Наступны год – максімальна непрадказальны. Што здарыцца з рэжымам Лукашэнкі, уплывам Крамля, эканомікай, палітвязнямі? Цяжка спрагназаваць, але «Белсат» папрасіў трох экспертаў прынамсі паспрабаваць.
На пытанні «Белсату» адказалі палітычны аглядальнік Аляксандр Класкоўскі, эканаміст і старэйшы навуковы працаўнік Цэнтру эканамічных даследаванняў BEROC Леў Львоўскі, а таксама беларускі псіхолаг, які пажадаў застацца ананімным.
1. Ці ўтрымаецца Лукашэнка да канца 2022 года?
А мо сыдзе на другі план пасля рэферэндуму або будзе скінуты рэвалюцыяй? Мо Пуцін зробіць з Беларусі неафіцыйны «суб’ект федэрацыі»?
Класкоўскі: З імавернасцю 80–90 % Лукашэнка ўтрымаецца. На другі план дэ-факта сыходзіць не стане: гэта супярэчыць ягонай натуры і меркаванням бяспекі. Пуцін будзе імкнуцца мацней прывязаць Беларусь, але да пераводу яе ў статус неафіцыйнага суб’екту федэрацыі года мала.
Львоўскі: Так, утрымаецца. Сыход на іншую пасаду выглядае даволі складанай аперацыяй, падчас якой павялічыцца нестабільнасць і з большай імавернасцю адбудзецца «дэмакратызацыя праз памылку». Баюся, што ў краіне няма чалавека, якога Аляксандр Лукашэнка мог бы прызначыць прэзідэнтам, а потым спакойна спаць начамі і не баяцца, што ягоную персону не абмяняюць на адмену санкцый і некалькі мільярдаў долараў. На мой погляд, Пуцін гэтак жа не зацікаўлены ператвараць Беларусь у «Паўночна-Заходні край», бо з аднаго боку можа і без гэтага даволі моцна прывязаць Беларусь да Расеі, а з другога – не давядзецца мець праблемнага рэгіёну, дзе, паводле апытанняў, пераважная колькасць людзей хоць і ставіцца пазітыўна да Расеі, але не жадае станавіцца яе часткай.
Псіхолаг: Што будавалася 26 гадоў, за адзін дзень не паваліцца, гэта ўсім відавочна. Што мы бачым цяпер: сістэма ў стагнацыі, будзе разбурацца з кожным днём усё больш, бо з яе сыходзяць людзі, бізнесы. Яны робяць ілюзію руху ў сістэме, перастаўляюць людзей… У жніўні 2020 года мы заклалі ў падмурак гэтай сістэмы дынаміт, на нас працуе час. Ці зойме гэта год? Мае прагнозы – максімум красавік-травень, і штосьці мусіць змяніцца.
2. Ці пашырыцца эканамічны крызіс?
Долар па 5 рублёў, талоны на ежу, зарплата каліем і запаснымі дэталямі трактароў?..
Класкоўскі: Да такіх жахаў не дойдзе, калі толькі не прыляціць нейкі чорны лебедзь. Але «экспартны цуд» садзьмецца, эканоміку чакае стагнацыя або нават рэцэсія.
Львоўскі: У базавым сцэнары эканоміка будзе пагаршацца, але рэзкага абвалу чакаць не варта. Я б чакаў падзення ВУП на 0,5–0,8 %. Усе фактары негатыўнай унутранай кан’юнктуры застаюцца з намі, да іх дададуцца эфекты ад санкцыяў. Адхіленні ад базавага сцэнара галоўным чынам будуць залежаць ад рашэнняў Уладзіміра Пуціна. Калі РФ не дасць нам ніякіх новых крэдытаў, то фінансавая сістэма стане ўразлівай, і магчымае развіццё рэзканегатыўных сцэнараў. Калі ж прэзідэнт РФ пагодзіцца вылучыць Беларусі больш за 2 мільярды долараў, то гэтыя грошы дадуць няўстойлівы, але ўсё ж рост ВУП.
Псіхолаг: Я думаю, будзе даволі жорсткі эканамічны крызіс. Што я назіраю цяпер: ёсць мэты зусім знішчыць эканоміку, зусім! І пакінуць пасля сябе выпаленае поле. Талоны на ежу? Так, я думаю, у агляднай будучыні гэта магчыма.
3. Сапраўды масавая забастоўка можа адбыцца ў 2022 годзе?
Ці вернуцца вулічныя пратэсты, ці актывуюць план «Перамога»?
Класкоўскі: Імавернасць агульнанацыянальнай забастоўкі – 10–15 %. Пратэстаў, параўнальных паводле маштабу з выступамі 2020 года, найхутчэй не будзе, як і актывацыі плану «Перамога».
Львоўскі: Масавыя забастоўкі вымагаюць высокага ўзроўню каардынацыі і згуртаванасці як працоўных, так і астатняга насельніцтва. Мне здаецца, што дзейная адміністрацыя даволі прафесійна змагла разваліць і здушыць рух працоўных, як, зрэшты, і астатнія публічныя рухі. На жаль, я нічога не магу сказаць пра план «Перамога», бо не ведаю літаральна ніякіх яго дэталяў.
Псіхолаг: Чаму не выйшлі рабочыя тады [у другой палове 2020 года]? Бо кожны з іх разумеў: для іх гэта небяспечна. Свет рабочага – ён, ягоная сям’я, ягоныя дзеці, якіх трэба карміць. На дадзены момант заводы ўсё менш здольныя іх карміць. Рабочы выйдзе толькі тады, калі не атрымае заробак: калі прыйдзе дамоў і вымушаны будзе тлумачыць жонцы, што дзяцей карміць няма чым. Людзі выйдуць на вуліцы, але толькі ў тым выпадку, калі будзе бяспечна, бо кожны разумее, што гэта самагубства. Быць героем – гэта вельмі добра, быць мёртвым героем – вельмі кепска. Прэсінг цяпер такі моцны, што ўсе баяцца за сваё жыццё – і гэта нармальна. Але назад усё не вернецца, масавых шэсцяў не будзе, бо людзі баяцца і хочуць захаваць жыццё. Гэта нармальна.
4. Міграцыйны крызіс «дарасце» да абяцаных Лукашэнкам узброеных афганцаў?
А мо напружанне будзе стварацца неяк па-новаму, праз наркотыкі і ядравыя матэрыялы? Ці ўсё супакоіцца?
Класкоўскі: Міграцыйны крызіс збольшага ўлагодзіцца. Менск, напэўна, паспрабуе стварыць Еўропе новыя галаўныя болі, але надта нарывацца не стане.
Львоўскі: Лукашэнку, здаецца, спадабалася быць у цэнтры ўвагі і «тузаць бога за бараду», так што я думаю, мы маем права чакаць новых цікавых абвастрэнняў міжнароднага супрацьстаяння. Думаю, формы гэтага абвастрэння нас усіх яшчэ змогуць здзівіць.
Псіхолаг: Наўрад ці гэта будзе нейкім узброеным дзеяннем. Але мігранты з’ехалі не ўсе, гэта бомба запаволенага дзеяння.
5. Ці будзе спроба дээскалацыі?
Напрыклад, вызваленне палітвязняў, памілаванні? Колькі палітвязняў застанецца на канец 2022 года?
Класкоўскі: Менск паспрабуе згуляць з Захадам, прапануючы залічыць новую Канстытуцыю як крок да змякчэння аўтарытарызму і распачаць гандаль палітвязнямі. Але не факт, што гэта будзе мець поспех, бо і рэжым, і Захад далёка зайшлі ў канфрантацыі. Найхутчэй, што на канец 2022 года за кратамі будзе заставацца некалькі соцень палітзняволеных.
Львоўскі: Некаторыя рознанакіраваныя спробы дээскалацыі хутчэй за ўсё будуць. Асобныя дзеячы ў шэрагах бягучай улады будуць імкнуцца згладзіць сітуацыю і выпусціць нейкую колькасць палітвязняў. З іншага боку, сілавыя ведамствы не змогуць спыніцца ў сваёй стараннасці, так што па выніках 2022 года агульная колькасць палітвязняў вырасце. Верагодна, шэрагі палітвязняў папоўніць і некаторая колькасць дзейных чыноўнікаў, якія «не дастаткова адцягваюць мысок на маршы».
Псіхолаг: Калі гэта будзе адбывацца, гэта будзе «дай за дай». Лукашэнка выстаўляе ўмовы, пры якіх атрымлівае нешта і за гэта выпускае людзей. Я не ведаю ніводнага палітвязня, які будзе пісаць прашэнне аб памілаванні, не дзеля таго яны там сядзяць. Я вельмі спадзяюся, што на канец 2022 года не застанецца палітвязняў, што людзі будуць на волі. Але разумееце, гэта як з чалавекам, які захапіў самалёт ці банк: яны закладнікі. Чалавеку, які іх захапіў, яны патрэбныя дзеля чагосьці. Каб іх вызваліў, яму павінны прапанаваць нейкія ўмовы, і ён будзе думаць, пагадзіцца ці не. Надзеі на тое, што пры ім яны выйдуць, у мяне няма.
АА belsat.eu
