Артыкул 28 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь дэкларуе, што кожны грамадзянін мае права на абарону ад незаконнага ўмяшання ў ягонае асабістае жыццё, у тым ліку ад замаху на таямніцу ягонай карэспандэнцыі, тэлефонных ды іншых паведамленняў, на ягоныя гонар і годнасць.
Ці бароніць гэты артыкул ад патрабаванняў міліцыі паказаць інфармацыю ў прыватным мабільным тэлефоне? Мы звярнуліся да юрысткі Беларускага Хельсінкскага камітэту Тамары Сідарэнкі.
Ці можа міліцыя патрабаваць у затрыманага, каб паказаў тэлефон?
Кожны чалавек мусіць разумець, што ні мяне з вамі, ні каго іншага не могуць проста выклікаць у міліцыю і сказаць: дай тэлефон, мы павінны паглядзець! Абавязкова гэты чалавек ужо мае праходзіць у канкрэтным абвінавачанні ў канкрэтным правапарушэнні, што будзе паказана ў пратаколе.
Як афармляецца працэдура агляду тэлефона?
Калі гэта сапраўды агляд, тады складаецца альбо пратакол, без панятых, альбо робiцца запiс пра тое, што рэчы агледжаныя. Але гэтае працэсуальнае дзеянне – агляд, яно прадугледжвае толькі вонкавы агляд.
Ці мае права міліцыя ўзламаць абаронены паролем тэлефон?
Каб залезці ў тэлефон, калі чалавек не даў такога права, магчымае прызначэнне нейкай экспертызы. Але з абавязковым дакладным абгрунтаваннем: чаму, для чаго, у сувязі з чым гэтая службовая асоба лічыць патрэбным праводзіць такое дзеянне.
Ці магчыма прысутнічаць падчас такой экспертызы?
Для гэтага трэба падаваць хадайніцтва. Трэба напісаць, што я прашу, каб мяне запрасілі для ўдзелу ў экспертызе. Чалавек жа павінен быць азнаёмлены з пастановаю аб прызначэнні экспертызы. Значыць, можа паставіць пытанне, каб ён сам прысутнічаў пры яе правядзенні. Трэба гэтага патрабаваць.
Калі ты сам дазволіў залезці ў тэлефон, бо не ведаў пра магчымасць адмовіцца, ці ёсць сэнс патрабаваць аднаўлення сваіх правоў?
Даў? Гэта тваё рашэнне. Іншая рэч, калі ў дачыненні чалавека ўжываліся незаконныя метады ўздзеяння, то атрыманыя доказы лiчаць такімі, што не маюць сілы.
Калі доступ да прылады адбыўся пад ціскам, што рабіць?
Кожнае дзеянне асобы, якая вядзе адміністратыўны працэс, можа быць абскарджанае вышэйшай службовай асобай – гэта, умоўна кажучы, падаць скаргу начальніку міліцыі, у пракуратуру або ў суд. А вось якім чынам пазней даказаць, што хтосьці ўжываў гвалт, што цябе прымусілі… Усё гэта надта складана! Асабліва, калі ты не вельмі добра ведаеш свае правы і Адміністратыўны кодэкс у гэтай частцы. Але спрабаваць трэба! Нават падпісваючы пратакол, заўсёды можна дапісаць, што сведчанні даваліся пад ціскам, што вас прымушалі. А такі запіс абавязкова дапаможа ў далейшых спробах скардзіцца.
Што рабіць, калі прыватная перапіска была апублікаваная ці перададзеная трэцім асобам?
Правільна было б звярнуцца ў праваахоўныя органы, каб праверылі парушэнне правоў, распачалі справу ў дачыненні асобаў, якія дапусцілі такое. Бо звесткі, якія сталі вядомыя ў межах вядзення адміністратыўнай ці крымінальнай справы, не могуць быць перададзеныя трэцяй асобе.
