Беларускі філосаф і метадолаг Уладзімір Мацкевіч трымае галадаванне з 4 лютага. З 15 лютага ён стаў галадаць насуха – адмовіўся і ад вады. А гэта значыць, кожны наступны дзень можа стаць для яго апошнім.
Пратэст у месцах зняволення – значна больш складаная рэч, чымся барацьба за свае правы на волі. Калі ў чалавека адымаюць усё, у ягоным распараджэнні застаецца толькі ўласнае цела і жыццё.
Умоўна галадаванні дзеляцца на дзве катэгорыі: «на рэжым» – калі вязень пратэстуе супраць таго, што нешта парушаецца ў пенітэнцыярнай установе, не выконваюцца ўмовы і гэтак далей. Звычайна яна цягнецца 10 дзён ці да выканання патрабаванняў (допуск лекара, атрыманне лістоў і г. д.). Другі від галадавання – «на сістэму». Гэта ўжо палітычны пратэст, працягласць якога неабмежаваная і залежыць ад мэтаў вязня ды стану здароўя.
Галадоўнікі «на рэжым» часцей дамагаюцца выканання сваіх патрабаванняў. Але любая галадоўка – найперш спроба атрымаць розгалас і прыцягнуць увагу. Распавядаем пра самыя гучныя палітычныя галадаванні за кратамі ў Беларусі.
Палітычныя турэмныя галадоўкі ў Беларусі вядуць свой адлік з 1996 года, калі Юрый Хадыка і Вячаслаў Сіўчык такім чынам дамагліся свайго вызвалення з турмы. Рэкордныя галадаванні ў турме вытрымалі бізнесоўцы Сяргей Скрабец і Мікалай Аўтуховіч. А самую доўгу сухую галадоўку трымаў музыка і актывіст Ігар Банцэр. Можна таксама прасачыць і стаўленне адміністрацыяў да галадоўнікаў: раней да вязняў, якія абвяшчалі галадаванне, звярталі ўвагу, спрабавалі іх пераканаць, ішлі на саступкі ў патрабаваннях, якія датычылі ўмоваў утрымання. Пасля жніўня-2020 усё змянілася – у кепскі бок.
Сябры БНФ Вячаслаў Сіўчык і Юрый Хадыка – першыя беларускія палітвязні постсавецкага перыяду. Іх арыштавалі ўвесну 1996 года пасля буйных вясновых акцыяў апазіцыі і сутыкненняў дэманстрантаў з міліцыяй ды абвінавацілі ў арганізацыі беспарадкаў. На знак пратэсту палітыкі галадалі тры тыдні ў СІЗА на Валадарскага, апошнія тры дні Сіўчык правёў у рэанімацыі. 17 траўня вязняў вызваленыя пад падпіску аб нявыездзе, крымінальную справу спынілі праз некалькі гадоў.
Былога дэпутата Палаты прадстаўнікоў Сяргея Скрабца арыштавалі і асудзілі на 2,5 года паводле абвінавачання ў вымыванні крэдыту з дзяржавы. Скрабец быў змешчаны ў берасцейскі ізалятар, дзе распачаў галадоўку на знак пратэсту супраць фальсіфікацыі абвінавачання. Вязень галадаў амаль 40 дзён, у выніку галадоўкі ўмовы яго ўтрымання былі палепшаныя.
Ваўкавыскі прадпрымальнік Мікалай Аўтуховіч, які цяпер утрымліваецца пад вартай у межах крымінальнай справы, галадаў падчас сваіх папярэдніх зняволенняў. Першая галадоўка, у 2005 годзе, была найбольш цяжкай, працяглай і выніковай – вязень не еў 74 дні і страціў 40 кг вагі. Ён дамагаўся вызвалення, але ўлады адпусцілі яго пад хатні арышт. Пасля Мікалай атрымаў 3,5 года калоніі, але быў датэрмінова вызвалены пасля ціску з боку ЗША.
Аляксандр Казулін быў кандыдатам на прэзідэнцтва ў 2006 годзе. Пасля выбараў быў арыштаваны і асуджаны на 5,5 года калоніі. У віцебскай калоніі ён галадаў 53 дні, патрабуючы разгляду «беларускага» пытання на Радзе Бяспекі ААН. Тады прадстаўнік ЗША ў ААН сапраўды спрабаваў узняць тэму парушэння правоў чалавека ў Беларусі, але прапанова была заблакаваная Расеяй.
Другі раз Мікалая Аўтуховіча затрымалі і абвінавацілі ў падпале дому міліцыянта. 90 дзён вязня трымалі ў СІЗА, не выстаўляючы абвінавачання, гэты час ён адмаўляўся ад ежы. Гэтым разам Аўтуховіч пайшоў на больш радыкальны крок – ён успароў жывот у камеры гарадзенскай турмы, пратэстуючы супраць дзеянняў адміністрацыі.
На знак салідарнасці з Мікалаем Аўтоховічам бестэрміновую галадоўку абвясцілі палітычныя дзеячы і грамадскія актывісты. Усяго ў галадаванні бралі ўдзел 32 чалавекі, сярод якіх – сябры «Маладога фронту» Наста Палажанка (Дашкевіч), Андрэй Цянюта, Мікола Дземідзенка, Арцём Дубскі. Удзельнікі спынілі галадаваць пасля звароту да іх беларускіх палітыкаў.
Віцебскі актывіст Сяргей Каваленка аб’явіў галадоўку 20 снежня 2011 года на знак пратэсту супраць свайго затрымання і крымінальнага пераследу: супрацоўнікі ініцыявалі супраць яго справу за парушэнне рэжыму «хатняй хіміі», якой пакаралі за бел-чырвона-белы сцяг, вывешаны на гарадской святочнай яліне ў 2010 годзе. Галадаваць актывіст спыніў у сакавіку 2012 года, за час галадоўкі ён страціў каля 30 кг вагі. Яго неаднаразова спрабавалі прымусова карміць і ў выніку змясцілі ў рэспубліканскі турэмны шпіталь. Каваленка атрымаў 2 гады калоніі, але быў датэрмінова вызвалены пасля прашэння на імя Лукашэнкі.
У псіхіятрычным аддзяленні на тэрыторыі папраўчай калоніі «Віцьба-3» актывіста пачалі прымусова карміць праз зонд, які ўстаўляецца праз рот у страўнік. Да шасці разоў на дзень Каваленку ўлівалі дзіцячую малочную сумесь «Беллакт», а таксама ставілі кропельніцы з глюкозай, амінакіслотамі і вітамінамі. Падчас галадоўкі актывіст, які раней важыў каля 83 кг, страціў амаль палову сваёй вагі.
У 2014 годзе грамадскі актывіст з Гомля Юрый Рубцоў быў асуджаны на 1,5 года «хіміі» за знявагу суддзі. Адбываючы пакаранне ў Купліне, абвесціў бестэрміновае галадаванне з патрабаваннем прапанаваць яму працу з дэклараваным у краіне сярэднім заробкам у эквіваленце 600 долараў, а таксама вылучыць штодзённа гадзіну эфірнага часу на Нацыянальным тэлеканале для апазіцыі, каб яна магла пазнаёміць грамадзянаў Беларусі з альтэрнатыўным поглядам на эканамічнае і палітычнае жыццё ў краіне. Патрабаванні выкананыя не былі, хоць палітвязень галадаваў каля 50 дзён і схуднеў больш як на 20 кг. Пасля ён трымаў галадаванне на знак пратэсту супраць абыходжання з ім і ўмоваў утрымання ў Баранавіцкім следчым ізалятары.
Пасля выбараў 2020 года палітычныя галадоўкі за кратамі сталі масавымі. Іх аб’яўлялі вязні на знак пратэсту супраць умоваў утрымання і ціску адміністрацыі. Напрыклад, баранавіцкі актывіст і краязнаўца Уладзімір Гундар, які праходзіць у «справе Аўтуховіча», абвесціў галадоўку ў карцары, куды яго неаднаразова змяшчалі. У лістападзе 2021-га ў двухмясцовай камеры ЦІП на Акрэсціна галадавалі 10 жанчын. Умовы ўтрымання былі жудасныя, ім нават не выдавалі туалетнай паперы і мыла. Жанчыны патрабавалі вярнуць затрыманым шпацыры, вадзіць у душ, выключаць у камерах святло на ноч, выдаваць усе неабходныя рэчы згодна з нормамі, вярнуць усе рэчы і лекі. Наталля Хершэ ў няволі трымала галадоўкі двойчы ў 2021 годзе і аднойчы ў 2022 годзе, прынамсі двойчы дамагалася паляпшэння ўмоваў утрымання.
Адміністратара тэлеграм-каналу «Беларусь головного мозга» і фрылансера-кансультанта радыё «Свабода» Ігара Лосіка затрымалі 25 чэрвеня пасля ператрусу ўдома ў Баранавічах. На яго завялі крымінальную справу, абвінаваціўшы ў арганізацыі масавых беспарадкаў. У снежні 2021-га яго асудзілі на 15 гадоў пазбаўлення волі. За кратамі ён двойчы трымаў галадоўку, каб паказаць нязгоду з абвінавачаннямі. Першы раз ён галадаў 42 дні і спыніўся, калі пабачыў хвалю салідарнасці. Другі раз, калі яму выставілі больш жорсткае абвінавачанне, ён на вачах следчага парэзаў рукі, абвясціў сухую галадоўку і трымаў яе чатыры дні. За галадоўку яго кінулі ў карцар.
Гарадзенскі панк-музыка і актывіст Ігар Банцэр, якога судзілі за «хуліганства», танец у стрынгах перад міліцэйскай машынай, абвясціў сухую галадоўку 3 сакавіка падчас суда над ім.
Ігара Банцэра затрымалі 20 кастрычніка 2020 года. Музыка правёў у СІЗА гарадзенскай турмы 5 месяцаў: яго кідалі ў адзіночную камеру, адпраўлялі на прымусовую псіхіятрычную экспертызу ў Навінкі, змяшчалі ў карцар. Падчас суда, каб абараніць свае правы, Банцэр абвесціў сухое галадаванне і трымаўся без вады і ежы 16 дзён, да вынясення выраку. Праз гэта ў яго пагоршылася здароўе. Адміністрацыя турмы сачыла за яго станам, пагражала прымусовым кармленнем, аднак да гэтага справа не дайшла. Вязня наведваў лекар і псіхолаг.
19 сакавіка 2021 года суддзя Наталля Козел прысудзіла музыку 1,5 года «хіміі». Яго выпусцілі ў зале суда. Пасля пераліку тэрміну Банцэру заставалася сядзець 8 месяцаў. У чэрвені ён паехаў адбывае пакаранне ў ПУАТ № 9 у Віцебску. Агулам са жніўня за ўвесь час віцебскай «хіміі» актывіст прасядзеў у штрафным ізалятары 82 дні. На знак пратэсту ён неаднаразова абвяшчаў галадоўкі, падчас адной з іх схуднеў на 10–15 кг. Аднак гэта ніяк не паўплывала на адміністрацыю «хіміі».
СП belsat.eu