Тэлефонная размова выканальніцы абавязкаў нямецкага канцлера Ангелы Мэркель і Аляксандра Лукашэнкі неабходна разглядаць у некалькіх плоскасцях: міжнароднай, палітычнай і псіхалагічнай. У той ці іншай ступені яго ўжо можна разглядаць як гібрыдны прарыў рэжыму Лукашэнкі.
З аднаго боку, размова Мэркель і Лукашэнкі выклікала хвалю крытыкі як у самой Нямеччыне, так і ў Еўрапейскім Звязе. Прычынаю такой рэакцыі была поўная нечаканасць «смелай» ініцыятывы Мэркель, якая ішла насуперак, здавалася б, агульнай пазіцыі еўрапейскіх краінаў у дачыненні ўладаў Беларусі. Больш за тое, размова вялася за спінамі афіцыйных Варшавы і Вільні, якія прынялі на сябе асноўны ўдар гібрыднай атакі Лукашэнкі. Калі б Польшча і Літва не ўвялі жорсткіх захадаў, Беларусь ператварылася б у стабільны транзітны калідор, а ЕЗ давялося б мець справу не з тысячамі, а з дзясяткамі тысяч мігрантаў. Адпаведна, дзеянні Мэркель дэманструюць як неразуменне прычынаў і магчымых наступстваў гібрыднай палітыкі Лукашэнкі, так і сур’ёзную дэкансалідацыю ў пазіцыях еўрапейскіх краінаў у пытанні беларускага рэжыму.
У сваю чаргу стварэнне ўмоваў для вядзення «ценявой палітыкі» – адна з мэтаў усіх аўтарытарных рэжымаў, якія імкнуцца такім чынам праціскаць свае інтарэсы ў Еўропе ды маргіналізаваць становішча апазіцыі.
Усё гэта – важная праблема для ЕЗ, бо стварае прастору для ўнутраных супярэчнасцяў і недаверу, а таксама вызначае асаблівыя падыходы і прыярытэты асобных еўрапейскіх краінаў у дачыненні беларускага аўтарытарызму.
З іншага боку, нямецкая лідарка зрабіла тое, што хацелі, але не маглі іншыя палітыкі, тое, што ўжо закладзена ў культуры ды нормах паводзінаў еўрапейскіх палітыкаў, а менавіта – уцёкі ад канфлікту. Еўропа чарговы раз аказалася не гатовая да крызіснай сітуацыі і аддала перавагу традыцыйнаму падыходу – «дыялогу».
У гэтым істотная псіхалагічная перавага аўтарытарных лідараў над дэмакратычнымі. У заходніх грамадствах гатовасць ісці на саступкі не ўспрымаецца як слабасць, а, наадварот, як умелы пошук кампрамісу, ледзь не мудрасць. Адпаведна, падатлівасць закладзеная ў палітычную культуру, што выдатна разумеюць праціўнікі Захаду і паспяхова выкарыстоўваюць такую псіхалагічную асаблівасць. Падатлівасць таксама не ўспрымаецца як параза, адпаведна, за падобныя крокі не трэба апраўдвацца. Гэтая захада накіраваная на ўмоўнае развязанне канфлікту, аддаленне яго вострай фазы.
У сваю чаргу аўтарытарныя лідары, якія абапіраюцца на пастаянную дэманстрацыю сваёй «жалезнай волі», не могуць дазволіць сабе саступак, бо такія крокі ўспрымаюцца выключна як слабасць. Гэта пагражае стратай пазіцыі ў краіне (стратаю падтрымання) і можа прывесці да праблемаў у самой сістэме. Спіраль агрэсіі, раскручаная інфармацыйнаю вайною, патрабуе перамогі.
Развязаўшы канфлікт, такі лідар мусіць ісці ва-банк, уключаць усе рэсурсы, найперш псіхалогію агрэсіі: сумесі варʼяцтва і разнастайных элементаў простага запалохвання. Пры гэтым у аўтарытарных сістэмаў няма сродкаў падтрымліваць канфлікт у доўгатэрміновай перспектыве альбо рэальна супрацьстаяць Захаду. Іншымі словамі, агрэсіўная, імпульсіўная атака на псіхіку заходніх палітыкаў (у меншай ступені грамадстваў) іхнай культуры – блеф. Мэта – вымусіць пайсці на саступкі і прасунуцца наперад, умацаваць свае пазіцыі.
Адпаведна, факт размовы Мэркель і Лукашэнкі ёсць паказнікам таго, што дыктатар Беларусі атрымаў неабходную палітычную і псіхалагічную перавагу. Яму ўдалося стварыць праблему Еўрапейскага Звязу, і, як аказалася, у апошняга няма магчымасці, а найперш волі развязваць яе далейшым ціскам на рэжым Лукашэнкі.
Тым не менш варта разумець, што няма ніякіх перадумоваў для спынення крызісу, бо не зліквідаваная яго ключавая прычына – Лукашэнка. Крызіс, хутчэй за ўсё, прыме іншыя формы і змест, яго праява будзе залежыць ад таго, наколькі ўстойлівым будзе ЕЗ у будучыні.
1. Калі ціск з боку Захаду ўзмоцніцца, то атака пачнецца з новай сілай і больш апантана. Хутчэй за ўсё, «уцекачамі» стануць «зялёныя чалавечкі» з лукашэнкавых службаў, якія ўжо цяпер правакуюць канфлікты на мяжы. Еўропу палохаюць не толькі мігранты, але сам факт напружання і канфлікту ля яе межаў. Лукашэнка гэта разумее і адмаўляцца ад такога (эфектыўнага) інструменту не стане. Да таго ж, простая канфрантацыя з Захадам – мара расейскіх ідэолагаў і прапагандыстаў. Расейскія афіцыйныя СМІ ўжо паказваюць Лукашэнку як палітыка, які рэалізуе стратэгічныя задумы Масквы, і падштурхоўваюць да далейшых агрэсіўных дзеянняў. Палітыка Лукашэнкі – сублімацыя жаданняў Масквы прадэманстраваць сваю моц. Таму калі раней беларускі дыктатар зарабляў на гандлі «сяброўствам», то цяпер ён можа атрымаць наўпроставае падтрыманне на наўпроставай канфрантацыі з Захадам.
2. Для Лукашэнкі тэлефонная размова – толькі маленькая частка поспеху. На сёння ён дамогся важных саступак для ўзмацнення пазіцыяў: а) мінімальная кампенсацыя за «ўтрыманне» і дэпартацыю нерэгулярных мігрантаў (700 тыс. еўраў). Але сума значэння не мае і пазначаецца выключна ў мэтах фіксацыі капітуляцыі Захаду перад сілаю; б) магчымасць арганізаваць зялёны калідор праз Польшчу (іншы шлях) у Нямеччыну. Гэта дазваляе пазбавіцца непатрэбнай міграцыйнай нагрузкі на сістэму ў зімовы перыяд.
3. Захадам прымае рэжым і ўладу Лукашэнкі як абʼектыўнае зло, з якім неабходна лічыцца і ўжывацца, а таксама весці з ім перамовы. Вядома, гэта ўмацоўвае становішча Лукашэнкі ў краіне, аслабляе ўплыў апазіцыі. Узмацняе расчараванне ў Беларусі. Магчыма, разуменнем устойлівасці рэжыму часткова і быў справакаваны званок Мэркель у Менск. Можна выказаць здагадку, што раней ёй была выразна агучаная пазіцыя Крамля – Лукашэнка застаецца, і Еўропе давядзецца мець справу з ім.
Чытайце таксама:
- Міграцыйны крызіс. Хроніка галоўных падзеяў
- Колькі каштуе сабрацца на мяжу? Пачыталі парады з мігранцкіх каналаў
- «Лепшага шляху ў Еўразвяз цяпер няма». Чаму мігранты ідуць праз Беларусь, нягледзячы на небяспеку
- Тлумачым, чаму мігранты ідуць праз Беларусь на Нямеччыну і што кажуць улады
- «Ім няма куды вяртацца». Курд расказаў, чаму ягоны брат наважыўся на падарожжа ў Беларусь і «штурм» мяжы
- «Гэта гандаль людзьмі». Шчырая размова з іракскім курдам
- Паралелі з палітвязнямі. Як беларусам не перасварыцца, дапамагаючы мігрантам?
- Што трэба ведаць пра беларускі канал нерэгулярнай міграцыі
- Забытыя мільёны. Колькі грошай Беларусь атрымала ад Еўразвязу на ўмацаванне мяжы?
- Да мяжы з Беларуссю – восем кіламетраў. Рэпартаж з Падляшша, дзе абвешчанае надзвычайнае становішча
Павел Усаў / МВ belsat.eu
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.
