Што чакае наведніка ўнутры?
Рэканструкцыя палацу Пуслоўскіх у Івацэвіцкім раёне пачалася яшчэ ў 2008-м годзе за кошт дзяржаўнага і абласнога бюджэту. Першапачаткова планавалася зладзіць некалькі музейных залаў, зрабіць гатэльныя нумары і кавярню. Цягам дзевяці гадоў удалося адрамантаваць вонкавую частку палаца, вежы, паставіць вокны і вітражы, упарадкаваць прызамкавы ландшафт, каб сёння кожны ахвотны мог наведаць былы палац.
Першае, што ўражвае, калі ўваходзіш у будынак, колькасць святла, звычайна не характэрная для замкаў. Пакоі і вокны былі пабудаваны такім чынам, што кожныя два дні ў годзе, адзін з пакояў быў цалкам заліты сонечным святлом. Са 132-х пакояў, кожны меў сваю назву і сваё раскошнае непаўторнае ўпрыгожанне.
У Белай зале балявалі, у Чорнай гулялі ў карты, у Ружовай гралі музыкі. Былі таксама Сіняя, Срэбная, Залатая, Шкляная, Люстэркавая і іншыя залі. Кожную з залаў упрыгожвалі дэкаратыўныя коміны, карціны, фрэскі, скульптуры, мармур і дываны. Палац акаляў парк, дзе раслі больш за 150 гатункаў экзатычных раслін.
Аднак пра былое багацце палаца сёння сведчаць толькі нешматлікія экспанаты ў адной з музейных залаў. Падчас раскопак знайшлі кафляныя ўпрыгожанні палаца, часткі статуяў, манеты і некаторыя побытавыя рэчы жыхароў замка. На месцы багатых разьбяных комінаў на ўваходзе засталіся толькі іх малюнкі.
Цягам дзвюх сусветных войнаў адзін з самых багатых палацаў Беларусі цалкам разрабавалі і разбурылі, былі знішчаныя парк і аранжарэі. У часе Другой сусветнай у палацы зрабілі гета, у 1944-м годзе будынак падпалілі партызаны. Пажар, які не спыняўся дзесяць дзён знішчыў усю дэкаратыўную аздобу, якая захавалася да таго моманту. Частка сцен абвалілася, не было даху. Разам з палацам гарэў таксама дом Тадэвуша Касцюшкі.
Сам палац спецыялісты аднаўлялі літаральна з руінаў. Першае, што трэба было зрабіць – вывезці неймаверную колькасць смецця, якім былі заваленыя сцены палаца. Была зроблена гідраізаляцыя фундамента і створаная інжынерная інфраструктура. У палацы правялі электрычнасць і ваду, аднавілі і перабудавалі каналізацыю. Рэстаўратары адбудавалі ўнутраныя сцены будынку, уставілі вокны і пафарбавалі фасад.
Як і кожны з замкаў, палац у Косаве мае сваю ўнікальную гісторыю.
Будаваць палац у 1838-м годзе пачаў Казімір Пуслоўскі, мясцовы фабрыкант, які збіў маёнтак на вытворчасці дываноў. Дабудаваў замак яго сын Вандалін, які быў вялікім аматарам мастацтва. Замак называлі «рыцарскай мрояй».
З ім звязана таксама прыгожая гісторыя кахання. Вандалін настолькі кахаў сваю жонку, што гатовы быў здзейсніць кожны яе капрыз. Да прыкладу, улетку для пані Пуслоўскай насыпалі ў парку саляныя горы, каб яна магла катацца на сваіх любімых санях. Варта дадаць, што ў той час соль была вельмі каштоўным прадуктам, які далёка не кожны мог сабе дазволіць. Мясцовыя расказваюць, што пільнаваць пакоі палаца на ноч выпускалі льва.
Сам палац будаваўся ў стылі рэтраготыкі. У той час такая архітэктура была своеасаблівым палітычным пратэстам супраць ідэалогіі расейскага цара. Дарэчы не аднойчы ў палацы балявалі такія знакамітыя і вальнадумныя асобы, як Напалеон Орда, пісьменнікі Генрык Сянкевіч, Эліза Ажэшка, Юзаф Пілсудскі і Вацлаў Ластоўскі.
Сёння для наведнікаў адчынена пяць залаў, дзе знаходзяцца інфармацыйныя стэнды на расейскай і ангельскай мовах. На стэндах можна дазнацца глыбей пра гісторыю палацу, мястэчка Косава і асаблівасці рэстаўрацыйных працаў. У адным з памяшканняў будуць ладзіцца мастацкія выставы.
Паўліна Валіш