«Няўпэўненасць і недавер нікуды не падзеліся». Чаму беларусы 20 месяцаў забіраюць грошы з банкаў і чаго чакаць далей
Рахункі фізічных асобаў у Беларусі і так пусцеюць амаль два гады. А ўлады прыдумалі новыя законы, якія ставяць пад пытанне яшчэ і вяртанне грошай з укладаў. Якіх чакаць наступстваў?
Што адбываецца
Валютныя ўклады беларусаў у банках растаюць 20 месяцаў запар. І хоць у верасні беларусы з валютных дэпазітаў знялі мінімум (толькі $ 5 млн), з пачатку 2020 года да верасня 2021-га дэпазіты ў замежнай валюце зменшыліся на 37 %. Агулам за гэты час грамадзяне забралі з банкаў $ 2,31 млрд.
Гістарычны ж рэкорд на валютных укладаў быў усталяваны шэсць гадоў таму – у кастрычніку 2015-га. Тады ён склаў $ 8,35 млрд. З таго часу беларусы вынеслі з банкаў амаль 40 % сваіх дэпазітаў. Аднак яшчэ $ 3,93 млрд усё яшчэ застаюцца на тэрміновых валютных дэпазітах.
Што датычыць тэрміновых рублёвых укладаў, то яны скарачаюцца не так істотна. Са студзеня 2020 года змяншэнне склала ўсяго 6 %.
Сумарна ў верасні 2021 года ў рублёвых і валютных укладах беларусаў заставалася $ 5,08 млрд, што стала мінімумам з красавіка 2012 года, ці за 9,5 гадоў.
32,7 % укладаў беларусаў былі рублёвыя, а дзве траціны былі намінаваныя ў замежных валютах.
Некаторыя банкі губляюць сродкі кліентаў яшчэ хутчэй. Напрыклад, у «Абсалютбанку», які трапіў пад санкцыі ЗША, аб’ём сродкаў скараціўся з Br 193,54 млн на 1 красавіка да Br 73,35 млн на 1 кастрычніка, або на 62,1 %, паведамляе «Еўрарадыё».
«У некаторыя моманты мы назіраем і павелічэнне»
У каментары «Белсату» эканаміст Леў Львоўскі патлумачыў працяглае падзенне валютных укладаў насельніцтва аб’ектыўнымі прычынамі: «няўпэўненасць у банкаўскай сістэме і недавер да дзяржаўных інстытутаў нікуды не падзеліся».
«Пры гэтым падзенне запавольваецца, і ўжо ў некаторыя моманты мы назіраем і павелічэнне ўкладаў. Гэта адбываецца таму, што ўласна амаль усе, хто хацеў зняць уклады, гэта ўжо зрабілі, а хто не хацеў – той не хацеў. Цяпер адток, калі адбываецца, то коштам тых, хто даўно хацеў зняць, але не мог з-за безадзыўнага ўкладу», – заявіў эканаміст.
На ягоную думку, на дынаміку ўкладаў магло паўплываць і павелічэнне працэнтаў па іх, асабліва ў рублях, што «прыцягнула некаторую катэгорыю грамадзянаў, асабліва тых, у каго больш высокая талерантнасць да рызыкі».
«Уклады ў доларах часцей бываюць у людзей якія і так не моцна вераць у наш Нацбанк, таму і сыходзяць у долары», – падкрэсліў Леў Львоўскі.
Якія змены прапаноўваюць улады
Нягледзячы на скарачэнне ўкладаў, на пачатку кастрычніка дэпутаты Палаты прадстаўнікоў прынялі змены ў закон пра гарантаванае кампенсаванне банкаўскіх дэпазітаў. Адным з найбольш важных момантаў у ім стала магчымасць перадачы грошай Агенцтва гарантаванай кампенсацыі банкаўскіх укладаў у аблігацыі Банку развіцця.
Цяпер у выпадку ліквідацыі банку грошы ўкладчыкам выплачвае Агенцтва гарантаванай кампенсацыі банкаўскіх укладаў, якое вяртае суму ўкладу ў той жа валюце. Грошы на гэта збіраюць за кошт штогадовых адлічэнняў банкаў.
Але прапанаванае новаўвядзенне, якое дазволіць размяшчаць часова свабодныя сродкі агенцтва ў аблігацыі Банку развіцця, на думку экспертаў, можа прывесці да сістэмнага крызісу ў банкаўскай сферы, калі з прычыны неплацяжоў некаторыя банкі могуць не вытрымаць.
«І калі ў нас адбудзецца нешта з банкамі, ва ўразлівай сітуацыі можа аказацца і «Банк развіцця», бо ён, умоўна кажучы, выдаў нейкаму прадпрыемству доўгатэрміновы крэдыт. І ў фінансавым крызісе вярнуць гэтыя сродкі прадпрыемства не зможа, і атрымліваецца, што гэтыя сродкі пад пагрозай. У той момант, калі яны будуць патрэбныя, будзе не зразумела, адкуль іх узяць. Магчыма, на дапамогу прыйдзе Нацбанк, Мінфін, калі будзе чым. У любым выпадку гэта дадае рызыкі ў і так нестабільную сітуацыю», – казала ў каментары «Белсату» акадэмічная дырэктарка цэнтру BEROC Кацярына Барнукова.
У выніку грошай на кампенсацыю можа проста не хапіць у патрэбны момант.
«Размяшчэнне сродкаў, якія раптам могуць спатрэбіцца, у даўгавыя інструменты банку, які ўкладаецца ў вельмі даўгія праекты з неабавязковай станоўчай даходнасцю, само па сабе даволі небяспечна з гледзішча магчымых разрываў ліквіднасці. То бок сродкі, якія спатрэбяцца, не так і лёгка дастаць, бо праекты даўгія і не заўсёды павінны быць акупляльныя», – казаў у эфіры «Эканомікі з Чалым» эканаміст Сяргей Чалы.
«Дрэннае месца для інвестыцыяў»
Разам з тым Леў Львоўскі бачыць у прапанаваных зменах як пазітыўныя моманты, гэтак і негатыўныя.
З аднаго боку, дакументам павялічваецца колькасць катэгорый асобаў, уклады якіх таксама будуць падпадаць пад страхоўку, і «прынамсі на словах, вяртанне страхоўкі робіцца лепш і хутчэй».
«Другі бок, які хутчэй за насцярожвае, – гэта тое, што гэты страхавы фонд будзе перадавацца Банку развіцця. Гэта дрэннае месца для інвестыцыяў страхавога фонду – іх інвестыцыі не дыверсіфікаваныя, часта робяцца з палітычных матываў і маюць адпаведны вынік. Ці не станецца так, што страхавы выпадак наступіць, а сродкі фонду няўдала інвеставаныя?» – пытаецца эканаміст.
Што далей?
Што датычыць тэндэнцыяў, то, як мяркуе эканаміст Леў Марголін, яны пакуль канчаткова не акрэсліліся.
«Былі інфляцыйныя чаканні. Былі чаканні рэзкага падзення беларускага рубля. Але пакуль такога не адбылося – дзякуючы ўсё-такі цвярозай палітыцы Нацбанку. А нашыя людзі больш бачаць сітуацыю, якая ёсць тут і цяпер, яны не вельмі ўглядаюцца ў прынятыя законы і ўказы. А цяпер рубель нават трошкі ўзмацняецца, а значыць, робяцца больш выгаднымі дэпазіты – рублёвыя і нават валютныя», – адзначыў эканаміст.
На ягоную думку, працэсы ў будучыні будуць вельмі зменлівымі, бо «няма той устойлівай абстаноўкі, калі можна думаць, што тое, што робіцца цяпер, будзе рабіцца і заўтра, і ў наступным годзе, і яшчэ праз пяць гадоў».
«Народ застаецца ў чаканні», – мяркуе Леў Марголін.
Паводле яго, у тэрміновых укладаў у бліжэйшай будучыні можа не быць істотнага росту, але могуць расці бягучыя ўклады, якія ў кожны момант можна зняць, «бо народ бяднее і карыстаецца любой магчымасцю, каб трошкі зарабіць».
МГ belsat.eu
