«50–100 мл пітной вады на дзень». Былыя зняволеныя валанцёры расказалі пра катаванні ў расейскай калоніі
4 ліпеня з калоніі № 120 у вёсцы Аленаўка Данецкай вобласці вызвалілі 21 украінскага валанцёра, якія правялі ў расейскім палоне больш за 100 дзён. На прэс-канферэнцыі ў Варшаве трое з іх расказалі пра здзекі і катаванні, якія там спазналі. Паводле былых зняволеных, іх катавалі нават электрычным токам.
У прэс-канферэнцыі, якая прайшла 21 ліпеня ў Беларускім моладзевым хабе ў Варшаве, узялі ўдзел вызваленыя валанцёры Ганна Ворашава, Канстанцін Вэлычка і Станіслаў Глушкоў. Іхную сустрэчу з журналістамі зладзіла арганізацыя «Euromaidan-Warszawa».
Да пачатку вайны кожны з траіх былых зняволеных займаўся сваёй справай, ніяк не звязанай з войскам: Ганна працавала ў сферы святочных паслуг, Канстанцін – у IT-сферы, Станіслаў быў кіроўцам міжнародных перавозак. З пачатку расейскага ўварвання ва Украіну яны зрабіліся валанцёрамі.
«Чаплялі электроды да пальцаў ног»
Гісторыі іхнага затрымання вельмі падобныя: валанцёры прарываліся ў Марыупаль з Запарожжа, каб дапамагчы людзям эвакуявацца, і былі затрыманыя на блок-пастах вайскоўцамі так званай «ДНР».
«На блок-пасту людзі ў вайсковай форме пад рулямі аўтаматаў знялі нас з транспарту і пад канвоем праводзілі да вёскі Нікольскае. Наш бус быў маркіраваны, мы мелі бэйджыкі, патрэбныя дакументы і пашпарты, каб было зразумела, што мы цывільныя і што займаемся выключна эвакуацыяй людзей.
Але вайскоўцы так званага ДНР закідалі нам, што мы вывозім людзей за грошы, што пад выглядам цывільных вывозім вайскоўцаў ЗСУ, што перадаем свае дакументы байцам «Азову». Гэта было бязглуздзіцай. Але нас кінулі ў камеры», – расказвае ўкраінскі валанцёр Канстанцін Вэлычка.
Паводле яго, перад тым як трапіць у калонію № 120 у Аленаўцы, яны мусілі прайсці праз шэраг чэк-пойнтаў у Нікольскім і Данецку. Затрыманых перамяшчалі на этапах з зацягнутымі скотчам вачыма і звязанымі рукамі, з мяхамі на галаве.
«Як няправільна сядзіш – білі па нагах, як апускаеш рукі – білі па руках. Такі жах быў на ўсім шляху», – кажа Канстанцін.
Расказвае, што сядзеў у камеры ва ўпраўленні барацьбы са злачыннасцю ў Данецку з хлопцамі, якія распавядалі, што іх катавалі токам: чаплялі электроды да пальцаў ног, клалі на стол, спырсквалі цела вадой і падавалі напружанне.
«Забаранілі карыстацца прыбіральняй»
Пра ўмовы ўтрымання ў калоніі ў Аленаўцы, куды ў выніку этапавалі валанцёраў, распавяла Ганна Ворашава. Паводле яе, калонія ўяўляе сабой занядбаную тэрыторыю з некалькімі двухпавярховымі будынкамі, якія не эксплуатаваліся аж з 2010 года. Адзін з будынкаў, куды трапіла жанчына, выконваў функцыю дысцыплінарнага ізалятару – ДІЗА. У будынку было 19 камераў.
«Водаправоду зусім не было. Каналізацыя была зладжаная так, што ўвесь зліў назапашваўся ў яме, якая была заўжды забітая. Першыя некалькі тыдняў было зусім жахліва, бо забаранілі карыстацца прыбіральняй – асаблівы від катаванняў. А яшчэ – пранізлівы холад. Не ў кожнай камеры былі так званыя паліцы ў якасці спальных месцаў. І тады людзям даводзілася спаць на халоднай бетоннай падлозе. Не шмат у каго былі з сабой цёплыя рэчы», – расказвае Ганна.
Кажа, што самі працаўнікі калоніі называлі гэтае месца «ямай».
Як гаворыць Ганна Ворашава, галоўнай каштоўнасцю была вада. Зняволены мог разлічваць на 50–100 мл пітной вады на дзень, але і гэта атрымліваў не заўсёды. Тэхнічнай вады таксама бракавала – у прыбіральнях не змывалася. Людзі пачалі масава хварэць, з кожнай камеры чуўся кашаль, але за ўвесь час хворыя не атрымалі ніводнай пігулкі. Не давалі нават кіпню.
55 мужчынаў у камеры на 10 чалавек
Ганна Ворашава расказвае, што цывільных зняволеных прыцягвалі да працаў, і аднойчы ўначы яе выклікалі, каб правесці перапіс у адной з камераў. Такім чынам Ганна трапіла на другі паверх ДІЗА.
«І там я на свае вочы пабачыла, што ў камеры, якая была разлічаная на 8–10 чалавек і складала па плошчы не больш за 20 квадратных метраў, адначасова сядзелі 55 мужчынаў. Яны спалі па чарзе. Схадзіць у прыбіральню не заўсёды было магчыма», – голас Ганны падчас расповеду дрыжыць.
Жанчына падлічыла, што агулам у корпусе, разлічаным на 100 чалавек, утрымлівалі адначасова да 800 вязняў.
«Першае, што пабачыла ў калоніі ў якасці ежы, – гэта каля 150 грамаў шэрага хлеба. Ежу прыносілі заўсёды ў брудным посудзе, але і яго бракавала. Макарона з дробнай марской рыбай – цюлькай: страшная халодная каламеса, жыжа, якую трэба было з’есці, каб выжыць. Ежай гэта назваць складана», – расказвае Ганна Ворашава.
Былая зняволеная расейскай фільтрацыйнай калоніі заўважае, што асаблівым катаваннем была і поўная адсутнасць гігіенічных пракладак: некаторым з жанчын давялося прайсці без аніякіх сродкаў чатыры цыклы. Ганна кажа, што даводзілася сядзець з рознымі жанчынамі, сярод якіх былі маці з дзецьмі і цяжарныя.
Змушалі выціраць ногі аб сцяг Украіны
Ці можна было палепшыць умовы? Паводле Канстанціна Вэлычкі, праз два тыдні зняволеныя даведаліся, што на тэрыторыі калоніі ёсць баракі, дзе ўмовы трохі лепшыя, чым у ізалятары. Звярнуліся да начальніка аператыўнага аддзелу калоніі Вячаслава Якурнова з пытаннем, ці можна было б іх заняць. Той паведаміў, што магчыма, але трэба званіць сваякам і прасіць, каб дасылалі ў калонію ноўтбукі і розную аргтэхніку. Ад людзей, якія потым «пераехалі» ў баракі, вымагалі грошы на будаўнічыя матэрыялы для рамонту тых самых баракаў.
«Давалі зрабіць 1–2 званкі сваякам, каб паведаміць, што мы жывыя і каб папрасіць перавесці грошы на паляпшэнне ўмоваў. Проста вымагалі», – расказвае Канстанцін.
Начальніка калоніі Сяргея Еўсюкова ён называе «найжахлівейшым катам». Канстанцін кажа, што ён пастаянна чыніў не толькі фізічны, але і псіхалагічны ціск на зняволеных. Пагражаў, што прабудуць тут не менш за 10 гадоў і ён паведаміць семʼям, што ўсіх «адправіў у космас».
«Аднойчы дзяўчаты, якія развозілі ежу, расказалі, што ў прыбіральні для працаўнікоў калоніі на падлогу паклалі сцяг Украіны. Людзей змушалі наступаць і выціраць аб яго ногі, але ніхто са зняволеных гэтага не зрабіў. Сцяг да канца заставаўся чыстым», – гэта ўжо расповед Ганны Ворашавай.
Валанцёр Сяргей Тарасенка – яшчэ ў няволі
Былы зняволены валанцёр Станіслаў Глушкоў расказвае, што спачатку над калоніяй вісеў сцяг так званай ДНР. Але за некалькі дзён да таго, як з «Азоўсталі» пачалі выходзіць байцы ЗСУ, у калонію прыехалі расейцы і замянілі сцяг на расейскі трыкалор. Зняволенымі гэтая турма ўспрымалася як расейская. І закон там не працаваў: калі заканчваўся 30-дзённы фільтрацыйны тэрмін, зняволеных пераарыштоўвалі і змушалі падпісаць чарговы пратакол без даты.
Але 4 ліпеня 21 зняволенага валанцёра вывелі на пляц, уручылі пастанову з пракуратуры аб іхным вызваленні і выштурхнулі за брамы калоніі.
«Для ўсіх застаецца загадкай, як мы вызваліліся. Нашыя родныя, блізкія, сябры і знаёмыя, валанцёрскія арганізацыі, урад Украіны – усе ўдзельнічалі ў гэтым працэсе. Чаму раптам прыйшла гэтая папера з пракуратуры? Мы прыйшлі да высновы, што ўсе гэтыя вектары ў выніку сышліся ў адно, высілкі ўсіх далі вынік і дазволілі нам выйсці на волю. Але там яшчэ застаўся адзін наш сябар – гэта Сяргей Тарасенка. Ён таксама валанцёр. І мы заклікаем усіх, каб мы разам працягнулі гэтую справу вызвалення», – заявіў на прэс-канферэнцыі ў Варшаве былы зняволены валанцёр Станіслаў Глушкоў.
Колькасць зняволеных у калоніі № 120 у Аленаўцы можа дасягаць 2–3 тыс. чалавек. Акурат у гэтую калонію дастаўлялі ўкраінскіх вайскоўцаў, якія выйшлі ў сярэдзіне траўня з заводу «Азоўсталь» у Марыупалі. Дарадца мэра Марыупалю Пятро Андрушчанка раней называў гэтую калонію «сапраўдным канцлагерам».
Зміцер Міраш belsat.eu
