напаўняць ФСАН трэба ўжо сёння, што і тлумачыць страхі ўрада», – мяркуе эканаміст.
Кацярына Барнукова таксама бачыць сэнс у тым, каб перадаць функцыі па зборы адлічэнняў ФСАН міністэрству па падатках і зборах. Тады б толькі адно ведамства займалася ўсімі выплатамі, што спрасціла б жыццё бізнесу. Больш за тое, можна было б зменшыць выдаткі за кошт скарачэння падвойных функцыяў па зборы падаткаў і ўнёскаў. «А ФСАН бы тады заняўся непасрэдна распараджэннем сродкаў», – падкрэсліла суразмоўца.
Увогуле эксперт выступіла супраць далейшага росту падаткаў і сацыяльных збораў, якія сёння і так зʼяўляюцца вельмі высокімі. Іх далейшае павышэнне, на думку эканаміста, прывядзе да эканамічнага спаду і сыходу часткі эканомікі ў цень. У якасці станоўчага прыкладу дзеяння зніжаных падаткаў Кацярына Барнукова прывяла Парк высокіх тэхналогіяў, дзе зніжэнне ўнёскаў ФСАН стала асноўнай падатковай льготай, «якая дазволіла развівацца працаёмкаму сектару з высокай прадукцыйнасцю».
МГ, belsat.eu
