Еўрадэпутат пра пратэсты ў Беларусі: Грамадства паказвае сілу грамадзянскай волі
Еўразвяз негатыўна глядзіць на дзеянні ўладаў Беларусі падчас выбарчай кампаніі і пазітыўна – на грамадскі супраціў. Краіны Захаду сочаць за сітуацыяй.
Ад дзеянняў уладаў Беларусі будзе залежыць, ці Беларусь, а значыць кожны з нас, атрымае дапамогу ад Еўразвязу. Гэта пацвердзіў чарговы еўрапалітык, разважаючы пра недапушчальнасць рэпрэсіўных паводзінаў дзейнай улады Беларусі. «Белсат» папрасіў еўрадэпутата ад Літвы Андруса Кубілюса ацаніць выбарчую кампанію.
Гэта нагадвае часы гітлераўскай Германіі
На вашую думку, сёлетняя выбарчая кампанія – празрыстая на гэтым этапе?
Рашэнне Цэнтральнай выбарчай камісіі не рэгістраваць Бабарыку і Цапкала – вядучых кандыдатаў ад апазіцыі, скрала прэзідэнцкія выбары ў народу Беларусі.
Ці вы «ЗА» увядзенне санкцыяў у выпадку, калі ў Беларусі правядуць несумленныя і недэмакратычныя выбары
Ці Еўразвяз зноў увядзе санкцыі, будзе залежаць ад усяго выбарчага працэсу. Мы бачылі, што аднаго галоўнага кандыдата пасадзілі ў турму, у іншага забракавалі вялікую колькасць легальна і афіцыйна сабраных подпісаў. Так у дэмакратычных краінах ніхто сябе не паводзіць. Ёсць пытанне, як сябе будуць паводзіць сілавыя структуры. Тое, што мы бачылі на «Белсаце», і на YouTube – як мірных людзей на вуліцах забіраюць сілавікі, КДБ ці нейкія іншыя структуры – нагадвае часы гітлераўскай Германіі. Гэтак сябе не могуць паводзіць еўрапейскія краіны. Наперадзе і 9 жніўня, пасля якога мы пабачым агульную карціну, і будзем на яе рэагаваць.
Што б магло быць першым крытэрам для жорсткай рэакцыі ЕЗ?
Наяўнасць палітвязняў. Калі рэжым Лукашэнкі ў бліжэйшы час не выпусціць палітвязняў – кандыдатаў, палітычных дзеячаў, як Павел Севярынец, ці арыштаваных шараговых людзей і блогераў – мы будзем абмяркоўваць, якія маем увесці санкцыі.
Які другі крытэр?
Адпаведнасць кампаніі стандартам дэмакратычнасці. Мы ўсур’ёз папярэджваем, што назіраем за сітуацыяй вельмі ўважліва. Калі рэжым Лукашэнкі не пачуе, то ў будучыні можа атрымаць так званыя санкцыі Магніцкага, паводле прыкладу Злучаных Штатаў. Еўрапейскі звяз таксама павінен уводзіць персанальныя санкцыі. Аляксандр Лукашэнка, ягонае атачэнне і асабліва тыя, хто кіруе сілавымі структурамі, павінныя памятаць, што іхныя імёны добра вядомыя ўсім.
Грамадства перастала баяцца рэпрэсіяў
Ці можа асобная краіна, напрыклад, Літва, увесці яшчэ больш жорсткія абмежаванні, ці такія рашэнні ЕЗ прымае супольна?
Літва мае ўласны закон аб санкцыях Магніцкага і можа ўводзіць такія абмежаванні. Але значна больш моцныя санкцыі – уведзеныя на ўзроўні Еўрапейскага Звязу. Літва і яе партнёры будуць працаваць над другім варыянтам – еўрапейскімі санкцыямі. Але заўсёды гатовая ўвасобіць у жыццё і свае дзяржаўныя санкцыі.
Ці не адкажа беларуская ўлада на санкцыі яшчэ больш жорсткімі рэпрэсіямі?
Гістарычны досвед паказвае, што некаторыя аўтарытарныя лідары пераходзяць чырвоную мяжу і выкарыстоўваюць ваенную сілу, каб спыніць свой народ. Але ёсць лідары, якія пасля пратэстаў робяць нейкія крокі і ствараюць магчымасці для грамадства. Спадар Лукашэнка мог бы паглядзець на досвед не такі далёкі – на таго ж Назарбаева ў Казахстане.
Наколькі Еўрапарламент заангажаваны ў сённяшнія падзеі ў Беларусі?
У апошні тыдзень тэма Беларусі абмяркоўвалася ў Камітэце замежных справаў, які ў верасні-кастрычніку апублікуе адмысловы рапарт. Сітуацыю ў Беларусі абмеркавалі прадстаўнікі Камісіі і Рады Еўрапейскага звязу. Абсалютная большасць сябраў Еўрапарламенту прытрымліваюцца падобных поглядаў.
То бок усе негатыўна глядзяць на падзеі, якія адбываюцца ў Беларусі?
Негатыўна глядзім на тое, як сябе паводзіць улада ў дачыненні грамадзянаў і вельмі станоўча глядзім на тое, як грамадства перастала баяцца рэпрэсіяў і выказвае сваё жаданне пераменаў. Людзі павінныя мець легальную магчымасць выказаць сваё меркаванне наконт такіх пераменаў.
Больш праз вялікія справы
Якія магчымыя сцэнары далейшага супрацоўніцтва паміж Бруселем і Менскам пасля 9 жніўня?
Беларусь вельмі важная, як краіна, якая можа стаць моцнай. Нам хочацца, каб беларусы мелі магчымасць выбіраць свой шлях, як гэта робяць у Грузіі, Украіне, у апошні час і ў Арменіі. Таксама як тыя краіны, Беларусь пасля пераменаў можа шырэй выкарыстоўваць магчымасці праграмы Усходняга партнёрства: гэта і бязвізавы рэжым, і эканамічная дапамога. Нашыя ўмовы простыя: дэмакратыя, адпаведнасць прававой дзяржаве, эканамічныя рэформы. У праграме Усходняга партнёрства ўсё базуецца паводле прынцыпу «Больш праз вялікія справы і менш праз дрэнныя справы». Калі дзяржава робіць вялікія рэформы, яна атрымае ад Еўрапейскага звязу больш праграмаў дапамогі. Калі дзяржава робіць крок назад – з боку Еўрапейскага звязу гэтая дапамога адразу ж памяншаецца.
Межы Еўразвязу цяпер зачыненыя для Беларусі. Як гэта можа паўплываць на працэс выбараў у Беларусі?
З-за COVID-19 шматлікія межы ўсё яшчэ застаюцца зачыненымі. Мы будзем абмяркоўваць пытанне пра тое, як на гэтых выбарах будуць прысутнічаць міжнародныя назіральнікі, у тым ліку назіральнікі з боку Еўрапейскага Парламенту. Такія назіральнікі павінныя прысутнічаць падчас выбараў у Беларусі. Гэтае пытанне будзе абмяркоўвацца.
Як Еўропа можа падтрымаць грамадзянскую супольнасць Беларусі?
Навучанне – адная з прыярытэтных праграм, праграма Erasmus + для ўсіх краінаў Усходняга партнёрства – гэта вельмі важны інструмент. Колькі магчымасцяў атрымаюць беларускія студэнты, будзе залежыць і ад таго, што адбудзецца 9 жніўня. Цяпер думаем, як узнавіць праграмы дапамогі Еўрапейскага звязу, якія ажыццяўляліся пасля выбараў 2010 года, калі шмат беларусаў трапілі ў турмы. Тады была праграма падтрымання іхных семʼяў. Такая праграма павінная быць адноўленая. Вельмі важна падумаць пра гэта сёлета, таму што ў гэтым годзе ўзгадняецца фінансавы план дзейнасці Еўрапейскага звязу на будучыя 7 гадоў. Трэба гэтыя праграмы ўключаць у бюджэт Еўрапейскага Звязу.
Ганна Русінава Belsat.eu
