Такім чынам, вызначылася шасцёрка прэтэндэнтаў на званне адзінага кандыдата ад апазіцыі на маючых адбыцца ў Беларусі не пазней за 30 жніўня прэзідэнцкіх выбарах. Упершыню ў гісторыі беларускія апазіцыянеры (не ўсе, гэта ўтопія, але пяць сур’ёзных структур) дамовіліся правесці праймерыз, каб вызначыць таго, хто з іх боку паспрабуе кінуць пальчатку нязменнаму прэзідэнту.
Вядома, лепш так, чым як было ў 2010-м, калі на выбары пайшло аж дзевяць супернікаў Аляксандра Лукашэнкі. Яны расцягнулі галасы пратэстнага электарату і не змаглі дамовіцца аб адзіным плане Плошчы, у выніку чаго маніфестанты патрапілі ў пастку сілавікоў.
Але, па-першае, і цяпер сёй-той з апазіцыі мае намер гуляць у сваю гульню, што палягчае паліттэхнолагам і спецслужбам Лукашэнкі задачу сеяць хаос сярод праціўнікаў, навязваць свой сцэнар кампаніі.
Па-другое, праймерыз, якія апазіцыя паспяшалася назваць «народным галасаваннем», рызыкуюць ператварыцца ў задуму для вузкага кола. Ну не ламанецца абывацель на галасаванне ў рэгіёнах, ведаючы, што працэс пад каўпаком сілавікоў. Пры галасаванні праз інтэрнэт таксама трэба засвяціцца, пакінуць пашпартныя дадзеныя. А ў дадатак – паабяцаць быць у ініцыятыўнай групе будучага кандыдата (яшчэ невядома, хто ён, а на цябе ўжо ярмо спрабуюць накінуць!).
За апазіцыянерамі цягнецца шлейф паразаў
Хто ж у шасцёрцы? Гэта старшыня Аб’яднанай грамадзянскай партыі Мікалай Казлоў, сустаршыні аргкамітэта па стварэнні партыі «Беларуская хрысціянская дэмакратыя» Павел Севярынец і Вольга Кавалькова, старшыня руху «За Свабоду» Юрась Губарэвіч, намеснік старшыні Партыі БНФ Аляксей Янукевіч, экс-дэпутат Палаты прадстаўнікоў Ганна Канапацкая.
Усе яны – прадстаўнікі, умоўна кажучы, партыйнай апазіцыі (хіба што Канапацкую ў мінулым годзе выключылі з АГП, але сутнасці гэта не мяняе). І гэта ўжо, калі жадаеце, стыгматызацыя. Маса абывацеляў будзе праецыраваць на любога з гэтай шасцёркі ў якасці адзінага кандыдата ўвесь шматгадовы шлейф паразаў, правалаў беларускай апазіцыі. Будуць думаць: можа, і правільныя рэчы гэты чалавек кажа, але ж ён (яна) – з гэтых вечных лузеров.
У дадатак сама працэдура праймерыз будзе падштурхоўваць прэтэндэнтаў да даволі радыкальным лозунгаў. Бо паводле зацверджаных крытэрыяў адзіны кандыдат павінен выступаць, напрыклад, за выхад Беларусі з АДКБ, Саюзнай дзяржавы, вывыд з яе тэрыторыі замежных (чытай: расейскіх) вайсковых аб’ектаў. Аднак ёсць падставы меркаваць, што далёка не ўсе простыя беларусы нават з ліку незадаволеных жыццём пры Лукашэнку гатовыя падтрымаць такую пазіцыю.
У выніку могуць атрымацца нажніцы паміж крытэрыямі партыйнай апазіцыі і запытамі таго пласта электарату, які хоча пераменаў, але пры гэтым не настроены канфліктаваць з Масквой і не мае ахвоты выходзіць на вулічныя пратэсты.
Беларускі Зяленскі не праглядаецца
У ідэале ў якасці альтэрнатывы Лукашэнку быў бы, бадай, добры свежы харызматычны персанаж з боку, не абцяжараны грузам апазіцыйных грахоў, але ўжо які адбыўся ў нейкай сферы. Карацей, гэткі беларускі Зяленскі.
Але дзе яго ўзяць? Дакладней, паспрабуй знайдзі дзівака, гатовага прамяняць жыццёвы поспех на рызыку паламаць сабе кар’еру, сесці ў турму. Наколькі ведаю, апазіцыя спрабавала шукаць, але – аблом. Ды і наогул – каб стрэліў «беларускі Зяленскі», трэба шмат фактараў, якіх пры рэжыме, створаным Лукашэнка, няма.
У выніку на сёння самым моцным прэтэндэнтам на адзінага кандыдата выглядае, бадай, Севярынец, для якога зорнай гадзінай стала лідэрства падчас снежаньскіх пратэстаў супраць «паглыбленай інтэграцыі» у Менску. Але ўзнікае пытанне, ці зарэгіструюць ўлады дыскамфортнага для іх вулічнага бунтара.
У самога Севярынца на выпадак нерэгістрацыі ёсць план: моцны байкот, аж да агульнанацыянальнай забастоўкі. Аднак да гэтага часу ўсе спробы байкоту ў Беларусі правальваліся. Рэжым іх проста не заўважаў. Так, на выбары многія не ходзяць. Але патрэбныя ўладам лічбы яўкі ўсё роўна малююцца. А апазіцыянеры блытаюць абывацельскі пафігізм з гатоўнасцю ўпарта супрацьстаяць рэжыму.
Змрочны трыумфатар
Безумоўна, бываюць усякія форс-мажоры, часам прылятаюць чорныя лебедзі. Але калі без гэтага, то наўрад ці штосьці перашкодзіць Лукашэнку аформіць сабе новы пяцігадовы тэрмін. Ён ўдала падмарозіў краіну, маргіналізаваў праціўнікаў, адбіў у бізнесу і радавых грамадзян ахвоту лезці ў палітыку, навязаў ім фаталізм.
Здаецца, усё схоплена. Незалежная сацыялогія знішчана, грамадства не ведае рэйтынгаў палітыкаў. У выбаркамах – свае людзі, ведаюць, што напісаць ў пратаколе. Цэнтрвыбаркам аб’явіць аб чарговай перамозе з годным правадыра вынікам. Але не здзіўлюся, калі на чарговай інаўгурацыі Лукашэнкі будзе яшчэ больш змрочным, чым на ранейшых.
Ён не можа сысці, таму што, напэўна, не верыць да канца патэнцыйным пераемнікам, асцерагаецца здабывання нейкіх шкілетаў з шафы, помсты ворагаў. Баіцца за лёс радні. У гэтым сэнсе Лукашэнка – закладнік свайго становішча шматгадовага правадыра, які нямала награшыў і занадта загруз ва ўладзе.
Хоць тэарэтычна першы прэзідэнт Беларусі мог даволі прыгожа сысці ў 2006-м ці нават 2010-м. Тады б яго запомнілі як лідэра, што ўмацаваў дзяржаву і які даў насельніцтву нядрэнны рост дабрабыту.
Але з 2010 года даходы беларусаў у доларавым эквіваленце практычна топчуцца на месцы (ды яшчэ і з адкатамі). А пасля нядаўніх перамоваў у Сочы стала як ніколі ясна, што Аляксандар Лукашэнка атрымаў каласальную стратэгічную паразу. Ён прайграў шматгадовую інтэграцыйную гульню з Крамлём.
Масква больш не дае зніжак за прамовы пра славянскае братэрства і гатоўнасць класціся пад танкі НАТА. Завязаная на расейскія рэсурсы эканамічная мадэль асуджаная, яна ўжо памірае.
А іншага праекту для Беларусі ў Лукашэнкі няма. Яму глыбока чужыя ўсе гэтыя ліберальна-рынкавыя і дэмакратычныя ідэі. Ён ціснуў і будзе ціснуць унутраных ворагаў, якія артыкулююць ломку сістэмы .
Так што, калі выключыць цуд, унутры краіны ён зноў выйграе. А прайграе Беларусь.
Аляксандр Класкоўскі/АА, палітычны аглядальнік – для belsat.eu
Чытайце іншыя тэксты аўтара ў рубрыцы «Меркаванні»
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.
