Ведаеце, чаму Лукашэнка гэтак рэзка адрэагаваў на канцэпцыю законапраекту аб хатнім гвалту? У саманазванага «бацькі» ў галаве не месціцца, што ў хатніх лукашэнак могуць забраць з рук скураны пас, каб хто-кольвек, пацярпелы ад хатніх «рэпрэсіяў», меў спадзевы на прытулак, а ўжо тым больш на «санкцыі». Піша Зміцер Ягораў.
Давайце дамовімся: гэты тэкст не дыскусія пра тое, што шлёпаць дзяцей – няправільна, што біць жонку (а хоць бы і мужа, бацьку, маці ці ўнучатага пляменніка) – ганебна і недапушчальна. Бо гэта асобная тэма-падмурак. Гэтаксама немагчыма размаўляць пра марскую навігацыю, дапускаючы, з павагі да суразмоўцы, што Зямля плоская. Ці часам плоская, ці плоская праз традыцыі, ці плоская дзеля ейнага ж дабра.
Праект канцэпцыі Закону «Аб супрацьдзеянні хатняму гвалту» – гэта былі накідкі мапы. Якія «капітан Лукашэнка» дэманстратыўна парваў, прыгаворваючы, што Зямля – плоская і Віця гэтаму сведка. А накідкі былі б для нашага карабля карысныя, а мапа – Закон – патрэбная. І вось чаму.
Няма падлейшай і горшай з’явы за гвалт у сямʼі. Цярпяць ад яе зазвычай самыя безабаронныя – дзеці, жанчыны і старыя. Як слабейшы можа адрэагаваць на гвалт? Цярпець ці спрабаваць залагодзіць, або ўцячы. Калі ёсць да каго.
Міліцыя, як правіла, неахвотна «лезе ў сямейныя справы». І зразумела чаму: як дзейнічаць – незразумела, рэальных эфектыўных рычагоў уздзеяння няма. Штогод па дапамогу ў міліцыю ў сувязі з хатнімі канфліктамі звяртаюцца больш за 180 тысячаў разоў. Але да адказнасці прыцягваюць у найлепшым выпадку аднаго з трох агрэсараў. Ды і ахвяры часцяком супраць пакарання, бо часцей за ўсё агрэсараў… штрафуюць. Такім чынам дзяржава карае ўсю сямʼю, бо хатнія бюджэты, як правіла, агульныя.
Цяперашняе заканадаўства, хаця б на паперы, але прадугледжвае дапамогу ахвярам хатняга гвалту. Але каб гэтую дапамогу атрымаць, дзяржава чакае, каб грамадзяне здорава нацярпеліся: спачатку з тым, хто распускае рукі, будуць весці прафілактычныя размовы, потым вынесуць афіцыйнае папярэджанне, потым паставяць на ўлік і толькі пасля гэтага магчымае «абарончае прадпісанне» – норма, якая забараняе агрэсару, напрыклад, кантактаваць з ахвяраю. А як няма аформленых заяваў, то якая ж ты ахвяра? Іншая справа – калі даходзіць да цялесных пашкоджанняў ці замаху на жыццё. Тады пачынаюць дзеяць нормы Крымінальнага кодэксу.
Паводле адрынутай канцэпцыі механізм абароны і права на сацыяльную дапамогу можна было б запусціць нават без заявы. Ну а пакуль, як у тым анекдоце пра міліцыю – «калі зарэжуць – тады і прыходзьце».
Аляксандр Лукашэнка абурыўся, што ў канцэпцыі закону «модная на захадзе фармулёўка» – гэта пра супрацьдзеянне гвалту ў сямʼі. І, як належыць папулісту, пачаў разглагольстваваць зусім пра іншую тэму. Галоўнае – каб выклікаць эмоцыі. «Мужык на мужыку жэніцца» – гэта аргумент паборніка «традыцыйнай сямʼі», які колькі гадоў не жыве са сваёй жонкаю і хаваў свайго малодшага сына ад усіх. А хто маці сына, дакладна грамадскасць гэтак і не ведае.
«Гэта нашая традыцыя, нашае жыццё і мы будзем гадаваць так, як трэба», – працягвае Лукашэнка пасля таго, як прызнаўся, што старэйшаму сыну Віктару ад яго «трапляла».
Увесь гэты папулістычны шум не мае аніякага дачынення да канцэпцыі новага закону. Я нават сумняюся, што Лукашэнка ўвогуле чытаў, хоць па дыяганалі, тую канцэпцыю закону. Затое вось абаронцам «традыцыяў» выступіў.
Толькі якіх? Біць дзіця, каб выгадаваць годнага чалавека? Біццё выклікае толькі страх, сорам і боль. А сапраўды традыцыйная сямʼя – гэтая тая, што напоўненая любоўю, паразуменнем. Дом – гэта месца, дзе бяспечна ўсім. А калі малыя пальчыкі лезуць у разетку – трэба паставіць заглушку, а не біць па руках.
Да таго, як на тэму закону «адпаліў» Лукашэнка, крытыкаю ідэі займаліся бадай што толькі рэлігійныя дзеячы ды актывісты. Але цяпер чуваць засцярогі, што гэткім законам пачалі б злоўжываць супраць… ды каго заўгодна. Маўляў, да кожнага можна было б прыйсці дадому і запратакаліраваць, што на пліце няма свежага баршчу, а таму дзяцей трэба забраць.
Шаноўныя, рэаліі такія, што дзяржава можа ўламацца ў ботах у любы дом, з любой прычыны ці без яе. Нават «Фраў А» патрэбная выключна для маштабных паказальных «чыстак».
Калі хочаце, сямʼя – гэта міні-дзяржава, са сваймі законамі і бюджэтам. Канцэптуальна Лукашэнка жыве па гіпертрафіраваным законе «мой дом – мая крэпасць». Вось і мутузіць сваіх «дзяцей», «дзеля іх жа дабра» на плошчах і пікетах. Якія правы чалавека? Хто звяртаецца па дапамогу звонку, або спрабуе спыніць гвалт – той становіцца ворагам. Іншыя «сямейнікі» мусяць «стаяць роўненька» і глядзець, як глядзеў Дзіма Лукашэнка, калі «пападала» Віці.
Закон аб супрацьдзеянні хатняму гвалту не даў бы нейкіх звышпаўнамоцтваў дзяржаве. Але пры правільным выкарыстанні, дапамог бы тысячам. І тым больш дзіўна і прыкра выглядае пазіцыя Беларускай праваслаўнай царквы і Каталіцкага касцёлу, якія выступілі фактычна з тымі ж прыёмамі, якія выкарыстоўвае Лукашэнка. Праваслаўная царква баіцца, што ў бацькоў забяруць магчымасці самастойна выхоўваць дзяцей, а Каталіцкі касцёл пабачыў «наступ на традыцыйныя каштоўнасці» і «размыванне панятку сямʼі». Можа яны таксама тую канцэпцыю і не чыталі? Або, як і дзяржава, прызвычаіліся заходзіць у нашыя дамы, не грукаючы ў дзверы.
Зміцер Ягораў, belsat.eu
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.