Гурт «Kalush Orchestra» ў фінале «Еўрабачання» са сцэны звярнуўся да міжнароднай супольнасці з просьбай дапамагчы абаронцам «Азоўсталі». Пасля гэтага ў інтэрнэце пошукавыя запыты са словамі «Азоўсталь» і «Марыупаль» узляцелі да нябёсаў – многія пачулі пра гэтую праблему ўпершыню. Belsat.eu сабраў галоўныя факты пра абарону «Азоўсталі», якая трывае ўжо больш за два месяцы і стала адной з самых страшных і адначасова гераічных старонак расейска-ўкраінскай вайны.
Марыупаль трапіў у аблогу 3 сакавіка. Горад няспынна бамбілі і абстрэльвалі расейскія войскі. За час баявых дзеянняў, паводле ацэнак мясцовых уладаў і абаронцаў гораду, у Марыупалі загінулі 20–25 тысяч цывільных. Толькі ў выніку расейскага авіяўдару па драматычным тэатры ў Марыупалі 16 сакавіка маглі загінуць каля 600 асобаў (у будынку хаваліся каля 1000 цывільных).
У сакавіку яшчэ захоўвалася магчымасць падтрымліваць абаронцаў Марыупалю пры дапамозе авіяцыі – верталёты ноччу перавазілі боепрыпасы і харчаванне, а таксама забіралі параненых. Але ў красавіку расейцы шчыльней самкнулі кола вакол гораду. 5 красавіка над Марыупалем былі збіты 2 украінскія верталёты Мі-8. Забяспечваць абаронцаў гораду ў новых умовах стала немагчыма. Байцы 36-й брыгады марской пяхоты пайшлі на прарыў, але ён быў няўдалы – частка з іх здалася ў палон, а частка далучылася да байцоў палка «Азоў» на тэрыторыі камбінату «Азоўсталь».
21 красавіка міністр абароны РФ Сяргей Шайгу паведаміў прэзідэнту Уладзіміру Пуціну аб узяцці Марыупалю расейскай арміяй. Але «Азоўсталь» захапіць расейцы так і не змаглі. Пуцін загадаў Шайгу не ісці на штурм камбінату, а заблакаваць прамысловую зону, «каб муха не праляцела».
Пры гэтым «Азоўсталь» аказаўся не толькі месцам крывавых баёў, але і прытулкам для мірных жыхароў. Рэч у тым, што пасля студзеня 2015 года, калі Марыупаль упершыню абстралялі расейскія войскі, камбінат мэтанакіравана рыхтавалі для таго, каб ратаваць мірных жыхароў і абараняць сам завод ад захопу. Сістэмы камунікацыяў і бамбасховішчы былі прыведзеныя ў гатоўнасць, падрыхтаваныя адпаведныя інструкцыі. На выпадак вайны кіраўніцтва «Азоўсталі» стварыла пастаянна абнаўляны запас прадуктаў і вады. Сваякі працаўнікоў камбінату і проста мясцовыя жыхары ведалі пра гэта, таму, калі пачалася абстрэлы і аблога Марыупалю, сталі хавацца ў бамбасховішчах «Азоўсталі».
Станам на сярэдзіну красавіка там было каля тысячы мірных жыхароў. Дзякуючы намаганням украінскіх уладаў, ААН і Чырвонага Крыжа ўсе яны былі вывезеныя з камбінату, пра завяршэнне гуманітарнай аперацыі было абвешчана 7 траўня.
Камбінат «Азоўсталь» гістарычна быў самым магутным металургічным прадпрыемствам Украіны. Праз свае маштабы яго называлі «горад у горадзе»: на 24 лютага 2022 года там працавалі больш за 10 тысяч асобаў.
«Азоўсталь» ствараўся яшчэ ў савецкія часы, а тады пры ўсіх металургічных камбінатах будавалі таксама бамбасховішчы. На «Азоўсталі» іх першапачаткова было 36. 34 бамбасховішчы працягвалі існаваць на пачатку расейскага ўварвання – агулам яны былі разлічаныя на 12 тысяч асобаў, сцвярджае кіраўніцтва прадпрыемства.
Акрамя таго, на «Азоўсталі» ў савецкія часы былі пабудаваныя бетонныя тунэлі – у асноўным 2-3 метры ў шырыню і вышыню. Прычым танелі гэтыя месцяцца на рознай вышыні.
«Гэта як шматпавярховік пад цэхам зарыты. І ўсё гэта ў бетоне», – тлумачыў у інтэрв’ю «Настоящему времени» кіраўнік камбінату «Азоўсталь» Энвэр Цкітышвілі. Сумарная даўжыня падземных тунэляў – больш за 5 км.
Акрамя таго, «Азоўсталь» з трох бакоў аточаны вадою: з двух бакоў – морам, з аднаго – ракой. Гэта таксама аблягчае абарону тэрыторыі камбінату.
Атакаваць такія пазіцыі апрыёры вельмі складана – гэта непазбежна мусіць прывесці да вялізарных стратаў з боку атакоўцаў.
А з увагі на гераічны супраціў украінскіх вайскоўцаў, «Азоўсталь» фактычна пераўтварылася ў непрыступную крэпасць. Вораг нават быў гатовы выкарыстаць супраць абаронцаў камбінату хімічную зброю – пра гэта 11 красавіка публічна заявіў прадстаўнік народнай міліцыі «ДНР» Эдуард Басурын. Але на гэтае ваеннае злачынства расейцы ўсё ж не пайшлі.
«Азоўсталь» стаў апошнім асяродкам украінскага ўзброенага супраціву ў Марыупалі, сапраўдным сімвалам мужнасці і гераізму.
Завод цяпер абараняюць байцы палка «Азоў» Нацыянальнай гвардыі Украіны. Таксама там ваююць іншыя нацгвардзейцы, паліцэйскія, марскія пяхотнікі і памежнікі. Сярод абаронцаў камбінату на пачатку траўня было мінімум 5 беларусаў.
Расея рэгулярна наносіць па «Азоўсталі» масіраваныя авіяцыйныя і артылерыйскія ўдары, у тым ліку з выкарыстаннем карабельнай артылерыі. Ёсць звесткі, што расейцы таксама ўжывалі боепрыпасы з белым фосфарам, хаця яны забароненыя дадатковым пратаколам да Жэнеўскай канвенцыі 1949 года.
Нягледзячы на заяву Пуціна 21 красавіка, расейскія падраздзяленні неаднаразова арганізоўвалі атакі на тэрыторыю заводу, у тым ліку пры дапамозе танкаў. Але ўзяць штурмам камбінат расейскія вайскоўцы так і не змаглі.
Сілы абаронцаў імкліва слабеюць: яны нясуць вялікія страты, а папаўненняў атрымаць не могуць. Украінскія ўлады канстатуюць, што на сённяшні дзень дэблакаваць «Азоўсталь» немагчыма – для гэта ў ЗСУ не стае сілаў і сродкаў.
Паводле ацэнкі віцэ-прэм’еркі Украіны Ірыны Вэрэшчук, на «Азоўсталі» цяпер застаюцца каля 1000 вайскоўцаў. Іх становішча пагаршаецца з кожным днём. Абаронцы «Азоўсталі» засталіся практычна без вады, ежы, лекаў і належнай медычнай дапамогі. На тэрыторыі заводу шмат параненых – паводле некаторых звестак, да 600.
«Час канчаецца. Кожная хвіліна, кожная гадзіна – гэта жыцці хлопцаў… Вельмі шмат цяжкапараненых, якім там немагчыма аказаць належную дапамогу. Хлопцы гніюць жыўцом», – распавяла ў эфіры «Белсату» жонка аднаго з байцоў «Азову» Вольга.
8 траўня байцы «Азову» заявілі, што ў іх фактычна скончыліся рэсурсы для эфектыўнай абароны. 10 траўня тэлеграм-канал падраздзялення апублікаваў здымкі параненых абаронцаў «Азоўсталі» (некаторыя з іх былі з ампутаванымі канечнасцямі) і заклікалі ўвесь цывілізаваны свет дапамагчы з эвакуацыяй.
Абаронцы «Азоўсталі» не разглядаюць магчымасці здачы ў палон, бо ўпэўнены, што расейцы не будуць выконваць міжнародных абавязкаў абыходжання з ваеннапалонным. Варта разумець, што расейская прапаганда сістэматычна дэгуманізуе байцоў палка «Азоў». Расейскія СМІ называюць іх «нацысцкім батальёнам» і прыпісваюць міфічныя ваенныя злачынствы. Супраць байцоў «Азову» ў Расеі распачатая крымінальная справа.
Прадстаўнікі «Азову», у прыватнасці, спасылаюцца на выпадак, калі адзін з украінскіх вайскоўцаў трапіў у палон у Марыупалі: спачатку ён з’явіўся ў прапагандысцкім роліку расейцаў, а потым ягоная маці атрымала паведамленне аб ягонай смерці.
«Яны не здадуцца ў палон, бо расейцы іх заб’юць», – кажа жонка аднаго з байцоў «Азову» Юлія Фэдасюк журналістам.
Такім чынам, абаронцы «Азоўсталі» гатовыя пагадзіцца толькі на эвакуацыю. Прапаноўваецца, напрыклад, такі варыянт: украінскія байцы будуць перамешчаныя ў нейтральную краіну, дзе застануцца да канца вайны. Такім чынам Расея атрымае гарантыю, што азоўцы не будуць супраць іх ваяваць, а самі байцы застануцца жывыя.
У прыватнасці, такой нейтральнай краінай магла б стаць Турцыя. Паводле лідара крымскататарскага народу Мустафы Джэмілева, прэзідэнт Турцыі Рэджэп Таіп Эрдаган двойчы прапаноўваў Пуціну вывезці абаронцаў Марыупалю морам у Стамбул, дзе б яны і засталіся да канца вайны. Але Крэмль настойвае, што вайскоўцы мусяць здацца ў палон.
Прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі заявіў, што для выратавання ўкраінскіх вайскоўцаў на «Азоўсталі» прыцягнутыя ўплывовыя пасярэднікі і дзяржавы. Але пакуль расейскі бок не пагаджаецца ні на адзін з прапанаваных варыянтаў эвакуацыі, канстатаваў 10 траўня Зяленскі.
Жонкі байцоў «Азову», у сваю чаргу, вядуць актыўную інфармацыйную кампанію дзеля падтрымання сваіх мужоў, робяць усё, каб прыцягнуць увагу сусветнай супольнасці да іхнага лёсу. 11 траўня жонкі нацгвардзейцаў Кацярына Пракапенка і Юлія Фэдасюк сустрэліся з Папам Рымскім. Пазней сваякі азоўцаў таксама звярнуліся да лідараў Кітаю і Турцыі з просьбай паспрыяць выратаванню абаронцаў «Азоўсталі». «Яны застаюцца ў пекле», – заявіла жонка байца «Азову» Наталля Зарыцкая 16 траўня на прэс-канферэнцыі ў Стамбуле.
Вечарам 16 траўня «Reuters» апублікавала фатаграфіі аўтобусаў з украінскімі вайскоўцамі, якія пакідаюць «Азоўсталь». Агенцтва «Reuters» паведаміла са спасылкай на сваю крыніцу, што 10 аўтобусаў выехалі з заводу «Азоўсталь», аднак невядома, ці эвакявалі на іх параненых украінскіх вайскоўцаў і куды. Украінскае вайсковае кіраўніцтва таксама афіцыйна нічога не агучвала.
Пазней стала вядома, што з «Азоўсталі» гуманітарным калідорам вывезлі ў больніцу Новаазоўску ў так званай «ДНР» 53 украінскіх цяжкапараненых вайскоўцаў. Яшчэ 211 эвакуявалі праз гуманітарны калідор у акупаваную Аленаўку. Іх плануюць вярнуць на падкантрольную Украіне тэрыторыю паводле працэдуры абмену. Зяленскі ў вечаровым звароце: «Українські герої потрібні Україні живими».
РР belsat.eu