Яна Салановіча, студэнта 4 курсу БДУІР і супрацоўніка навукова-тэхнічнага цэнтру КДБ, затрымалі ў нядзелю 1 лістапада. Паводле маці, Ян проста ішоў уздоўж праспекту Незалежнасці, без сімволікі, сцягоў. Тым не менш, хлопца ўжо восем разоў судзілі за ўдзел у несанкцыянаваных мерапрыемствах. На волю ён мусіць выйсці 23 лютага.
7 студзеня, на Раство, Вольга Салановіч паехала на Акрэсціна, дзе ў ізалятары больш за два месяцы трымаюць ейнага сына, 21-гадовага Яна Салановіча. Сёлета свята выпала на чацвер – дзень перадачаў на Акрэсціна. Але гэтым разам рэчаў для сына ў спадарыні Вольгі не прынялі – спаслаліся на пандэмію каронавіруса.
– Я не разумею, як так можна, – абурылася жанчына. – Для тых, хто сядзіць паводле крымінальных артыкулаў, забойцаў, злодзеяў, – кожны дзень прымаюць перадачы, даюць званкі і сустрэчы з роднымі. А мой сын не здзейсніў ніякага злачынства, і з яго так здзекуюцца. За што? Чаму мне не дазваляюць хоць раз на тыдзень перадаць яму прадметы гігіены?
Ян Салановіч застаецца за кратамі з 1 лістапада. Хлопца схапілі, калі ў Менску праходзіў Марш супраць тэрору.
Падрабязнасцяў затрымання сына Вольга Салановіч не ведае – распавядае толькі пра кавалачак відэа, які бачыла ў інтэрнэце. На ім Ян ідзе ўздоўж праспекту Незалежнасці недалёка ад БАТУ. У маладзёна не было ніякай сімволікі, сцягоў, нават заплечніка, ён ішоў па ходніку з маленькай бутэлечкай вады ў руцэ. Прыкладна тады, калі было знятае гэтае відэа, Яна і затрымалі.
– Я так і не зразумела да канца, за што яго схапілі, – кажа спадарыня Вольга. – Хіба што ён неяк не так, на іхны погляд, ішоў.
2 лістапада суд пакараў Яна 12-дзённым арыштам паводле арт. 23.34 КаАП РБ. Праз тры дні, 5 лістапада, зноў было паседжанне, на якім хлопцу яшчэ дадалі содні, потым – 10 лістапада, 18-га, 23-га… І так – восем судоў цягам лістапада і снежня. Студэнта судзілі за 15 эпізодаў: удзел у мірных мітынгах у жніўні, верасні і кастрычніку 2020 года, у чым ён сам прызнаўся. Агулам адміністратыўны арышт Яна Салановіча налічвае ўжо 114 содняў. Адседзеў ён 68. Вольга Салановіч чакае сына на волі 23 лютага. Праваабаронцы прызналі Яна палітвязнем.
Адвакат Яна кажа, што арыштоўваць паводле адміністратыўнай справы на 114 дзён запар – абсалютна незаконна. У сукупнасці за некалькі правапарушэнняў яго мусілі арыштаваць на 25 содняў і яшчэ на 12 за той дзень, у які затрымалі. Такім чынам – усяго на 37 содняў. Паводле спадарыні Вольгі, абаронец пра гэта кажа на кожным судовым паседжанні, але суд яго нібыта не чуе.
– Гэта абсалютна непрабіўная сцяна, – кажа маці Яна. – Адвакат зазначае, што за ўвесь свой досвед ён упершыню з такім сутыкнуўся, і ўвогуле – гэта ўнікальны выпадак у юрыдычнай практыцы, калі даюць 114 содняў за адміністратыўнае правапарушэнне.
Ян на кожным судовым паседжанні прызнаваў сваю віну і прасіў суддзю замяніць яму арышт штрафам, але выніку гэта не дало, распавядае спадарыня Вольга. Прызнанне Янам віны, кажа жанчына, таксама выклікае пытанне: хлопец сам распавядаў на судах, што на яго ціснулі, ставілі ўльтыматум: ці ён піша прызнанне, ці яму дадуць 4,5 года паводле крымінальнай справы.
Апошні суд над Янам прайшоў 24 снежня. Судовыя паседжанні – адзіная магчымасць для маці ўбачыць і пачуць сына, даведацца нешта пра ўмовы ягонага ўтрымання. Бо лісты да хлопца не даходзяць, і яму не даюць магчымасці пісаць родным ды сябрам.
– Я ўжо нават выслала проста пустыя канверты, каб ён мог напісаць мне ці некаму яшчэ, але яму і гэта не перадалі. Ён сядзіць у поўным інфармацыйным вакууме, – распавядае спадарыня Вольга.
На судзе, паводле жанчыны, Ян казаў, што зазнае ў ізалятары катаванні.
– За ўвесь гэты час – больш як два месяцы з дня затрымання – мой сын ні разу не быў у душы. Толькі аднойчы яго выводзілі на шпацыр, пасля якога ён прастыў, – кажа маці Яна.
На паседжанні 24 снежня палітвязень распавёў, што ў ягонай камеры ўсе хварэюць, адзін чалавек перастаў адчуваць пахі. Акрамя таго сказаў, што ўдзень ім не дазваляюць сядзець – прымушаюць падымаць ложкі.
– Гэта катаванні, накіраваныя на тое, каб зламаць чалавека псіхічна, знішчыць яго як асобу, – каментуе ўмовы ўтрымання сына спадарыня Вольга.
Калі перадачы прымалі, маці прыносіла Яну, акрамя прадметаў гігіены і слодычы, кнігі. Жанчына кажа, што сын шмат чытае, у тым ліку мастацкую літаратуру, а таксама вучыцца – у мінулую перадачу спадарыня Вольга паклала хлопцу самавучыцель нямецкай мовы.
Ян – будучы інжынер-электронік. Маладзён навучаецца паводле скарочанай праграмы, таму гэты, 4 курс для яго апошні, выпускны. Радыёэлектроніку Ян вывучае яшчэ з каледжу, куды паступіў пасля 9 класаў.
Паводле спадарыні Вольгі, пакуль што пытанне пра адлічэнне Яна не стаіць, але як падзеі будуць развівацца далей, прадказваць складана. Маці спадзяецца, што сыну дадуць давучыцца.
Навучанне на 4 курсе Ян спалучаў з працай у навукова-тэхнічным цэнтры КДБ. Туды ён трапіў на абавязковую летнюю практыку, а потым яму патэлефанавалі і запрасілі на працу. Ян працаваў на палову стаўкі – раніцай ішоў у гэты цэнтр, а потым на другую змену – на заняткі.
Вольга Салановіч кажа, што праца ў КДБ цяпер іграе супраць Яна. Паводле хлопца, супрацоўнікі, якія апытвалі яго, складалі пратакол, казалі яму, што ён – здраднік радзімы.
– Я не магу зразумець такіх ярлыкоў. Як можна называць чалавека здраднікам радзімы толькі за тое, што ён выказаў сваё меркаванне? – пытаецца спадарыня Вольга. – А што да працы, дык ён прыходзіў туды, паяў з дэталяў нейкія платы і не ведаў ніякіх дзяржаўных сакрэтаў.
Пра палітыку да выбараў 2020 года ў сям’і Салановічаў асабліва не размаўлялі. Ян таксама не выказваў выразна сваіх поглядаў.
– Час ад часу ён казаў, што яго не задавальняюць заробкі ў нашай краіне, узровень развіцця Беларусі ўвогуле, – распавядае жанчына. – Але гэта і так бачыць кожны, у каго ёсць вочы.
Паводле спадарыні Вольгі, пасля прэзідэнцкіх выбараў ужо нельга было заставацца абыякавым, збоку. І маці, і бацька падтрымліваюць Яна ў ягоным праве выказваць свае погляды.
– Мяне часам пытаюць, чаму я дазволіла яму некуды пайсці, не спыніла, – кажа маці палітвязня. – А я не разумею такіх пытанняў. Як я магу яму забараніць – даросламу чалавеку? Ён мае сваё меркаванне і права на яго выказванне. Больш за тое, гэтае права яму гарантаванае нашай Канстытуцыяй. А яго за гэтае меркаванне судзяць. Дык навошта тады нам тая Канстытуцыя?
Паводле спадарыні Вольгі, яны з мужам ніколі не ціснулі на Яна ў тым, што датычыць поглядаў. У разе патрэбы могуць толькі нешта параіць са свайго досведу. Спадарыня Вольга лічыць, што і не трэба ні ў якім разе ціснуць на моладзь. Жанчына захапляецца цяперашнім пакаленнем маладых беларусаў, якія не баяцца нешта рабіць і казаць, і ўдзячная ім за гэта. Таксама маці палітвязня ўдзячная людзям, якія падтрымліваюць яе сям’ю, выказваюць павагу да ейнага сына.
– Я ўдзячная ўсім, хто цяпер так, як і Ян, цярпіць гэтыя пакуты за нас усіх, – кажа спадарыня Вольга. – Увогуле вельмі ганаруся нашай моладдзю. Гэта цудоўныя людзі, цалкам новае пакаленне, не такое, як мы, і з імі нашая Беларусь магла б развівацца.
У той жа час маці Яна Салановіча асцерагаецца, што калі нічога не зменіцца, сыну наўрад ці дадуць спакойна жыць у Беларусі.
– Я не бачу далейшага жыцця для свайго сына ў гэтай краіне пры гэтай сістэме, – кажа суразмоўца. – Бо як здраднік радзімы можа працягваць жыць на гэтай зямлі? Яму не дазволяць.
Спадарыня Вольга распавядае, што трымацца ёй дапамагаюць добрыя словы і падтрыманне людзей, а таксама вера ў лепшае і перамогу.
– Калі мы згубім гэтую нітачку веры, то атрымліваецца, што ўсё гэта дарэмна? І нашае змаганне, і цярпенні нашых дзяцей? – пытаецца Вольга Салановіч. – Нам ніяк нельга раскісаць. Бо хто тады прыйдзе ў чацвер на Акрэсціна і адстаіць чаргу, каб перадаць тым, хто за кратамі, перадачу і кавалачак хатняга цяпла?
Ганна Ганчар belsat.eu