5G, пульсаксіметры, новыя штамы… 10 рэчаў пра каронавірус, якіх вы можаце не ведаць
Галоўнае: вакцынуйцеся, насіце маскі, мыйце рукі, трымайце сацыяльную дыстанцыю. Захварэць і памерці можа любы, нават самы здаровы, а лекаў пакуль няма.
Ніжэй – працяг разбору пытанняў пра каронавірус. Першыя 10 пытанняў тут:
11. Што рабіць, калі ўжо хварэю?
Ізалявацца, звяртацца да доктара. Калі няма небяспечных сімптомаў (цяжка дыхаць, сціскае грудзі, парушаюцца маўленчыя ці рухальныя функцыі), выклікаць хуткую не трэба – варта найперш звязацца з тэрапеўтам. Магчыма, лекаванне сімптомаў не спатрэбіцца. Калі доктар не скажа іншага, трэба застацца ўдома мінімум на 10 дзён па з’яўленні сімптомаў або пазітыўнага тэсту і яшчэ тры дні пасля знікнення сімптомаў. Трэба быць у ізаляцыі ад іншых людзей і на дыстанцыі прынамсі 1 метр, кантактаваць толькі ў медычнай масцы, піць шмат цёплага, рэгулярна праветрываць памяшканне і мыць рукі (калі ў памяшканні жывуць іншыя людзі, прасіць іх дэзынфікаваць за вамі паверхні, даваць вам асобны посуд, захоўваць смецце ад вас у асобных герметычных пакетах). Падрабязныя інструкцыі па-расейску можна пачытаць тут. Ежу і лекі можна замаўляць праз інтэрнэт, шэраг кампаніяў прапануе бескантактавую дастаўку.
12. Як прасачыць, каб не стала горш?
Мераць тэмпературу, пульс, ціск і насычэнне крыві кіслародам. У Беларусі нормаю для працягу лекавання ўдома лічыцца тэмпература не ніжэй за 35 °С і не вышэй за 38,5 °С, пульс не ніжэй за 40 і не вышэй за 90 удараў за хвіліну (гэта можна палічыць самастойна, маючы гадзіннік з адлікам секундаў), частата дыхання менш за 22 цыклы ўдыху-выдыху за хвіліну, насычэнне крыві кіслародам больш за 94 %, адсутнасць упартага сухога кашлю, нарастання галаўнога болю, галавакружэння ці затарможанасці свядомасці, адсутнасць пасінення вуснаў і носа або збляднення скуры, адсутнасць рэзкіх перападаў ціску і сісталічны ціск (тая лічба, якую называюць першай у фразе «X на Y») не ніжэй за 100 і не вышэй за 180. Пульсаксіметры маюць далёка не ўсе, а новы каштуе ў Беларусі ад 40 рублёў. Калі будзеце пазычаць у знаёмых, папрасіце інструкцыю або адшукайце ў інтэрнэце (падчас вымярэння нельга зазіраць усярэдзіну прыбора, на пазногці не павінна быць лаку, замер нельга рабіць пад моцнаю крыніцаю святла і гэтак далей).
13. Наколькі ўсё кепска з COVID-19 у Беларусі?
Не ведаем дакладных лічбаў, але ўсё сапраўды кепска. Афіцыйная статыстыка аб каронавірусе ў Беларусі не выклікае даверу: за першы год эпідэміі прызналі 2 тысячы смерцяў інфікаваных каронавірусам, а так званая залішняя смяротнасць склала 33 690 чалавек (12-е месца ў свеце на душу насельніцтва, і гэтыя звесткі няпоўныя). Прагназуюць, што цяпер у Беларусі ад каронавіруса рэальна паміраюць па 150 чалавек за дзень. Недзяржаўную ініцыятыву медыкаў «Белые халаты» ўлады Беларусі залучылі ў спіс экстрэмісцкіх матэрыялаў.
14. Што за ідэя з ковіднымі пашпартамі?
Гэта не пра Беларусь. Так у заходніх краінах называюць сертыфікат аб вакцынацыі або выздараўленні пасля COVID-19, які здымае з уладальніка некаторыя супрацьэпідэмічныя абмежаванні, як на паездкі за мяжу або наведанне забаўляльных установаў ды імпрэзаў. У Беларусі ж няма ні практыкі ковідных пашпартоў, ні значных супрацьэпідэмічных абмежаванняў.
15. Колькі гэта ўсё яшчэ працягнецца?
Ніхто не ведае дакладна, але спадзяюцца на 2022 год. Ніхто не дае гарантыяў, што пандэмія спыніцца, нават калі імунітэт будзе ў 60 %, 80 % ці 95 % насельніцтва, бо выпадковая мутацыя можа зрабіць вірус больш заразным і больш устойлівым да цяперашняга імунітэту. У аптымістычных прагнозах кажуць пра істотнае зніжэнне смяротнасці ўжо ўвесну. Ды пандэмію агулам і новыя штамы ў прыватнасці будзе цяжка кантраляваць, калі недастаткова людзей вакцынуецца (а ў Афрыцы застаюцца краіны, дзе вакцыну атрымалі менш за 1 % чалавек).
16. Новыя штамы будуць толькі горшыя?
Можам толькі спадзявацца, што не. Прагназаваць, якія мутацыі вірусу прыжывуцца, навукоўцы не могуць. Цяпер пануе штам дэльта, у мінулым месяцы выявілі пачатак распаўсюду варыянту вірусу з новаю мутацыяй (кажуць пра варыянт дэльта-плюс), якая можа прывесці да большай заражальнасці ці лятальнасці, а можа і не прывесці. Ды навукоўцы адзначаюць, што чым больш вірус цыркулюе ў папуляцыі, тым больш шанцаў на з’яўленне небяспечных мутацыяў. Надзею можа даваць тое, што вакцыны засталіся эфектыўнымі і супраць штаму дэльта, а за амаль два гады пандэміі катастрафічных мутацыяў віруса не адбылося.
17. Адкуль наагул узяўся каронавірус?
Дакладна ведаем толькі, што з кітайскага гораду Ўу-Хань. Там эпідэмія пачалася. Але чаму яна пачалася – пытанне, якое яшчэ расследуюць, і расследаванне ідзе цяжка. Асноўныя тэорыі: або вірус прыйшоў натуральным шляхам ад кажаноў праз жывёліну-пасярэдніка да чалавека, або вірус уцёк з лабараторыі Ўу-Ханьскага інстытуту вірусалогіі. Выведнікі ЗША прыйшлі да высновы, што SARS-CoV-2 наўрад ці быў штучна выведзены ў лабараторыі, але адназначных доказаў няма. З пачатку пандэміі найбольш імаверным лічылася перадача віруса ад жывёлы чалавеку натуральным шляхам (праз антысанітарыю на кірмашы), ды з цягам часу з’яўляецца ўсё больш падазрэнняў у выцеку віруса з лабараторыі. Кітайскія ўлады не ідуць на кааперацыю з іншымі краінамі ў расследаванні, і гэта накладаецца на палітычныя спрэчкі з аўтарытарнаю дзяржаваю.
18. Чаму кажуць пра чыпаванне і 5G?
Праз фэйкі канспіролагаў. WHO сабрала цэлую калекцыю чутак і міфаў пра каронавірус. Сярод іх – фэйк пра тое, што распаўсюду віруса спрыяюць вежы сувязі стандарту 5G, хоць вірус распаўсюджваецца і там, дзе сетку 5G не разгортвалі (праз гэты фэйк аднойчы дакучалі нават археолагам). Тэорыя пра мікрачыпы пайшла з таго, што хтосьці ў жарт падпісаў электрычную схему гітарнай педалі як «COVID-19 5G CHIP DIAGRAM», а ў інтэрнэце гэтаму паверылі. Таму цяпер вакцынаваныя часта жартуюць, што атрымалі чып і ловяць 5G.
19. Каму верыць?
Рэцэнзаваным навуковым часопісам. Праблема з фэйкамі і лухтою пра COVID-19 у тым, што іх часам распаўсюджваюць кіраўнікі дзяржаваў (як «трактар, хакей і козачкі» Аляксандра Лукашэнкі) ці людзі з галіны аховы здароўя (як парада «дыхаць хрэнам» ад намесніцы міністра аховы здароўя Алены Богдан). Нават нобэлеўскага лаўрэата лавілі на фэйку пра небяспеку вакцынаў, а той фэйк у сацсетках развілі ў яшчэ большую няпраўду. Давер да WHO быў крыху падарваны павольнаю рэакцыяй на пандэмію (навукоўцам даводзілася публічна ўгаворваць арганізацыю прызнаць факт паветранай перадачы віруса). Застаецца самастойна правяраць крыніцы інфармацыі: ці спасылаюцца там на правераныя даследаванні ды актуальныя старонкі міжнародных арганізацыяў аховы здароўя? Да таго ж трэба адрозніваць рэцэнзаванае (праверанае незалежнымі экспертамі) даследаванне ад нерэцэнзаванага (у якім больш імаверныя памылкі) ці прэпрынту (чарнавіка сапраўднай публікацыі даследавання), а тым больш ад беспадстаўных вусных заяваў (як сумнеўныя заявы расейцаў пра эфектыўнасць новай вакцыны «ЭпиВакКорона», якую пачалі выкарыстоўваць, не даказаўшы эфектыўнасць).
20. Як пераканаць тых, хто не верыць у каронавірус, што патрэбныя маскі і вакцыны?
Калі б мы ведалі, мы б гэта ўжо зрабілі. Але ЮНІСЭФ раіць у размовах з сямейнікамі і сябрамі праяўляць спачуванне ды разуменне, выслухваць і не перабіваць, даваць веру ў іхныя сілы дапамагчы сабе, пачынаць з фактаў, папярэджваць пра міфы і фэйкі, завяршаць зноў фактамі, замест: «Можа, усё ж хочаш вакцынавацца?» – упэўнена запрашаць: «Хадзем вакцынавацца!». І не спадзявацца, што праціўнікі навукі кінуць свае забабоны пасля першай жа размовы.
АА belsat.eu
