Як Штаты могуць дапамагчы ў змаганні з Лукашэнкам? Выступы беларусаў у Хельсінкскай камісіі Кангрэсу ЗША
Слуханні аб змаганні за справядлівасць і свабоду ў Беларусі 21 верасня прайшлі ў Камісіі бяспекі і супрацы ў Еўропе (Хельсінкскай камісіі) Кангрэсу Злучаных Штатаў. Гэтую камісію стварылі ў 1975 годзе, каб кантраляваць выкананне Хельсінкскіх пагадненняў у галіне правоў чалавека.
Поўны запіс слуханняў даступны на Youtube.
На пачатку слуханняў старшыня Камісіі, сенатар-дэмакрат Бэн Кардын зрабіў агляд падзеяў апошняга года ў Беларусі: відавочная фальсіфікацыя выбараў, арышты і катаванні пратэстоўцаў, захоп самалёта «Ryanair», санкцыі ЗША і Еўразвязу. Сенатар-рэспубліканец Роджэр Ўікер на тых слуханнях назваў Святлану Ціханоўскую легітымным пераможцам выбараў-2020, а пра Аляксандра Лукашэнку сказаў: ён турбуецца толькі пра захаванне ўласнага становішча і зробіць усё, каб застацца ва ўладзе.
Беларускіх экспертаў сабралі, сказаў Кардын, каб даведацца, як Штаты могуць дапамагчы Беларусі. На слуханнях ад Беларусі выступілі прадстаўнік офісу Святланы Ціханоўскай у прававых пытаннях Сяргей Зікрацкі, актывістка штабу Віктара Бабарыкі і сястра палітычнай зняволенай Марыі Калеснікавай Таццяна Хоміч і медыяэксперт iSANS Серж Харытонаў. Пасля іхных справаздачаў амерыканскія сенатары дадаткова распыталі выступоўцаў пра сітуацыю ў краіне і магчымыя шляхі падтрымання беларусаў.
Адключыць «Радыё тысячы пагоркаў»
Першы выступіў Серж Харытонаў. Ён расказаў, як iSANS аналізаваў дзейнасць дзяржаўных СМІ ў Беларусі, якіх ён назваў «чэмпіёнамі свету ў закліках да гвалту». Ён адзначыў, што тыя СМІ насамрэч не дзяржаўныя ў звычайным сэнсе, а кантраляваныя наўпрост і ўскосна Аляксандрам Лукашэнкам. Незалежныя медыі, сказаў ён, фактычна забароненыя і «крыміналізаваныя» ў Беларусі. Дзяржаўныя ж медыі Беларусі цяпер «сінхранізаваліся» з расейскімі, прапагандуюць «русский мир».
Харытонаў падкрэсліў сістэматычную мову варожасці ў дзяржаўных СМІ Беларусі, заклікі да гвалту супраць мірных пратэстоўцаў, выкарыстанне відэа з палітычнымі закладнікамі і ахвярамі катаванняў – на думку экспертаў iSANS, гэта вельмі нагадвае «Радыё і тэлевізію тысячы пагоркаў» у Руандзе падчас генацыду 1994 года або прапаганду ваеннага часу ў Югаславіі.
Ён таксама даў пісьмовыя паказанні і рэкамендацыі iSANS для мінімізацыі ўплыву дзяржаўных медыяў Беларусі і іхных «дарадцаў» з Расеі. Харытонаў перадаў прапановы:
- блакаваць акаўнты дзяржаўных прапагандыстаў у сацыяльных сетках і Youtube;
- пачаць міжнародны пераслед супрацоўнікаў дзяржаўных СМІ, якія заклікалі да гвалту супраць цывільных асобаў пасля выбараў-2020;
- прыняць шэраг абмежаванняў адносна крамлёўскай сеткі прапаганды і медыяходынгу «RT» у прыватнасці «за падтрыманне ўзброенага захопу ўлады ў Беларусі».
Не прапусціць найлепшага моманту для перамоваў, пакуль эфект санкцыяў не стаў звыклым
Таццяна Хоміч расказала, што больш за 670 чалавек у Беларусі прызнаныя палітычнымі зняволенымі, што на сярэдзіну лета ў сувязі з пратэстамі ўлады Беларусі завялі 4690 крымінальных справаў.
Яна згадала гісторыю выкрадання сваёй сястры, пагрозы Калеснікавай у зняволенні, прысуды ёй, Віктару Бабарыку і Максіму Знаку, а таксама галадоўкі палітвязняў, спробы суіцыду і смерць за кратамі Вітольда Ашурка. Сотні чалавек, казала яна, трымаюць у беларускіх турмах ва ўмовах катаванняў, а колькасць палітвязняў толькі расце.
Рэжым Лукашэнкі, казала Хоміч, прыстасоўваецца да санкцыйнага ціску – калі санкцыі зробяцца нормай, перамоўныя пазіцыі Захаду аслабнуць. Да таго ж, з цягам часу іншыя падзеі адцягнуць увагу сусветнай супольнасці, цікаўнасць да Беларусі страціцца.
Таму Хоміч заклікала пастаянна назіраць за сітуацыяй у Беларусі, перыядычна правяраць гатовасць уладаў Беларусі да перамоваў і зменаў, а ў зручны момант – да канструктыўных перамоваў з удзелам прадстаўнікоў ЗША і Еўразвязу дзеля спынення рэпрэсіяў і вызвалення палітвязняў.
Ціснуць на партнёраў Лукашэнкі, у тым ліку ў Расеі і на Блізкім Усходзе
Пасля Хоміч на слуханнях выступіў колішні памочнік дзяржаўнага сакратара ЗША ў пытаннях дэмакратыі і правоў чалавека, былы прэзідэнт «Freedom House» Дэйвід Крэмэр. Ён звярнуў увагу на выкарыстанне Лукашэнкам мігрантаў як зброі супраць Польшчы, Літвы і Латвіі, а таксама назваў беларускую сітуацыю выпрабаваннем для Захаду і дэмакратычнага свету. Крэмэр заклікаў ніколі не прызнаваць Лукашэнку легітымным кіраўніком Беларусі.
Крэмэр адзначыў, што адказ Захаду на дзеянні Лукашэнкі быў сканцэнтраваны на санцыях і заклікаў больш пераследаваць «гаманцоў Лукашэнкі» – у тым ліку расейцаў, якія падтрымліваюць Лукашэнку. Уладзіміра Пуціна, казаў ён, трэба папярэдзіць, што падтрыманне Лукашэнкі будзе яму дорага каштаваць.
Крэмэр прапанаваў інфармаваць партнёраў ЗША на Блізкім Усходзе і ў Персідскай затоцы аб тым, што «або яны робяць бізнес з намі, або падтрымліваюць беларускага дыктатара, але не і тое і тое адначасова».
Таксама Крэмэр прапанаваў падтрымліваць ахвяраў міграцыйнага крызісу: і краіны, якія прымаюць мігрантаў, і саміх мігрантаў. Таксама ён заклікаў быць гатовымі дапамагчы беларусам, калі Лукашэнка пазбавіцца ўлады, а да таго падтрымліваць няўрадавыя беларускія арганізацыі кшталту «Вясны», Беларускага Хельсінкскага камітэту і Свабоднага тэатру.
Рашэнне Міжнароднага валютнага фонду вылучыць для ўладаў Беларусі эквівалент амаль 1 мільярда долараў на барацьбу з наступствамі пандэміі Крэмэр назваў «ганебным» і заклікаў заблакаваць выкарыстанне гэтых сродкаў.
Выкарыстоўваць універсальную юрысдыкцыю
Юрыст Сяргей Зікрацкі паінфармаваў пра абмежаванні правоў і свабодаў у Беларусі з траўня 2020 года, пра сітуацыю прававога дэфолту, крымінальны пераслед за выказванне думкі і катаванні пратэстоўцаў, пазбаўленне беларусаў права на справядлівы суд, палітычную дыскрымінацыю спартоўцаў, медыкаў і педагогаў.
Ён заклікаў міжнародную супольнасць да чатырох захадаў:
- не прызнаваць легітымнасці Лукашэнкі, які відавочна прайграў выбары, не запрашаць на любыя афіцыйныя мерапрыемствы прадстаўнікоў рэжыму, камунікаваць з імі толькі дзеля пачатку патэнцыйнага дыялогу аб правах чалавека;
- выкарыстоўваць міжнародныя механізмы абароны правоў чалавека, у тым ліку прадугледжаныя шэрагам канвенцыяў скаргі на краіны – як то артыкулам 30 Канвенцыі супраць катаванняў і артыкулам 41 Міжнароднага пакту аб грамадзянскіх і палітычных правах;
- расследаваць злачынствы і парушэнні правоў чалавека ў Беларусі паводле прынцыпу ўніверсальнай юрысдыкцыі;
- працягваць ціснуць на ўлады Беларусі праз прафсаюзы, асацыяцыі медыкаў, журналістаў, юрыстаў.
АА belsat.eu
