Сын Віктара Шэймана, які нядаўна засвяціўся ў якасці дарадцы бацькі, імаверна, мае непразрысты бізнес у Расеі. Ягоны партнёр – адстаўны генерал ФСБ, блізкі да «касіра» Дзмітрыя Мядзведзева. Падрабязнасці – у расследаванні belsat.eu.
Напачатку сакавіка кіраўнік Упраўлення справамі прэзідэнта Віктар Шэйман з афіцыйным візітам наведаў Зімбабвэ. Пра візіт у Беларусі сталася вядома толькі постфактум, калі Шэйман даў справаздачу Аляксандру Лукашэнку пра заключэнне кантрактаў з афрыканскаю краінаю на суму $ 58 млн.
Паводле зімбабвійскага выдання «The Herald», у складзе беларускай дэлегацыі, сярод іншых, прысутнічаў сын Шэймана – Сяргей. Апошні быў прэзентаваны як дарадца («advisor») бацькі. Пра тое, што Сяргей працуе разам з бацькам, раней нічога не паведамлялася.
Сын Віктара Шэймана – асоба вельмі непублічная. Ён не мае старонкі ў сацыяльных сетках, не наведвае адкрытых прыёмаў і не дае інтэрв’ю. Таму вядома пра яго мала: як летась пісала «Наша Ніва», Сяргей Шэйман мае дыплом юрыста, пэўны час працаваў галоўным кантралёрам Камітэту эканамічнага кантролю пры Менскім аблвыканкаме, арганізоўваў канцэрты «За Беларусь!», а потым заняўся бізнесам.
Пра ягоны бізнес у Беларусі нічога не вядома. Затое чалавек з ідэнтычнымі звесткамі – Сяргей Віктаравіч Шэйман – засвяціўся ў Расеі.
Шэйман у Тальяці
У расейскім Адзіным дзяржаўным рэестры юрыдычных асобаў (ЕГРЮЛ) Сяргей Віктаравіч Шэйман фігуруе як сузаснавальнік ТАА «Теп-холдинг» у Тальяці (Самарская вобласць). У Статыстычным рэгістры РФ фірма пазначаная як мікрапрадпрыемства (колькасць працаўнікоў – менш за 15) з беларускім капіталам і маленькім устаўным фондам – RUR 40 тыс. (каля $ 640).
«Теп-холдинг» быў створаны ў 2006 годзе. Асноўны від дзейнасці, паводле ЕГРЮЛ, – арэнда і кіраванне арандаванай нерухомасцю. Плюс 46 дадатковых відаў дзейнасці (ад брокерскіх паслуг да гандлю металамі і палівам).
«Гэта вельмі непублічны бізнес. І, мяркуючы з усяго, немаштабны», – адзначае ў размове з belsat.eu журналіст Раман Аўрусеў, кіраўнік аддзелу «Кампаніі і рынкі» ў газеце «Самарское обозрение».
Чэкіст, бізнесовец, пісьменнік
Калі ў Беларусі хтосьці і ведае Анатоля Ткачука, то, хутчэй за ўсё, як аўтара шпіёнскіх раманаў – ягоныя творы можна набыць у кнігарнях. Але літаратура – гэта проста хобі Ткачука.
З 1972 да 1998 года Ткачук працаваў у органах дзяржбяспекі, дзе даслужыўся да звання генерал-маёра ФСБ. Пасля чарнобыльскай катастрофы ён узначаліў групу контрвыведкі КГБ на забруджаных тэрыторыях. У 1998 годзе Ткачук выйшаў у адстаўку і заняўся бізнесам.
Таксама Анатоль Ткачук займае кіроўныя пасады ў шэрагу лабісцкіх структураў: Камісіі абаронча-прамысловага комплексу Расейскага саюзу прамыслоўцаў і прадпрымальнікаў (РСПП), Фінансава-банкаўскай асацыяцыі Еўраазіяцкай супрацы (ФБА ЕАС), Міжнародным кангрэсе прамыслоўцаў і прадпрымальнікаў (МКПП). Дарэчы, старшыня МКПП – Арцём Чайка, сын генеральнага пракурора РФ.
Два генералы
Не вядома, ці былі знаёмыя Віктар Шэйман і Анатоль Ткачук у час працы апошняга ў контрвыведцы, але пасля пачатку бізнес-кар’еры адстаўнога чэкіста яны дакладна сустрэліся.
У ліпені 2010 года адбылася падзея, падрабязнасці якой не распавядалі дзяржаўныя медыі: візіт супольнай беларуска-расейскай дэлегацыі ў Гану. Як паведамляе «Ghana Business News», беларускі бок у ёй рэпрэзентоўваў Віктар Шэйман, тады памочнік прэзідэнта ў асобых даручэннях, а Расею – Анатоль Ткачук у якасці віцэ-прэзідэнта РСПП. Дэлегаты правялі перамовы з пяццю міністрамі Ганы. Гаворка ішла пра ўдзел беларускіх і расейскіх інвестараў у нафтагазавых праектах. Паводле парталу modernghana.com, агулам інвестыцыі мелі скласці мільярд долараў.
Пазней Шэйман яшчэ тройчы прыляціць у Акру – у 2011, 2012 і 2013 гадах. Кожны раз там будуць прысутнічаць і прадстаўнікі Расеі, верагодна, уласна Ткачук або ягоныя людзі. Пра якія канкрэтна праекты дамовіліся бакі і наколькі яны былі паспяховыя, грамадскасці не вядома.
Нагадаем: на момант першага візіту ў Гану Анатоль Ткачук і Сяргей Шэйман ужо больш за паўгода мелі бізнес у Тальяці.
Тытан, афшор і забойства
Маштабы грамадскай і камерцыйнай дзейнасці Анатоля Ткачука не надта спалучаюцца з мікрапрадпрыемствам у Тальяці. Асноўныя актывы генерал-маёра ФСБ – гэта «Руститан», «Русминресурсы», «Центрстрой» і група кампаніяў «Chemico». Сфера ягоных інтарэсаў – дзяржаўныя падрады ў абаронай сферы ды праца з прыроднымі рэсурсамі. Напрыклад, кампанія «Русминресурсы» яшчэ ў 2011 годзе атрымала ў распрацоўванне найбуйнейшае ў Расеі радовішча тытану – праект прадугледжвае інвестыцыі на суму $ 1,3 млрд.
Атачэнне генерала ФСБ дае ўяўленне пра тое, з кім ён звычайна вядзе бізнес. Напрыклад, сярод сузаснавальнікаў «Руститана» і «Русминресурсов»:
– Яўгеній Трафімаў – экс-міністр унутраных справаў Рэспублікі Комі;
– Віктар Прыходзька – генеральны дырэктар Нацыянальнага радыётэхнічнага бюро, якое кантралюе і размяркоўвае радыёчастоты ў партнёрстве з Міністэрствам абароны;
– Іван Касцюкевіч – паводле расследавання «Новай газеты», такі чалавек называўся «палкоўнікам контрвыведкі ў адстаўцы» ды браў удзел у патранаванні наркатрафіку.
Акрамя таго, Ткачук меў справы з уцеклым дэпутатам Дзяржаўнай думы Дзянісам Вараненкавым, якога ў сакавіку 2017 года забілі ў Кіеве. Ім абодвум належаў афшор на Брытанскіх Віргінскіх выспах – «Kaul Engineering Ltd».
Таксама Ткачук з Вараненкавым фігуравалі ў гісторыі з забойствам бізнесоўца. Экс-уладальніка нямецкіх карабельняў «Wadan Yards» Андрэя Бурлакова застрэлілі ў маскоўскім рэстаране ў верасні 2011 года. Тады ўдава Бурлакова у сваім звароце да генпракурора назвала Вараненкава і Ткачука замоўцамі забойства (абодва сваю датычнасьць да злачынства абвяргаюць). Прычым Ткачук, паводле яе, быў дарадцам у справах бяспекі Ігара Юсуфава – тагачаснага адмысловага прадстаўніка прэзідэнта РФ у пытаннях міжнароднай энергетычнай супрацы.
«Гаманец» Мядзведзева звязаны з Беларуссю?
Ткачук, з ягонымі сувязямі ў ФСБ, ідэальна пасаваў Ігару Юсуфаву. Сёння ён разам з сынам Віталем уваходзіць у топ-200 расейскага спісу «Forbes».
Ігар Юсуфаў працаваў ва ўрадзе яшчэ ў ельцынскі час, апекаваўся гандлем узбраеннямі, золатам і алмазамі. У 2001 годзе Юсуфава прызначаюць міністрам энергетыкі, амаль адначасова ён узначальвае савет дырэктараў «Роснефти» і ўваходзіць у савет дырэктараў «Газпрома». Пры Мядзведзеве Юсуфаў робіцца адмысловым прадстаўніком прэзідэнта ў міжнароднай энергетычнай супрацы. На той момант сын Юсуфава Віталь ужо набывае вагу ў бізнесе. Бацька і сын Юсуфавы выкупаюць нямецкія карабельні «Wadan Yards» і долю ў Банку Масквы. Пры ўгодзе яны выступалі як прыватныя асобы, але партнёры сведчылі: «Юсуфаў казаў, што дзеіць у інтарэсах прэзідэнта». То бок здабытыя актывы мусілі перайсці пад кантроль уладаў. З гэтай нагоды СМІ пачалі называць Юсуфава-старэйшага «гаманцом Мядзведзева». Пасля скандалу ён сыходзіць у адстаўку з дзяржаўнай пасады і працягвае займацца бізнесам.
Але што звязвае сям’ю Юсуфавых з Беларуссю? У 2012 годзе Лукашэнка распавядаў, што расейцы хацелі набыць «Беларуськалій» за заніжаны кошт ($ 10 млрд замест $ 32 млрд), а за гэтую ўгоду яму прапаноўвалі хабар $ 5 млрд праз Мішу (верагодна, Міхаіла Гуцэрыева), які рэпрэзентоўваў інтарэсы расейскіх алігархаў.
«Прыйшоў пацан у 30 гадоў смаркаты, мільярдэр…», – гэтак, паводле шэрагу медыяў, Лукашэнка ацаніў тады менавіта Віталя Юсуфава. Аднак афіцыйна ягонае імя не прагучала.
Што датычаць Юсуфава-старэйшага, то ў спецыялізаваных блогах пішуць: ён блізка знаёмы з Віктарам Шэйманам, яны нібыта разам займаліся гандлем зброяй. Але доказаў такой гіпотэзе бракуе.
«Теп-холдинг» Сяргея Шэймана і Анатоля Ткачука мае класічныя прыкметы фірмы-пракладкі.
1. Фірма зарэгістраваная ў прыватнай кватэры ў тальяцінскім панэльным доме. Кватэра належыць аднаму з сузаснавальнікаў – Вальдэмару Паклару. На гэты ж адрас зарэгістраваная яшчэ мінімум адна кампанія. Пры гэтым у мясцовым бізнес-асяроддзі пра Паклара і «Теп-холдинг» не чулі.
2. Дырэктар фірмы Сяргей Смірноў – тыповы зіц-старшыня. Ён дырэктар і заснавальнік шэрагу фірмаў у розных гарадах Расеі, пры гэтым сам жыве не ў Тальяці ды нават не ў Самарскай вобласці, а ў Екацярынбурзе. Як распавялі belsat.eu знаёмыя Смірнова, у родным горадзе ён займаўся рамонтам катэджаў, меў сваю брыгаду работнікаў і фінансавыя праблемы.
Агулам за апошнія 10 гадоў Смірноў быў дырэктарам або заснавальнікам 19 кампаніяў. Тры з іх з часткаю «Теп» у назве.
3. Акрамя Паклара, ніхто з сузаснавальнікаў ніяк з Тальяці не звязаны. Ткачук жыве ў Маскве, Аўхадзіеў – у Ялабузе (ён топ-менеджар у прадуктовым холдынгу «Эссен Продакшн АГ»).
«Безумоўна, гэта фірма-пракладка з дырэктарам-«наміналам», – распавядае нам на ўмовах ананімнасці дасведчаны камерсант з Расеі. – Я не магу сказаць, наколькі гэта брудная пракладка: без доступу да банкаўскіх звестак такія высновы зрабіць немагчыма. Хутчэй за ўсё, там няма брутальнага крыміналу – інакш рэальныя ўладальнікі фірмы не свяціліся б у спісе сузаснавальнікаў. Чаму яны не запісалі ўсёй фірмы на таго ж «намінала»? Верагодна, для падстрахоўкі. Фірму, дзе ўсё запісана на аднаго «намінала», вельмі лёгка «адціснуць» – прыедуць сілавікі і прымусяць усё перапісаць на сваіх людзей. А калі ты застаешся сярод заснавальнікаў, зрабіць гэта складаней. Пракладкі неабходныя, каб прапускаць фінансавыя плыні – ухіляцца ад падаткаў, прыкрываць шэрыя ўгоды і акумуляваць прыбытак або працаваць з абнаяўліваннем. Звычайна такая фірма – адное са звёнаў, праз якія праходзяць грошы».
Belsat.eu не ўдалося атрымаць адказаў на пытанні наконт дзейнасці «Теп-холдинга» ад яго кіраўніцтва. Сяргей Смірноў і Вальдэмар Паклар катэгарычна адмовіліся размаўляць. Айдар Аўхадзіеў спачатку заявіў, што не ведае, як ягоныя звесткі трапілі ў спіс сузаснавальнікаў «Теп-холдинга», і ні з кім з гэтай фірмы ён не знаёмы, а потым перастаў выходзіць на сувязь. Сакратарка Анатоля Ткачука адмовілася звязаць нас з ім, спаслаўшыся на тое, што начальнік у камандзіроўцы. Кантактнага нумару офісу «Теп-холдинга» наагул не існуе.
Пытанне без адказу
Застаецца адкрытым пытанне: хто насамрэч сёння Сяргей Шэйман – чыноўнікам ці бізнесовец? І ці няма тут канфлікту інтарэсаў беларускай дзяржавы і бізнесу?
У адказ на наш афіцыйны зварот Упраўленне справамі прэзідэнта заявіла: Сяргей Шэйман у ведамстве не працуе, і ў склад беларускай дэлегацыі ў Зімбабвэ ўпраўленне яго не ўлучала.
Магчыма, ва Упраўленні справамі Сяргей Шэйман сапраўды не займае ніякай пасады. Але рэпарцёр «The Herald» Тэндай Мугабэ, які асвятляў візіт беларусаў у Харарэ ў сакавіку, пацвердзіў belsat.eu, што Шэйман-малодшы прысутнічаў там як дарадца («advisor») і выступаў перад зімбабвійскімі чыноўнікамі з «прэзентацыяй».
Атрымаць каментар ад Сяргея Шэймана наконт ягоных дачыненняў з Упраўленнем справамі прэзідэнта і наконт бізнесу ў Расеі belsat.eu пакуль не ўдалося.
Ад рэдакцыі:
Мы звязаліся са сваякамі Сяргея Шэймана, якія паабяцалі перадаць яму нашае пытанне, аднак той, на жаль, гэтак і не адказаў. Паколькі ўзнятыя ў гэтым расследаванні праблемы маюць значэнне для беларускага грамадства, мы спадзяёмся, што спадар Шэйман пагодзіцца даць інтэрв’ю «Белсату», дзе растлумачыць сваю пазіцыю. Расследаванне ўпершыню было апублікаванае ў 2018 годзе.
Ігар Ільяш, Кацярына Андрэева belsat.eu
