Блогер і краязнаўца з Маладзечна Уладзімір Садоўскі ўзбагаціў сучасную беларускую літаратуру нетыповым для Беларусі жанрам «зомбі-хорар», выдаўшы кнігу «1813». Разам з аўтарам разбіраемся, чаму людзі любяць жахліўчыкі і што паўплывала на паўстанне кнігі.
Уладзімір Садоўскі па прафесіі інжынер-энэргетык, вядзе краязнаўчы блог Маладзечна і цікавіцца міжваеннай архітэктурай. Аднойчы ён вырашыў напісаць зомбі-хорар і зрабіў гэта цягам трох месяцаў, пішучы кожны дзень па 2-3 гадзіны пасля працы. На краўдфандынгавым зборы цягам месяца сабраліся грошы на кнігу, якая выйшла ў колькасці 500 асобнікаў і некалькі месяцаў назад увайшла ў фінал прэміі «Дэбют». Што натхніла наваспечанага пісьменніка на «жахлівы» літаратурны жанр, у якім кампазітар Міхал Клеафас Агінскі змагаецца з зомбі дый яшчэ ў Маладзечне?
«Хацелася стварыць зомбі-хорар, бо я цікаўлюся гэтым жанрам. Як краязнаўца, хацеў, каб падзеі адбываліся менавіта ў Маладзечне. Там да 19-га стагоддзя стаяў замак дзядзькі Агінскага, якога ён перыядычна наведваў. Агінскі ўвогуле асоба вельмі шматгранная: ён і паўстанцам быў, змагаўся супраць Расейскай імперыі, потым быў яе сенатарам і нават шпіёнам. А калі я думаў, адкуль бы ў нас узяліся гэтыя замбакі, пачаў капаць у гісторыі і адкрылася, што падчас падзеяў 1812-га года, калі напалеонаўскія войскі адступалі, была адна з бітваў, пасля якой было шмат непахаваных жаўнераў. Пры чым афіцыйныя гісторыкі сцвярджаюць, што целы знаходзілі ажно да 1814-га года. Знаходзілі парэшткі, косткі на палях. І я падумаў, што гэта добрая глеба для паўстання замбакоў», – распавядае Уладзімір.
Згодна з сюжэтам, менавіта французкія жаўнеры сталіся першаснымі зомбі. Даведаўшыся, што наш край вызвалены ад напалеонаўскіх войскаў, Агінскі вырашае паехаць да дзядзькі ў Маладзечна. Дзеянне адбываецца напрыканцы зімы, калі наступае адліга, пачынае раставаць зямля, з якой высоўваюцца трупы-пачвары. Як тлумачыць сам аўтар, зомбі-хорар гэта не толькі выдумка, а апісанне развіцця пандэміі, масавага захворвання, толькі ў іншай форме.
«Вось такія пандэміі, яны якраз у гісторыі, калі сачыць, звязаны з войнамі вялікімі. Напрыклад, эпідэмія «гішпанкі» пасля першай сусветнай забрала мільёны жыццяў. А калі ўзяць наш час, можна назваць пандэміяй ідэалогію. Таксама такі вірус. Калі ўжо ў палітыку залазіць», – дадае пісьменнік.
Мы жывем у даволі мірны час і ў звычайнага чалавека трапіць у такую жудасную сітуацыю проста мізэрныя шанцы. Калі параўноўваць, напрыклад, з сярэднявеччам: ідзеш у лес, там цябе маглі забіць ці дзікія звяры, ці бандзюгі, якія паміж гарадамі хадзілі. Карацей, такой рызыкі для жыцця ў ранейшыя часы было болей. А ў наш час, не гледзячы на тое, што па тэлеку паказваюць: там забілі кагосьці, там забілі, забілі, забілі, статыстыка кажа, што колькасць такіх жудасных момантаў у жыцці звычайнага чалавека памяншаецца. Таму, калі няма ў звычайным жыцці такой «жэсці», душа звяртаецца да прыдуманай. Такая прыродная патрэба. Я, канешне, такі сабе аналізатар, не самы выбітны.
Большасць водгукаў, кажуць, што тэма добрая, жывое развіццё сюжэту. Быў, праўда, адзін выпадак з вобласці «не чытала, але асуджаю». Супрацоўніца музею Агінскага ў Залессі, калі толькі даведалася пра збор сродкаў на выданне кнігі, «ооочэнь вазмуцілась» і нават напісала пра гэта артыкул у газеце «Культура». У нас ёсць такая газета, аказваецца. І я даведаўся, што «не трэба чапаць светлую памяць нашага выбітнага продка і дзеяча, нейкімі там пэцкаць яго замбямі. Ён не мог такога рабіць, ён ваабшчэ святы чалавек».
Я спакойна адрэагаваў, таму што на маю думку, вось такіх бронзавых фігур не павінна быць. Яны павінны жыць. Як тады жылі, так і цяпер жыць у гісторыі, у літаратуры. Рабіць куміра не варта. Тым больш асоба Міхала Клеафаса Агінскага далёка не звычайная. Большасць яго ведае як кампазітара. Але ён вельмі авантурны чалавек. І як лічаць некаторыя, па загаду Аляксандра І, ён перад вайной 1812-га года, ездзіў па Еўропе і збіраў звесткі, ледзь не шпіёнам быў. І тое, што я пра яго зомбі-хорар прыдумаў, гэта яшчэ вяршыня айсберга, якую ў літаратуры пра яго можна напісаць. Там і дэтэктывы, і шпіёнскія раманы, «Агінскі – агент 007» – такое можна распісаць, пры чым базуючыся на рэальных гістарычных фактах.
Цяпер я працую над працягам менавіта гісторыі Агінскага і і зомбі. Але ў прынцыпе ў мяне ёсць яшчэ некалькі задумак. І хочацца якраз закрануць міжваенныя часы, бо зараз шмат па іх капаю. Я вырашыў пакуль пазбавіцца гэтай практыкі браць гістарычных асоб. Гэта будзе толькі з Агінскім, а ў наступных ужо хочацца нешта такое прыдуманае, але на гістарычнай аснове.
Жанравая літаратура акурат можа падняць цікавасць да беларускай літаратуры. Бо як бы і расейскай шмат. Але ў беларускамоўнай, на прыкладзе маёй кнігі, ёсць спалучэнне масавага жанру і беларускай рэчаіснасці. Дзеянне адбываецца ў Беларусі і гэта павінна прыцягваць. Гэта ж сваё. У расейскіх фантастыкаў, дзеянні ў Маскве адбываюцца. А тут сёння чытаеш пра зомбі ў Маладзечне, а заўтра сеў на цягнік прыехаў, а там нікога няма.
Паўліна Валіш, belsat.eu