Аляксандр Лукашэнка павіншаваў усіх грамадзян Беларусі з днём Канстытуцыі. Зрабіў ён гэта пасля таго, як – літаральна напярэдадні, месяца нават не прайшло – асудзіў яе дзеючы тэкст на перагляд і знішчэнне.
У 1994 годзе ён прысягаў на вернасць Канстытуцыі, абяцаў строга выконваць яе. Аднак яна апынулася занадта цеснай, стрымлівала буйную прэзідэнцкую фантазію ў пэўных рамках. Таму было вырашана яе перакроіць.
Спачатку перакроілі ў 1995 годзе, прыбраўшы адназначную норму аб адзіна дзяржаўным статусе беларускай мовы, а заадно пазбавіўшыся ад сімволікі той дзяржавы, у якой Лукашэнка абіраўся. Гістарычная «Пагоня» на чырвонай кнізе Канстытуцыі была заменена неасавецкім пахавальным вянком.
Затым абцялі ў 1996 годзе. Змянілі прынцыпы фарміравання парламенту і Канстытуцыйнага суду, узаемаадносіны паміж галінамі ўлады, узмацніўшы «ствол» у асобе прэзідэнцкіх паўнамоцтваў. Баланс быў цалкам парушаны, з-за чаго ўсё ў краіне з ног ўстала на галаву, але ў такім становішчы Канстытуцыя задавальняла вышэйшага носьбіта ўлады.
Задавальняла. Да 2004 году. У 2004 годзе ў яе ўнеслі апошні, як тады здавалася, «штрых»: адмянілі норму, што рэгламентавала тэрмін знаходжання адной асобы ва ўладзе двума тэрмінамі.
Я памятаю вельмі многіх разумных людзей, якія тлумачылі неабходнасць ўсіх гэтых канстытуцыйных пераменаў.
У 1995 годзе галоўным «тлумачальнікам» быў кіраўнік Адміністрацыі Леанід Сініцын. Вось, казаў ён, прэзідэнт зможа дзякуючы гэтым пераменаў адолець страшны Беларускі народны фронт, а ўжо тады краіна пачне квітнець.
І дзе той Сініцын?
Фактычным «бацькам» рэдакцыі Канстытуцыі 1996 году абазнаныя людзі называюць члена Канстытуцыйнага суда Рыгора Васілевіча. Мне давялося прыкладна за паўгода да рэферэндуму браць у Рыгора Аляксеевіча інтэрв’ю для газеты «Имя». Ён быў пераканаўчы, як усе юрысты. Вось, – вынікала з яго інтэрв’ю, – балансу няма, парламент занадта магутнай, Канстытуцыя парушаецца, трэба пашырыць паўнамоцтвы Канстытуцыйнага суду па кантролі за выкананнем Канстытуцыі, але адначасова злёгку падкарэктаваць, каб кантроль не быў самаўпраўствам.
І хоць потым Васілевіч пабываў і ў ролі старшыні Канстытуцыйнага суду, і генеральнага пракурора, неяк хацелася б даведацца, наколькі спраўдзіліся яго спадзяванні і ці сапраўды краіна наша стала яшчэ больш дэмакратычнай, чым была.
У 2004 годзе, напярэдадні апошняга (на сённяшні дзень) рэферэндуму, галоўны рэдактар краіны, пыхкаючы люлькай у сваім кабінеце, пераконваў мяне:
– Вы не разумееце. Аляксандр Рыгоравіч ужо стаміўся ад адказнасці, ад працы на карысць радзімы. Вось зараз адменіць абмежаванне, выйдзе на трэці прэзідэнцкі тэрмін, правядзе ўсе неабходныя рэформы і сыдзе на спакой.
Спадар галоўны рэдактар, як вам асабіста цяпер на пенсіі? Адказнасці за той, трэці, рэферэндум не адчуваеце? Ніякай?
Вы хочаце мне сказаць, што ўсе гэтыя ў рознай ступені паважаныя людзі сапраўды паважалі Канстытуцыю і хацелі, каб яна стала лепшай? Не, дарагі чытач, вы відавочна не гэта жадаеце мне сказаць. Ды і яны, паклаўшы руку на сэрца і застаўшыся са мной сам-насам, таксама сёння сказалі б не гэта. Гэта значыць, зразумела, сябе бы яны апраўдвалі: мы – гэта значыць, яны – сапраўды хацелі як лепш. А тое, што сядзім там, дзе сядзім, і гэтак глыбока, як сядзім, то вінаватыя не мы. Гэта значыць, не яны.
А хто вінаваты?
Канстытуцыя, у якую была ўнесена норма аб рэферэндуме, выкарыстоўваючы якую народ спыталі, ці хоча ён чагосьці там, пры гэтым манапалізаваўшы дзяржаўныя сродкі масавай інфармацыі, адхіліўшы апазіцыю ад удзелу ў фарміраванні камісій па правядзенні выбараў і рэферэндумаў, на ўсю моц выкарыстоўваючы права скасавання кантрактаў з тымі, хто праявіў палітычную нязгоду з рэжымам і г.д.? Канстытуцыя вінаватая?
Вядома! Хто ж яшчэ! Як яе паважаць пасля таго, як яна здалася без бою ?!
Яна сама вінаватая! Ату яе, непаважаную! І няма чаго мяняць яе ўсенародна, грошы марнаваць! Самі ўсё зробяць – у кабінетнай цішыні, каб потым спаць спакойна.
Ёсць за што падняць тост?
Аляксандр Фядута/АА belsat.eu
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.
