Колькі беларусаў захоча вярнуцца на радзіму пасля затрымання Іллі Вайцяховіча, які ехаў на пахаванне бацькі? А колькі захоча назаўжды выехаць з краіны?
Калі хтосьці кажа, што беларусы не ўцякаюць за мяжу, гэта хлусня. Возьмем свежую статыстыку польскай Управы ў справе замежнікаў (Urząd do spraw cudzoziemców) за мінулы год. Прытулак (міжнародную ахову) у Польшчы папрасілі 7,7 тыс. замежнікаў. Здагадайцеся з якой краіны паходзіць большасць уцекачоў? Правільна, з Беларусі. Ажно 2,3 тыс. нашых суайчыннікаў папрасілі прытулку. На другім месцы – Афганістан (1,8 тыс.), далей ідуць Ірак (1,4 тыс.), Расея (1 тыс.), Украіна (240).
У Польшчу не ўцякаюць пенсіянеры, выязджае пераважна моладзь. Амаль палову заяваў падалі асобы ва ўзросце 18–40 гадоў, а дзеці і моладзь да 18 гадовага ўзросту складаюць ажно 32 % агульнай колькасці ўцекачоў. Пра што гэта сведчыць? З краіны з’язджаюць маладыя сем’і з дзецьмі. У мінулым годзе міжнародную ахову ў Польшчы атрымалі 1150 беларусаў, Афганістан – 750, Расея – 90. З грамадзянамі, якія атрымаюць прытулак у Польшчы, Беларусь можа ўжо развітацца. Па-першае, паездка ў Беларусь будзе азначаць ануляванне прытулку, а па-другое, наступны крок беларусаў – атрыманне польскага грамадзянства. Да 2020 года беларусаў цяжка было знайсці ў спісах шукальнікаў прытулку і аховы (не лічачы ўцекачоў пасля выбараў 2010 года). Згадку пра беларусаў у папярэдніх рапартах удалося знайсці толькі ў дакументах за 2015 год. Тады прытулак атрымалі 14 грамадзянаў Беларусі. А тэндэнцыя не добрая, бо ў 2020 годзе «міжнароднай аховы» ў Польшчы прасілі 400 беларусаў. За год колькасць ахвотных вырасла ў шэсць разоў.
Але ж не ўсе падаюцца на прытулак. Беларусы (37 тыс.) выйшлі на другое месца пасля ўкраінцаў (амаль 300 тыс.) сярод замежнікаў, якія маюць часовы або доўгатэрміновы від на жыхарства ў Польшчы. Толькі за дзевяць месяцаў мінулага года такі дакумент атрымалі 8,4 тыс. беларусаў. Не шмат? Калі ўлічыць статыстыку іншых краінаў ЕЗ, то атрымаецца, што з’ехала насельніцтва сярэднестатыстычнага беларускага гораду. Памятайма і пра тое, што больш за 160 тыс. грамадзянаў Беларусі атрымалі карту паляка (звесткі на лістапад 2021 года). Да падзеяў 2020 года большасць з прадстаўнікоў польскай меншасці ў Беларусі магла не думаць пра пераезд у Польшчу, але сітуацыя радыкальна змянілася пасля таго, што напаткала Саюз палякаў у Беларусі, а ў прыватнасці – Анджэліку Борыс і Анджэя Пачобута. Для ўладальнікаў карты паляка дарога да грамадзянства самая простая, хопіць толькі год пажыць і папрацаваць у Польшчы. Сябры СПБ, якія засталіся ў Беларусі, кажуць, што «выязджае ўжо кожны, хто толькі можа і мае сілы».
Паказальна і тое, што колькасць удзельнікаў самай папулярнай беларускай групы ў «Фэйсбуку» – «Беларусы ў Варшаве» – вырасла амаль да 19 тыс. (за апошні тыдзень – каля 300 новых варшаўскіх беларусаў). Вядома, пашпарт і прапіску там ніхто не правярае, але цікава, што ўсё больш беларусаў шукае там інфармацыю «як атрымаць сталы побыт» ці «як атрымаць польскае грамадзянства».
У жніўні польскае МЗС інфармавала, што за год Польшча выдала грамадзянам Беларусі ажно 150 тыс. візаў. Польскі рынак ахвотна праглыне працаўнікоў з Беларусі, нястача рабочай сілы і мазгоў адчуваецца амаль у кожнай галіне эканомікі. Калі чалавек працавіты, а яшчэ малады ды адукаваны, у яго ёсць усе шанцы пачаць новае жыццё. Зусім нядаўна адзін мой добры знаёмы перавёз усю сям’ю з Беларусі ў Гданьск. Не быў рэпрэсаваны, выехаў шукаць лепшага і спакайнейшага жыцця. Хутка асімілюецца, а яшчэ хутчэй – ягоны двухгадовы сын, які праз некалькі месяцаў пойдзе ў дзіцячы садок і лепш за бацькоў навучыцца гаварыць па-польску. У Беларусь не збіраюцца вяртацца, шукае польскія карані і збірае дакументы на грамадзянства. Такія прыклады можна множыць.
Нехта скажа, што мабільнасць людзей у ХХІ стагоддзі – гэта багацце кожнай краіны. Несумненна, асабліва гледзячы на ўкраінцаў. У Польшчы працуюць, але жывуць ва Украіне, там будуюць дамы, на радзіму прывозяць заробленыя ў Варшаве, Вроцлаве ці Познані грошы.
Колькі беларусаў захоча вяртацца дадому пасля навіны аб затрыманні Іллі Вайцяховіча, які ехаў на пахаванне бацькі з Латвіі? Або пасля затрымання пісьменніка і публіцыста Севярына Квяткоўскага, які вярнуўся ў Беларусь. Колькі беларусаў пачне збіраць дакументы, каб атрымаць від на жыхарства ці польскае грамадзянства? Ці праблема гэта для краіны, насельніцтва якой ужо трыццаць гадоў запар памяншаецца?
Руслан Шошын belsat.eu
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.