Падчас прэзідэнцкай кампаніі ў Беларусі сотням беларусаў прышлося сутыкнуцца з рэпрэсіямі і адвольнымі затрыманнямі. Ці так страшна сядзець на «соднях»? Як перажыць гэты перыяд з найменшымі стратамі? Адказваем на самыя папулярныя пытанні.
Што такое «содні»?
Адміністрацыйны арышт або ў народзе «содні» – гэта прысуд за адміністрацыйнае правапарушэнне. Сесці, напрыклад, на 15 содняў можна не толькі за ўдзел у акцыі, аднак і за хатні гвалт, дробны крадзеж або знаходжанне ў нецвярозым выглядзе на вуліцы.
Максімальная санкцыя за адзін пратакол – 15 содняў. За адное судовае паседжанне могуць пакараць максімальна 25 соднямі. Аднак беларуская гісторыя ведае выпадкі, калі некаторым актывістам прысуджалі па 15 содняў за кожны складзены пратакол, і ў выніку яны атрымоўвалі па 120 содняў. Гэтак здарылася з Дзмітрыем Казловым, які больш вядомы як блогер Шэры кот.
У Менску для ўтрымання на соднях ёсць спецыяльная ўстанова – Цэнтр ізаляцыі правапарушальнікаў. У іншых гарадах адміністрацыйна арыштаваныя ўтрымліваюцца ў Ізалятары часовага ўтрымання. Там жа могуць знаходзіцца і затрыманыя па крымінальных справах да СІЗА.
Якія там умовы?
ЦІП або ІЧУ – не калонія і нават не СІЗА, таму ўмовы і распарадак так значна адрозніваюцца. Дарэчы, умовы ў менскім ЦІП часта лічацца горшымі па краіне.
Актывістка «Моладзевага блоку» Лізавета Пракопчык, якая двойчы была на соднях – увесну 2017 года пасля «дармаедскіх» пратэстаў і сёлета пасля акцыі з труной на фоне рэпетыцыі параду – апісвае ўмовы як спартанскія.
«Камеры розных памераў ад 2 да 8 чалавек. Двухпавярховыя ложкі, сталы і лавы, тумбачкі амаль для кожнага. Ёсць ракавіна і смярдзючы, але агароджаны, туалет. Зараз сцены жоўтага колеру і лавы са сталамі нібыта з дрэва. Астатняя мэбля з металу, пафарбаваная ў шэры колер», – так яна апісвае ўнутранае ўбранства ЦІПу.
Зараз узмацніўся ціск
Праваабаронцы адзначаюць, што апошнім часам умовы ўтрымання на ЦІПе значна пагоршыліся апошнім часам. Прычым штучна: у людзей забіраюць пасцельныя прыналежнасці днём, не дазваляюць сядзець і ляжаць на ложках, рэдка выходзяць на прагулку – прычым гуляюць не на вуліцы, а ў бетонным памяшканні, дзе няма даху. Часам супрацоўнікі ЦІП уначы кожныя некалькі гадзінаў выходзілі і будзілі людзей у камеры.
Зараз пад падставаю эпідэміі забароненыя сустрэчы з адвакатамі. Некалькі тыдняў былі забароненыя перадачы. Душ дазваляецца прымаць раз на 7 – 10 дзён, аднак палітык Мікалай Статкевіч распавядаў, што яму не давалі нармальна памыцца месяц.
Шмат актывістаў паведамляла, што зараз адміністрацыя вылівае хлор у камеру – праз гэта людзі пачынаюць задыхацца.
Ціск з боку адміністрацыі
Лізавета Пракопчык кажа, што шмат з таго, як да цябе будуць ставіцца на ЦІП, залежыць выключна ад твайго стаўлення да сітуацыі. Паводле яе, існуе некалькі рэжымаў, на якіх можна адсядзець.
«Лёгкі» – намагаешся не ўскладняць сабе жыццё і пагаджаешся з адміністрацыяй. «Сярэдні» – перыядычна нагадваеш адміністрацыі аб іх абавязках і просіш іх выконваць сваю працу. «Складаны» – усім выглядам паказваць, што табе не падабаецца знаходзіцца на соднях.
«Другі раз я абрала рэжым «лёгкі», бо сядзела толькі 5 содняў, і мне не хацелася аніяк бунтаваць. Аднак хоць я тады была зусім не канфліктная, але нада мною ўсё роўна здзекаваліся», – распавядае Лізавета.
Часцей за ўсё сукамернікі – гэта бесхацінцы. У вас могуць запытацца, за што вы сядзіце. Лізавета зазначае, што ўсе ў адной сітуацыі, таму і стаўленне роўнае.
«Сярод мужчын шмат хто ведае аб «палітычных», сярод жанчын жа – наадварот. Часта даюць заўвагі накшталт «навошта табе яно, трэба ўжо дзяцей нараджаць, а не па мітынгам хадзіць».
Праваабаронца Сяргей Усцінаў зазначае, што зараз умовы і стаўленне ўтрымання пераважна залежаць ад адміністрацыі ўстановы:
«Ім нічога не каштуе нармальна ставіцца да людзей і спыніць гэтае жорсткае і бесчалавечнае абыходжанне, якое часам пераходзіць у катаванні. Аднак начальству ЦІП, імаверна, падабаецца зневажаць людзей».
Чым займацца на соднях?
Графік не адрозніваецца разнастайнасцю. Можна чытаць (калі не забаранілі перадачы), гуляць у настольныя гульні, глядзець тэлебачанне пры магчымасці. Так прапісана ў заканадаўстве, аднак рэчаіснасць часта адрозніваецца.
«Я хацеў ахвяраваць тэлевізары ў ЦІП, але мне проста адмовілі ў гэтым. Уладам патрэбна, каб палітычныя пакутавалі. Навошта ім палягчаць умовы і ўносіць разнастайнасць у нуднае сядзенне. Яшчэ яны ўспрымаюць гэта як лішнюю працу, за якую аніхто не даплаціць», – кажа Сяргей Усцінаў.
Як скардзіцца на ўмовы?
Пасля акцыяў пратэсту ў ЦІПе забіраюць пісьмовыя прыналежнасці, таму пісаць скаргі вельмі складана. Можна скардзіцца на ўмовы ўтрымання толькі вусна.
Пасля вызвалення і праходжання ўсіх даступных сродкаў абароны на нацыянальным узроўні, можна падаваць скаргу ў камітэт па правах чалавека ААН.
Ці варты гэты досвед?
Пётр Маркелаў, які чатыры разы адбываў адміністрацыйны арышт кажа, што адзін раз – гэта даволі цікава.
«Але не тое, што было апошнім часам – гэта катаванні і чысты здзек», – гаворыць ён.
Лізавета Пракопчык таксама лічыць, што «содні» могуць быць нават карыснымі.
«Раю пасядзець, каб зразумець, як да цябе ставіцца дзяржава – як да апошняй скаціны», – зазначае актывістка.
Ксенія Тарасевіч belsat.eu
