«Літара «T» адклеілася – едзем з літарай «V» на капоце». Дзяніс Дудзінскі – пра тое, як яго памяняла вайна
Шоўмэн Дзяніс Дудзінскі, які працуе вайсковым карэспандэнтам «Белсату», напярэдадні чарговай паездкі ва Украіну сустрэўся ў Варшаве з беларускімі журналістамі і распавёў, чаму яго не ўзялі ў тэрытарыяльную абарону, чым адрозніваюцца беларусы ад украінцаў і як кіраваць машынай на дарогах у зоне баявых дзеянняў.
Пра спробу ваяваць за Украіну
Я спрабаваў запісацца ў тэрытарыяльную абарону ва ўкраінскім пасольстве ў Кішынёве.
– У мяне, праўда, беларускі пашпарт.
– Нічога, будзем разам расейцаў біць. У якіх баявых дзеяннях вы прымалі ўдзел?
– Ні ў якіх.
– Добра. У якіх войсках служылі?
– Ні ў якіх.
– Ага.
– Яшчэ мне 48 гадоў.
– Ну нічога, будзеце бульбу і снарады на машыне вазіць.
– Я не кірую машынай.
– Чаму?
– У мяне зрок «мінус 3,5»,
– Малады чалавек, не тэлефануйце нам больш, калі ласка.
Потым я прыйшоў у Беларускі дом у Варшаве, які набіраў [людзей у полк Каліноўскага], але мяне сустрэлі без асаблівага захаплення. Потым быў кантакт з «Белсатам» – і ўсё закруцілася.
Пра тое, як да паездкі на вайну паставілася жонка
Калі я сказаў, што паеду, у нас адбыўся дыялог:
Яна: Не.
Я: Так.
Яна: Не-2:
Я: Непераканаўча.
Яна: Ты мяне кідаеш.
Я: Непераканаўча.
Яна: Я паеду з табой.
Я: Не.
Яна: Можа, перадумаеш?
Я: Не.
Яна: Чаму ты паедзеш?
Я: Па качану.
Аб вяртанні ва Украіну
Цяпер ідзе інфармацыйная вайна. Чытаючы рэпартаж журналіста, якога я не ведаю, у мяне ёсць сумневы з нагоды таго, што ён распавядае. Магчыма, ён штосьці падхарошыў, штосьці прыгладзіў, аб чымсьці прамаўчаў. А вось сабе я веру. Таму калі я паеду і сваімі вачыма гэта ўбачу – значыцца, я паверу ў тое, што адбываецца. Адпаведна, мне будзе прасцей і лягчэй данесці інфармацыю тым, хто з нейкіх прычынаў верыць мне. Гэта адзін з першых пунктаў, чаму я вярнуўся ва Украіну. Гэта галоўная падзея ў свеце, і мне хацелася быць у цэнтры. Не ў самым цэнтры, прабачце, але дзесьці побач.
Пра лайфхакі працы на вайне
Першае, што зрабіў у Кіеве [наш аператар] Саша [Баразенка] – купіў сінюю фарбу і пафарбаваў нашы каскі і бронекамізэлькі. У зоне баявых дзеянняў трэба абазначыцца і не трэба хадзіць у зялёных вайсковай касцы і бронекамізэльцы. Хаця многія заўважаць, што гэта дапамагае на тэрыторыі, дзе ідзе «справядлівая вайна», дзе людзі ваююць па нейкіх законах, і дзе не абстрэльваюць машыны Чырвонага Крыжу і прэсу. Але расейская армія не выконвае ніякіх кодэксаў, і многія лічаць, што, наадварот, не трэба сябе пазначаць.
Таксама мы абклеілі машыну словамі «Press» і «TV». На адным з блокпастоў нейкія журналісты падышлі да нас і сказалі быць асцярожнейшымі. Аказалася, літара «T» на капоце адклеілася і мы па Украіне едзем з велізарнай літарай «V».
У зоне абстрэлу ў машыне трэба выключыць музыку, адкрыць вокны і пастарацца не размаўляць. У машыне павінна быць цішыня, каб пачуць свіст [снарада]. Лепш не зачыняць дзверы машыны, каб у выпадку выбухой хвалі яе не памяла і можна было выбрацца. Калі ёсць запасная бронекамізэлька – лепш павесіць яе на акно. І ўвесь час уважліва слухаць і круціць галавой: што там ззаду і наверсе.
Як паводзіць сябе на вайне
Мы праехалі ад Львова да Харкава, ад Кіева да Адэсы – і вучыліся ў мясцовых. Вучышся вызначаць па гуку міну або ракету, прылёт або улёт удараў («уваходныя» або «выходныя»). Калі гэта абстрэл украінцаў – значыць, трэба чакаць адказ хвілін праз трыццаць: мясцовыя дапіваюць каву, ці пераліваюць у кардонную шкляначку, каб з сабою ўзяць. І павольна сыходзяць – ніхто нікуды не спяшаецца. Або сядзіш размаўляеш з чалавекам і ўвесь час падскокваеш. А ў яго нават голас не дрыжыць. Гэта наша СПА працуе, кажа.
Пра жахі вайны
Першы раз мы сутыкнуліся з трупамі ў Бучы. Расейцы расстралялі за домам шэсць ці сем чалавек, і спрабуючы схаваць сляды, падпалілі целы. Выходзіш з-за кута, і бачыш скурчаных людзей. Праходзіць секунда, другая, трэцяя – галава не кружыцца. Пачынаю перад камерай распавядаць пра тое, што тут адбылося, што праходзяць следчыя дзеянні. Саша мне: «Асцярожна, нага». Я пераступаю і працягваю казаць далей. Потым саджуся ў машыну і разумею, што цяпер мне трэба гэта зняць на свой тэлефон, каб гэтыя кадры былі ў маёй асобнай тэчцы. Выходжу і здымаю зноў. Потым мы сядаем і едзем.
Пра самы страшны момант
Мы паехалі ў Харкаў здымаць эвакуацыю дэльфінаў з мясцовага дэльфінарыя, але спазніліся: іх павезлі а сёмай раніцы. Мы, расчараваныя, пачалі глядзець, што ёсць побач – і бачым падстанцыю «хуткай дапамогі». Вырашаем напрасіцца да іх і правесці дзень з медыкамі. Дыспетчар кажа, што брыгада выехала ў вёску Бязрукі, дзе трое загінулых, і, калі вы паедзеце, я папрашу «хуткую» не спяшацца. Людзей там размазала, лекары іх збіралі па частках, мы дапамагалі занасіць чорныя мяшкі ў машыну. У гэты час прыляцела ў нас. Мы падаем. Падчас паўзы ў абстрэле Саша [Баразенка] ускоквае, паспяваючы ўсё здымаць, і бяжыць у дом. Мікрафон на лекары не выключаны, мы чуем, як ён мацюкаецца і моліцца. Раздаецца выбух, праз некалькі секунд на нас падаюць аскепкі. Мы разумеем, што ўверсе можа быць дрон, які бачыць лекараў і журналістаў, на якіх можна яшчэ што-небудзь накінуць. Мы сядаем у машыну «хуткай» і з’яжджаем. Здаровы мужык-санітар з вялізнымі лапамі сядзіць ўнутры і проста плача. Я яго абняў, ён паклаў мне галаву на плячо: «Бл…, калі гэта скончыцца?». Яны так працуюць кожны дзень. Так рабіць нельга, пасля абстрэлу павінен праходзіць нейкі час – і потым могуць ехаць пажарныя і «хуткая дапамога». Рускія запускаюць міну, туды з’язджаюцца выратавальнікі, суседзі збягаюцца, а па іх пачынаюць агонь з некалькіх мінамётаў. Фельчар кажа, што яны не могуць сабе дазволіць не прыехаць: цяпер хтосьці паранены, а праз 5-10 хвілін можа памерці ад страты крыві. Так, нельга, але і іншага варыянту няма – дзеля гэтага яны і існуюць. Дацкі фатограф, які з намі ў той дзень працаваў, сказаў, што зробіць сабе татуіроўку з дэльфінам: з іх усё пачалося.
Пра наяўнасць беларускага грамадзянства ў Украіне
Калі мы прыехалі, ад вайскоўцаў на блокпастах і цывільных мы чулі: «Беларусы? Ну як вы так, а? Ну з вашай тэрыторыі бо…». Потым пачалося: «Беларусы? Так адкуль на Беларусь рыхтавалася напад?» – і так на дзесяці блокпастах запар.
Пра адрозненні беларусаў ад украінцаў
Украінец жыве эмоцыямі, беларус – розумам.
Пра прэс-сакратара Зяленскага
Ва Украіне з замежных журналістаў больш за ўсё палякаў. Падчас аднаго з брыфінгаў Зяленскага для прэсы польскія рэпарцёры падыходзяць да цудоўнага прэс-сакратара украінскага прэзідэнта Сяргея [Нікіфарава] і патрабуюць экслюзіўнага інтэрв’ю польскім тэлеканалам і выданням. Той пытаецца, чаму ён павінен даваць ім інтэрв’ю. Тыя: «Польшча паставіла столькі зброі, прыняла столькі ўцекачоў…». На што прэс-сакратар кажа: «Вось таму вы будзеце апошнімі ў спісе: вы і так зрабілі шмат для нас. Калі вайна скончыцца, Польшча будзе першай, куды Зяленскі паедзе дзякаваць і распавядаць, якія вы класныя. Зараз час прэзідэнта не гумовы, яго лепш выдаткаваць на зносіны з тымі, хто яшчэ вагаецца і не ўсё разумее – Румыніяй, Балгарыяй».
Пра тое, як вайна мяняе
Пытаўся пра гэта ў жонкі: кажа, ніяк. Самы просты адказ: пачынаеш жыць сённяшнім днём, атрымліваць асалоду ад таго, што адбываецца, а не марыць пра пяціпавярховы дом на Новай Баравой. Цэніш важнае, расстаўляеш прыярытэты. Пасядзець з сабакам і выпіць піва становіцца больш каштоўным, чым пайсці ў які-небудзь клуб.
Пра «Белсат»
«Белсат» ва Украіне ідзе ў сетках, яго ведаюць. Мы неаднаразова чулі, што гэта «адзіны канал, які можна глядзець і чэрпаць праўдзівую інфармацыю, таму што нашым каналах мы ўжо не верым».
Пра сябе
Я не журналіст. Магу назваць сябе выкладчыкам ангельскай і італьянскай моў, гэта напісана ў мяне ў дыпломе. Магу назваць сябе вядучым мерапрыемстваў, я гэтым займаўся і займаюся. Калі я пайшоў пастраляў у ціры – гэта не значыць, што я вайсковец. Калі я кудысьці прыехаў і пачаў распавядаць людзям, што я бачу, – гэта не журналістыка. Я расказчык, апавядальнік. Называйце мяне вядоўцам «Славянскага базару».
Запісаў Ян Лісіцкі / АА / Белсат
