«Пужалі, білі палкамі, прымушалі бегаць па калідорах». Былы палітвязень пра ўмовы ў СІЗА № 2 у Віцебску
Былы палітвязень Міхаіл Жамчужны агулам правёў у месцах пазбаўлення волі 11,5 года. За гэты час мужчыну давялося прайсці праз шматлікія месцы пакарання ў Беларусі, утрыманне ў якіх часам істотна адрознівалася. Міхаіл Жамчужны распавёў «Белсату» пра адно з самых жудасных месцаў у нашай краіне – СІЗА № 2 у Віцебску, у якім палітвязень быў двойчы.
Упершыню Міхаіл Жамчужны трапіў у СІЗА № 2 у 2006 годзе і прабыў там 2,5 года. Паводле яго, тады ўмовы ўтрымання ў Віцебску былі яшчэ даволі камфортныя.
«Амаль штотыдзень мяне вазілі на суды, я змагаўся за сваю невінаватасць. Звычайна мянялі па тры камеры за тыдзень, каб я не сыходзіўся з асуджанымі, але асуджаныя мяне ўжо ўсе ведалі і добра прымалі. Тады быў дзесьці 2006 год, толькі першы год, як туды заехаў агульнавядомы Кузавок (начальнік СІЗА № 2 Уладзімір Кузаўкоў. – Заўв. «Белсату»), які пачаў ламаць калонію – раней яна была «чорнай». Таму было вельмі ўтульна, камфортна сядзець, асабліва бандытам. Нават калі нас пачаў прэсаваць «Алмаз», мы ўсё адно жылі даволі дружна і весела».
Камфортным умовам утрымання ў СІЗА ў той час спрыяў і капітальны рамонт, які якраз правялі ў тыя гады.
«Тады клалася кафля ў кожнай камеры на падлозе, кабінкі для туалетаў будаваліся, зрабілі крыты празрыстым пластыкам прагулачны дворык. Вокны таксама пластыкавыя паўсюль, яны адчыняюцца. Нават былі электрапад’ёмнікі на вокнах, якія з калідору кіраваліся кантралёрам. Умовы былі сапраўды даволі камфортныя».
«Ёсць і нармальныя сярод міліцыі людзі, некаторыя нават прыходзілі ў камеру і прасілі прабачэння»
Палітвязень гаворыць, што калі ён у 2015 годзе другі раз трапіў у СІЗА № 2, там усё змянілася.
«Па-першае, у кожнай камеры былі, як мінімум, па дзве «качкі», якія здавалі. Прычым яны не ведалі пра існаванне адзін аднаго. Практычна кожны дзень яны выходзілі з дакладамі ў аператыўную часць, за дзве, за пяць ці за пачак цыгарэтаў здавалі асуджаных, расказвалі, хто чым займаецца і што гаворыць. Яны напружвалі абстаноўку ў камерах і турме ў цэлым.
Па-другое, кантралёры сталі азлобленымі, цалкам змяніўся іх кантынгент. Сярод кантралёраў былі сыны пракурораў, сваякі адміністрацыі нашай «хіміі» на Чэпіна. Там кругавая парука была, і яны вельмі жорстка адносіліся да асуджаных. Былі абразы, нават збівалі асуджаных. Але ёсць і нармальныя сярод міліцыі людзі, некаторыя нават прыходзілі ў камеру і прасілі прабачэння ў мяне за тое, што адбываецца, хоць гэта і парушэнне рэжыму ўтрымання».
«Яго надзелі шчакой на кручкі для адзення, калі збівалі»
Міхаіл Жамчужны быў адным з першых, а часам і адзіным палітзняволеным у Беларусі, таму стаўленне адміністрацыі да яго істотна адрознівалася. Але нялёгкім было жыццё і астатніх зняволеных.
«Вобшукі былі прыблізна раз на месяц у кожнай камеры, а там, дзе я сядзеў, былі і штотыдзень. Нас выводзілі, саджалі ў нязручныя позы, пакуль у камерах быў ператрус, грукалі малаткамі па сценах, крычалі і пужалі, білі палкамі, прымушалі бегаць па калідорах. Даходзіла да таго, што прымушалі раздзявацца і голымі поўзаць, імітуючы ратаванне падчас пажару, штурхаючы перад сабою скручаны матрац па падлозе. Гэта ўсё здымалася на відэакамеры ў прысутнасці начальніка СІЗА Кузаўка».
Яшчэ па заканчэнні свайго першага тэрміну Міхаіл Жамчужны заняўся абаронай правоў зняволеных. Ён стаў сябрам праваабарончай арганізацыі «Платформа», а пазней і сузаснавальнікам новай арганізацыі – «Platform Innovation». Натуральна, што калі ён трапіў за краты другі раз, актыўна змагаўся за правы зняволеных. Але актыўнасці такога роду ў СІЗА № 2 не любілі, што часам прыводзіла да жудасных рэчаў.
«Быў адзін выпадак. Хлопец, які разам са мной змагаўся з адміністрацыяй за ўмовы ўтрымання, быў прызначаны на этап. Яго пакінулі ў камеры падчас прагулкі, а пасля прагулкі ўся камера ўжо была залітая крывёю. Хлопец сядзеў пры поўнай адсутнасці памяці. Ён сядзеў на ложку і нікога не пазнаваў. Ён толькі спытаў у мяне: «Дзе я?» Я кінуўся яму дапамагаць, бо ён быў моцна збіты. У яго была разарваная шчака – яго надзелі шчакой на кручкі для адзення, калі збівалі. Але мне сказалі адысці ад яго і не падыходзяць, бо інакш на ўсю камеру павесяць абвінавачванне ў тым, што гэта мы яго збілі. Праз нейкі час гэтага хлопца забралі з нашай камеры, і я не ведаю, што з ім далей было».
«Клаліся на падлогу і дыхалі свежым паветрам з-пад дзвярэй»
Па словах Міхаіла Жамчужнага, адміністрацыя СІЗА № 2 выконвала распараджэнні зверху і зусім ні за што выпісвала людзям карцар. Яшчэ падчас судоў палітзняволены адседзеў у карцары 45 содняў у жудасных умовах.
«Асуджаных, якія актыўна змагаліся за свае правы, змяшчалі ў карцар. Гэта тое ж самае, што і ШЫЗА, толькі называецца па-іншаму. Там даволі жорсткія ўмовы, холадна цэлы год. Там былі выпадкі, калі засыпалі ва ўнітаз вядро хлёркі, затым туды – вядро вады, давалі толькі адну анучу. Выжывалі толькі так, што клаліся на падлогу і дыхалі свежым паветрам з-пад дзвярэй. Але трэба было неяк хутка пазбавіцца ад гэтай хлёркі, інакш праз гадзіну-дзве цябе адтуль вынесуць наперад нагамі. Але і да гэтага мы адаптаваліся і ўжо ведалі, як сябе паводзіць у такіх умовах. Мы клаліся на падлогу і ў такім стане гэтую хлёрку прыбіралі, змывалі і такім чынам выжывалі».
Па ўспамінах Міхаіла Жамчужнага, у карцары зняволены амаль цалкам пазбаўляўся сваіх правоў.
«Я памятаю, што якраз у 2015 годзе на Вялікдзень завезлі асуджанага з Воршы, якога змясцілі побач з маім карцарам. Ён быў збіты і скалечаны следчымі настолькі, што быў пашкоджаны пазваночнік, і мог толькі ляжаць на падлозе. Ён хадзіў пад сябе, адмаўляўся ад ежы, і медычнай дапамогі яму не аказвалі, бо калі яе аказаць, то трэба рэгістраваць выпадак, пераводзіць асуджанага ў медычную частку і фіксаваць пабоі. Таму на камеру гэтага асуджанага павесілі каранцін, і туды не прыходзіў ні пракурор, ні следчы, ні адвакат, то бок фактычна ён там павольна паміраў. Гэтая камера размяшчалася побач з маёй: у мяне была пятая камера, а ў яго – чацвёртая».
«Задача перад медыкамі пастаўленая такая, каб асуджаныя да наступнага тэрміну не дажывалі»
Асаблівую ўвагу былы палітвязень звяртае на наданне медычнай дапамогі ў СІЗА № 2 у Віцебску.
«Да пасадкі я працаваў з медыкамі, адзін з іх – мой сябар – аказаўся ў СІЗА ў медычнай частцы. Ён мне сказаў, што задача перад медыкамі пастаўленая такая, каб асуджаныя да наступнага тэрміну не дажывалі. Прычым медычная частка падначаленая міліцыі, а не Міністэрству аховы здароўя, медчастка ўся пад МУС. Гэтая такая юрыдычная асаблівасць медыкаў, якія працуюць у месцах пазбаўлення волі».
У такой рэчаіснасці часам даводзілася змагацца і з медыкамі.
«Каб стварыць мне асаблівыя ўмовы, у маёй камеры зверху нада мной пасялілі асуджанага, хворага на педыкулёз. Натуральна, што ў першую ж ноч з яго ўсё пачало сыпацца, але я не ведаў пра гэта, і я захварэў таксама. Цягам двух месяцаў я пакутаваў ад гэтага, пакуль практычна ўся скура не пакрылася крывёй. Мне не дапамагалі. Тады я пачаў казаць дактарам, што паведамлю адвакату, калі пачнуцца суды, і іх прыцягнуць да адказнасці за неаказанне дапамогі. Толькі пасля гэтага мне далі нейкую мазь, і цягам трох дзён я цалкам вылекаваўся. Але пакутаваў тады я вельмі моцна».
ВК belsat.eu
