«Можа, мы ўсё зрабілі не так?..» У Вільні прайшоў першы дзень канферэнцыі «Новая Беларусь»
Вільня. 11:00, пры будынку, дзе пачынаецца канферэнцыя «Новая Беларусь», – чарга. Каб патрапіць унутр, трэба прайсці ахоўны кантроль і дагляд рэчаў: з сабой не пранясеш ежы, напояў і небяспечных прадметаў. Строга правяраюць прозвішчы, спраўджваюць дакументы.
Людзей унутры, на першы погляд, каля двух сотняў, зала запоўненая цалкам, занятыя не толькі ўсе крэслы, але і месцы, дзе можна стаяць, на балконе таксама аншлаг. Палічыць дакладную колькасць удзельнікаў амаль немагчыма.
Што зробленае за два гады?
«Можа, мы ўсё зрабілі не так, як ад нас чакалі?», – такімі словамі пачынаецца канферэнцыя і прэзентацыя зробленага за два гады пасля выбараў. Мабыць, гэтае пытанне так і стане чырвонай ніткай цэлага дня абмеркавання, а імпрэза час ад часу будзе нагадваць гульню ў пін-понг: у бок Офісу Ціханоўскай многія выступоўцы будуць спрабаваць закінуць мячык абвінавачванняў «зрабілі не так, зрабілі мала, дрэнна і ўвогуле не тое». Ціханоўская і прадстаўнікі Офісу будуць спрабаваць адбівацца і тлумачыць.
«Стварылі альтэрнатыўны падлік галасоў на выбарах, арганізавалі назіральнікаў, мірныя маршы, сталі нарошчваць міжнародную легітымнасць Святланы Ціханоўскай і пазбаўляць легітымнасці Лукашэнку, стварылі дваровыя супольнасці, сталі аднаўляць закрытыя ў Беларусі медыі, расследавалі мноства злачынстваў рэжыму, Святлана Ціханоўская аб’яднала 55 краінаў, што не прызнаюць перамогу Лукашэнкі», – гэта частка дасягненняў, агучаных у прэзентацыі, якая доўжылася пару хвілінаў.
«Перастаньце сварыцца»
«Мы параўноўваем сябе з тымі, хто мусіў перамагчы за два месяцы, і таму нам здаецца, што мы нічога не змаглі за два гады».
Пачала канферэнцыю Святлана Ціханоўская, яна адразу ж прызналася, што хвалюецца, як пройдуць гэтыя два дні, ці хопіць часу і сілаў, каб абмеркаваць усё важнае. Самым важным цяпер, відаць, сталі спрэчкі ўнутры дэмакратычных сілаў.
«Перастаньце сварыцца і абʼядайцеся вакол агульнага плану», – такія просьбы, кажа Ціханоўская, часцей за ўсё гучалі ад простых людзей, меркаванні якіх збіралі перад канферэнцыяй.
Прамова Ціханоўскай доўжылася больш за 10 хвілінаў, яна пачынала казаць на расейскай, пераходзіла на беларускую, зноў вярталася да расейскай, распавядала, што адчувае вялікую адказнасць і разумее, што ў 2020 годзе беларусы выбралі не менавіта яе, а магчымасць прагаласаваць за тых кандыдатаў, якія не дайшлі да выбараў.
«Як і многія з вас, я штодня адчуваю віну за тое, што палітвязні ў турмах», – прызналася Святлана і папрасіла не спадзявацца на цуд, які ўсіх выратуе.
«Досвед апошніх двух гадоў навучыў мяне не спадзявацца на цуд. Калі нешта мусіць быць зробленае – то гэта трэба браць і рабіць. І калі ў цябе пачне атрымлівацца, то да цябе будуць далучацца іншыя людзі».
Выступленню Ціханоўскай пляскалі доўга і, здаецца, усе прысутныя ў зале.
«Нам трэба здацца Расеі»
Святлану Ціханоўскую змянілі былыя палітвязні і родныя палітвязняў. На канферэнцыі новай Беларусі практычна ўсе гаварылі на расейскай мове, прасілі прабачыць за дрэннае веданне беларускай.
Былая палітзняволеная Вольга Паўлава распавяла, што былыя палітвязні, з якімі яна мае зносіны, не разумеюць, як паводзіцца ў сітуацыі сістэматычных канфліктаў паміж дэмакратычнымі сіламі.
Каб змяніць сітуацыю ў Беларусі, трэба звярнуцца да сілавых метадаў.
– Я яшчэ да выбараў казала, што рэвалюцыя немагчымая ў інтэрнэце, рэвалюцыя – гэта дзеянні народу. Лагічна, што сіла мусіць прысутнічаць.
– Але чаму вы былі за сілавы варыянт у 2020-м, калі яшчэ не было зразумела, што будзе з мірнай рэвалюцыяй? – пытаюся ў Вольгі ўжо пасля ейнага выступу, які некаторыя гледачы палічылі неадназначным.
– У нас супрацьстаянне з 1996 года ідзе. Быў 2006 год, 2010 год. Надзеі на мірнае ўладкаванне ў 2020 годзе не было.
Пра выкарыстанне сілы як адзіны варыянт, што сёння застаўся ў беларусаў, казалі многія ўдзельнікі дыскусіяў.
«Час добрых сцэнарыяў прайшоў, нам засталася толькі вайна», – заявіў са сцэны Вадзім Пракопʼеў.
«Я не гатовы паміраць і ваяваць не гатовы», – не згаджаецца з Пракопʼевым удзельнік канферэнцыі актывіст Андрэй Павук.
«Нам трэба здацца Расеі, яна неўзабаве ўсё роўна разваліцца – і гэта менш бяскроўны варыянт, чым вайна».
«Я як праваабаронца таксама не падтрымліваю сілавога метаду», – дзеліцца Павел Сапелка, юрыст «Вясны».
«Мы і так штодня як на вайне. У тых, хто прагне жыць унутры Беларусі і штодня нешта рабіць, нягледзячы на рызыкі, няма сілаў яшчэ і на вайну з сілавікамі, якія супраць народу», – адказвае ўдзельнік канферэнцыі, які прыехаў з Беларусі і пажадаў застацца ананімным.
З 17 удзельнікаў – толькі 3 жанчыны
Святлана Ціханоўская і прадстаўнікі Офісу сядзелі ў першых шэрагах, Святлана слухала ўсіх выступоўцаў засяроджана, ейная міміка практычна не змянялася, што б ні прамаўлялі на сцэне, перыядычна яна запісвала нешта ў сваім нататніку.
У першы дзень канферэнцыя складалася з чатырох дыскусіяў. Большасць удзельнікаў – мужчыны. З 17 удзельнікаў дыскусіяў былі толькі 3 жанчыны: Ірына Сазановіч, сябра эканамічнай каманды Офісу Святланы Ціханоўскай, спецыялістка ў пенсійнай і бюджэтнай рэформах; Вераніка Цапкала, кіраўніца Беларускага жаночага фонду; Вольга Кавалькова, сябра прэзідыуму Каардынацыйнай рады.
Самай гарачай дыскусіяй, бадай, стала чацвёртая, у якой удзельнічала Вераніка Цапкала. Ейны выступ быў самы працяглы і складаўся з патоку крытыкі ў адрас Офісу і асабіста Святланы. У некаторых прысутных і гледачоў склалася адчуванне, што Вераніка Цапкала мае асабістую крыўду. Ейны муж, Валерый, быў запрошаны на канферэнцыю, але не прыехаў.
«Я тут, здаецца, сустрэла больш беларусаў, чым за год у Беларусі»
У перапынках на кава-паўзы ўдзельнікі абмяркоўвалі выступы, што прагучалі, дзяліліся асабістым, планамі. Тут абмяркоўвалі і якасную арганізацыю псіхалагічнай дапамогі тым, хто выходзіць з беларускіх турмаў, і дзецям палітвязняў і дапамогу ў працаўладкаванні беларускіх настаўнікаў і лекараў, якіх выехала шмат. Смяяліся, жартавалі, абдымаліся і нават плакалі.
«Я тут, здаецца, сустрэла больш беларусаў, чым за год у Беларусі».
«У Вільні апошні год сапраўды так: варта толькі выйсці ў цэнтр гораду – і адразу некалькі знаёмых», – абменьваюцца ўражаннямі дзве дзяўчыны.
«Гэта вельмі пазітыўная з’ява ў беларускім грамадскім жыцці»
Але ці стане гэтая канферэнцыя сапраўды гістарычнай, як пра гэта казалі некаторыя ўдзельнікі, ці будуць тут прынятыя лёсавызначальныя для Беларусі пастановы?
«Гэта вельмі пазітыўная зʼява ў беларускім грамадскім жыцці, гэта магчымасць дамагчыся ўзаемаразумення. Вядома, не ўсе пытанні будуць развязаныя, але важна пачынаць гаварыць», – сказаў Павел Сапелка.
«Нічога не зменіць», – лаканічна адказвае Андрэй Павук.
Такое ж меркаванне агучылі яшчэ некалькі ўдзельнікаў, не ўсе, праўда, пагадзіліся адкрыць свае імёны. Аднак большасць тых, з кім атрымалася паразмаўляць у перапынках, упэўненыя, што сённяшняя канферэнцыя – вельмі важная падзея.
«Ну гэта ўжо класна, што мы сабраліся тут усе разам, гэта крута, што мы можам адно аднаму ў твар сказаць тое, што некаторыя пішуць у каментарах у інтэрнэце. Я наогул хацела сюды прыйсці з папкорнам, але не прапусцілі. Бо для мяне гэта як нейкі серыял. Але мне насамрэч вельмі балюча ад таго, што ў нас цяпер адбываецца. У нас жа насамрэч толькі два ворагі: Лукашэнка і Пуцін», – падзялілася оперная спявачка Маргарыта Ляўчук.
Найбольш складаным пытаннем стала тое, чаго мы уўсе дасягнулі за гэтыя два гады і ці сапраўды зрабілі ўсё, што маглі.
«У мяне сумленне чыстае, я рабіла ўсё, што я магла. Я пайшла з працы, рызыкавала сабой, я і цяпер працягваю рабіць максімум, які магу, і лічу, што каб кожны чалавек зрабіў 20 адсоткаў ад таго, што зрабіла я, мы б ужо перамаглі», – сказала былая палітзняволеная Вольга Паўлава.
Аднак некалькі асобаў на пытанне, што яны зрабілі і ці лічаць, што можна было нешта зрабіць па-іншаму, адказваць адкрыта адмовіліся.
Заўтра канференцыя «Новая Беларусь» працягнецца.
