Упаўнаважаны Святланы Ціханоўскай у рэфармаванні Канстытуцыі ды Выбарчага кодэксу Анатоль Лябедзька адзначыў, што працоўную групу стварылі яшчэ да выбараў, а пачатак самога працэсу зменаў можна акрэсліць 2017 годам.
«У верасні мінулага года мне прапанавалі далучыцца да працы, і напрыканцы года мы ўжо мелі праект Выбарчага кодэксу», – распавёў Лябедзька ў размове з «Белсатам».
Паводле яго, змяніць выбарчае заканадаўства грамадская супольнасць намагалася яшчэ ў 2017 годзе, выкарыстоўваючы парламенцкі мандат Ганны Канапацкай: «Гэта была не зусім удалая праца. Мы падрыхтавалі праект аб зменах у кодэкс, але ён быў скіраваны на пошук кампрамісу з дзейнымі ўладамі, бо тады была іншая палітычная сітуацыя. Праект рыхтавалі прадстаўнікі асноўных палітычных партыяў, перадалі яго Канапацкай і Ярмошынай у ЦВК, але далейшага руху праекту не было».
«Цяпер мы скіравалі працу не на кампраміс, а на стварэнне кодэксу, які дазволіць правесці сумленныя выбары ў новай Беларусі», – падкрэсліў упаўнаважаны Ціханоўскай.
На гэтым этапе ідзе міжнародны аўдыт праекту новага кодэксу: установы з розных краінаў даюць экспертызу і робяць выснову аб праекце.
Навошта нам новы кодэкс?
Неабходнасць рэфармаваць Выбарчы кодэкс наспела даўно: «У Беларусі было праведзена 6 прэзідэнцкіх і 6 парламенцкіх кампаніяў, і яны не адпавядалі міжнародным стандартам і не былі прызнаныя сумленнымі. Таму ў нас гэтая праблема стаіць на працягу дзесяцігоддзяў.
Калі мы глядзім на палітычны парадак дня, што агучыла Святлана Ціханоўская і ейныя прыхільнікі, то бачым там трэцім пунктам свабодныя і сумленныя выбары. Гэта гучыць як абсалютна пазітыўны і добры намер, але для яго патрэбныя пэўныя інструменты і механізмы», – кажа Анатоль Лябедзька.
Палітык мяркуе, што і цяперашняе заканадаўства жыццяздольнае: «Пры наяўнасці моцнай палітычнай волі адносна сумленныя выбары можна было б правесці і з цяперашнім кодэксам. Але калі ёсць верагоднасць, што новы дакумент будзе прыняты, трэба рабіць максімальна спрыяльныя ўмовы, каб у новым кодэксе не засталося спакусы фальсіфікаваць выбары. Каб людзі не сумняваліся, што іхных галасоў не скрадуць і што імі ніхто не маніпулюе».
Адметнасці кодэксу
Што будзе ў фінальным варыянце – пакажа час, але працоўная група мае прапанаваць некалькі значных зменаў.
Датэрміновае галасаванне. «Мы робім захады, каб была дэталёвая рэгламентацыя», – адзначыў Лябедзька.
Паводле прапановы працоўнае групы, датэрмінова прагаласаваць можна будзе толькі на адным участку акругі і толькі пры наяўнасці даведкі ці дакументу, які пацвярджае, што чалавек не зможа прыйсці на ўчастак у асноўны дзень галасавання.
«То бок чалавек не праз уласнае жаданне, а праз пэўныя акалічнасці мае галасаваць тэрмінова. Будзе жорсткі пералік гэтых сітуацый», – патлумачыў наш суразмоўца.
Падлік галасоў. У цяперашнім кодэксе падлік галасоў вядзе камісія паводле ўласнага бачання, а ў новым заканадаўстве гэткі працэс прапішуць падрабязна.
Кожны бюлетэнь мусяць дэманстраваць гэтак, каб усе чальцы камісіі і назіральнікі ды назіральніцы маглі бачыць пазнакі выбарнікаў.
«Мінус у тым, што такім чынам падлік галасоў будзе ісці больш марудна. Але фальсіфікаваць падлік стане немагчыма», – распавёў Лябедзька.
Выбарчыя камісіі. Яны мусяць складацца не з прадстаўнікоў аднаго працоўнага калектыву, а і з прадстаўнікоў тых асобаў, якія бяруць удзел у выбарах.
«Калі я, напрыклад, удзельнік выбарчага працэсу, то за мной мае быць права мець свайго прадстаўніка ў складзе камісіі. Гэтае права можна і не рэалізаваць, але за кандыдатам яно замацаванае», – патлумачыў прадстаўнік Святланы Ціханоўскай.
Палітычныя партыі. Доўгі час партыйнае жыццё было ў заняпадзе, бо з апазіцыйнымі партыямі толькі вялі змаганне. Цяпер прапаноўваецца замацаваць выбары ў парламент паводле змяшанае сістэмы, прапарцыйна мажарытарнай – палову дэпутатаў выбіраюць паводле партыйных спісаў, а другую палову – непасрэдна ў выбарчых акругах.
«Гэта будзе штуршок для развіцця палітычнага жыцця ў Беларусі. З аднаго боку будуць прадстаўнікі выбарнікаў з акругі, а з другога – будзе магчымасць фармаваць дзеяздольныя кааліцыі ў парламенце. І гэта адказнасць партыяў за тое заканадаўства, якое прымаецца цягам чатырох гадоў, – людзі могуць ацэньваць эфектыўнасць, і калі іх не задавальняе, то людзі проста не галасуюць за партыю на наступных выбарах», – тлумачыць Лябедзька.
